ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՆԵՈԲՈԼՇԵՎԻԶՄԻ ԾՈՒՂԱԿՈՒՄ
«Ելէ՛ք դրա միջից, ժողովո՛ւրդ իմ, որպէսզի մասնակից չլինէք դրա մեղքերին եւ չընդունէք դրա պատուհասները» (Յայտ. 18.4):
«Եթէ երկրաւոր բաներ ասեցի ձեզ, եւ չէք հաւատում, ապա ինչպէ՞ս պիտի հավատաք, եթէ երկնաւոր բաներ ասեմ» (Յովհ. 3.12):
***
Քառորդ դարից ավել է ինչ Հայաստանը հռչակվել է անկախ պետություն, սակայն առաջ գնալու փոխարեն, շարունակ հետընթաց է ապրում: Տարիներն անցնում են, հերթական ընտրությունները հաջորդում են մեկը մյուսին, իսկ երկրի վիճակը էլ ավելի է վատանում, և հայ մարդիկ հուսահատ լքում են Աստվածատուր մեր հայրենիքը ու օտար ափերում հանգրվանում: Այսպես շարունակվելու դեպքում Հայաստանը մոտ ապագայում լիովին կդատարկվի ու նրանից միայն պատմական հուշ կմնա:
Առկա անմխիթար վիճակի հիմնական պատճառն այն է, որ մեր ժողովուրդը, ԽՍՀՄ-ի փլուզմամբ, չնայած դե յուրե ձեռք բերեց պետականություն, սակայն հոգով մնաց նույն այդ երկրում՝ իր ճակատագիրն ու հետագա գոյությունը հանձնելով ձևափոխված «չարի կայսրության» տնօրինությանը: Եվ ամենևին էլ պատահական չէր, որ Հայաստանի ղեկավարներ դարձան նախկինում կոմունիստական կայսրությանը հավատարմորեն ծառայած մարդիկ: Նրանք անապաշխար ժողովրդի կողմից ավելի սիրելի և ընդունելի եղան, քան օրինակ Պարույր Հայրիկյանը, ով, ձեռնոց նետելով ռուսական իմպերիալիզմին, իր ողջ գիտակցական կյանքում պայքարել էր Ազատ և Անկախ Հայաստանի , հայ ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի համար:
Ներկայիս «կուսակցական լիդերների» գերակշիռ մասը կամ նրանց ավագ սերունդները ժամանակին հավատարիմ ծառաներն էին լենինյան կռապաշտության: Նրանք տարին երկու անգամ ժողովրդին առաջնորդում կամ իրենք էին առաջնորդվում դեպի աշխարհի առաջին քրիստոնյա երկրի մայրաքաղաքի կենտրոնական հրապարակ. պետք էր անցնել գլխավոր կուռքի առջևով և «փա̃ռք լենինին, ուռա̃» խանդավառ վանկարկումներով հավատարմության հրապարակային խոստովանություն կատարել: Այո, մեր երկրում Աստծո փոխարեն, ըստ էության, պաշտվում էր սատանայի գլխավոր ծառան՝ հակաքրիստոսը, ով ոչ միայն պատերազմ հայտարարեց Աստծուն, այլև Հայոց պետականության կործանման գլխավոր դերակատարը եղավ:
Եվ չնայած ԽՍՀՄ-ն անցավ պատմության գիրկը, այդուամենայնիվ, նույն մարդիկ, իրենց կուսակցական տոմսի գույնը փոխելով միայն, իշխանական աթոռներին մնացին: Նրանց գլխավոր առաքելությունը՝ Հայաստանը քաղաքակիրթ աշխարհին հակադրվող, մեռնող կայսրությանը վերակցելը և մեր երկիրը «վիրավոր գազանի» մարմնի մի մասը դարձնելն էր:
Մեր ինքնիշխանության գլխավոր հակառակորդին, մեր դեմ պատերազմող երկրին մեծաքանակ զենք տրամադրողին համարելով դաշնակից, բարեկամ պետություն, նրանք կրկնում են հայ բոլշևիկների 1920 թվականի գործողությունները: Արդյունքում՝ Հայաստանը, չնայած ՄԱԿ-ի անդամ է, սակայն լինելով Ռուսաստանի ենթական, հայտնվեց գաղութային երկրի կարգավիճակում՝ ետ մնալով բնականոն զարգացման ընթացքից: Հայաստանի ղեկավարները միջազգային ատյաններում պաշտպանեցին ծավալապաշտ կայսրության շահերը, որով և դարձան հակառակորդ քաղաքակիրթ աշխարհին: Անձնական տեսակետից ևս դա ձեռնտու էր, որովհետև Ռուսաստանի նման անօրեն երկիր լինելով, ռուս առաջնորդի օրինակով, պաշտոնական դիրքը չարաշահելով, անարգել կարելի էր գռփել, թալանել սեփական երկիրը և ոչ մի պատասխանատվության չենթարկվել: Նրանք ոչ թե ծառայեցին ժողովրդին, այլ վերջինիս իրենց շահերին ծառայեցրեցին, արդյունքում՝ ժողովուրդը ծայրահեղ աղքատացավ, իսկ այս իշխանավորները իրենց մերձավորներով անչափ հարստացան, ինչը տեղի չէր ունենա, եթե Հայաստանը ժողովրդավարական երկրների դաշնակիցը լիներ:
Ըստ էության, մեկ թիմ կազմող երեք նախագահներն էլ, ի շահ օտար երկրի, մշտապես դեմ գործեցին մեր ինքնիշխանությանը: Մասնավորապես, առաջին նախագահը դեռ 1988 թվակաի սեպտեմբերի 23-ին Ազատության հրապարակում տասնյակ հազարավոր մարդկանց առջև հայտարարեց. «Ազգային ինքնորոշում կազմակերպությունը հրապարակել է իր ծրագրերը: Դրանք օդում կախված գաղափարներ են, որոնք բոլորին են հայտնի, այսինքն բոլոր ազգերը պարզ է, որ ձգտում են անկախության: Սրանք օդում կախված գաղափարներ են հայտնի բոլորիդ»:
Այդ ժամանակաշրջանում Հայաստանի անկախության հակառակորդ էր նաև, ինքն իրեն ազգային ազատագրական շարժման առաջնորդ համարող, Դաշնակցություն կուսակցությունը: Դրա ղեկավարներից Էդուարդ Հովհաննիսյանը 1991թվականին, ԽՍՀՄ փլուզումից մի քանի ամիս առաջ, վերջինիս նվիրյալ պաշտպան ներկայանալով, հայտարարում էր. «Խորհրդային երկրում անջատողական շարժումները անհաջողության են դատապարտված, քանզի ԽՍՀՄ-ը դեռ երկար ժամանակ իր ամբողջականությունը կպահպանի, և Գորբաչովն էլ կմնա իշխանության գլուխ» (Ուրբաթ շաբաթաթերթ , 1991թ., թիվ 18,19):
Առաջին նախագահը 1990-ականների սկզբներին դեմ էր նաև պետության բաղադրիչներ՝ Ազգային բանակի և Սահմանադրության ստեղծմանը: Նա, մասնավորապես, առաջ քաշեց՝ «մեր պաշտպանվածությունը մեր անպաշտպանվածության մեջ է» կարգախոսը: Դեմ լինելով Սահմանադրության ընդունմանը, վերջինս վկայակոչում էր Իսրայելի օրինակը:
Մինչ օրս էլ նա իր «քաղաքական համոզմունքները» չի վերանայել և մշտապես հանդես է գալիս ռուսական կայսրության շահերի դիրքերից: 2014թվականի հոկտեմբերի 10-ին Ազատության հրապարակում վերջինս հայտարարեց. «Հայաստանի անդամակցումը Եվրասիական միությանը այլևս անշրջելի իրողություն է: Իսկ այդ առթիվ երկու-երեք տասնյակ անհատների ջղաձգումներն արդեն վերածվում են զավեշտի, քանի որ երկու-երեք տասնյակ հոգի, մարդկանց մտքերը պղտորելուց բացի, ոչ մի պարագայում չեն կարող քաղաքական օրակարգ թելադրել»: Իրոք, զավեշտ է, երբ դու փորձում ես քո ապագան կապել մի կեղծ «միության» հետ, որի երեք երկրներն էլ ժողովրդավարական չեն ու կոռումպացված են, որից երկուսը մեծ քանակությամբ զենք են մատակարարում քո դեմ պատերազմողին, իսկ երրորդ երկիրն էլ, ի օգուտ քո թշնամու, քեզ հրապարակայնորեն նսեմացնում է: Ժողովրդին մշտապես ապակողմնորոշած այս «գործիչը» «մարդկանց մտքերը պղտորող» է համարում այն աիմականներին, ովքեր Պարույր Հայրիկյանի առաջնորդությամբ Ազատության հրապարակում եվրոդրոշներով պարբերաբար հանրահավաքներ էին անցկացնում ընդդեմ Հայաստանի՝ ԵՏՄ անդամակցության և հօգուտ Եվրոմիության հետ համագործակցության, որին ոչ մի քաղաքական կազմակերպություն չմիացավ:
Անդրադառնալով երկրորդ նախագահին՝ նշենք, որ նա, ինչ-որ պարտքի դիմաց Ռուսաստանին հանձնեց Հայաստանի ռազմավարական նշանակության ձեռնարկությունները, որով էլ ավելի մեծացրեց մեր կախվածությունը այդ երկրից:
Մեր ինքնիշխանության դեմ ուղղված գործողություններն իրենց տրամաբանական շարունակությունն ունեցան երրորդ նախագահի օրոք, երբ վերջինս 2013 թվականի սեպտեմբերի 3-ին, կասեցնելով Եվրոմիության հետ ասոցացման գործընթացը, հայտարարեց, թե Հայաստանը պետք է մտնի Մաքսային միություն: Եվ այդ մասին նա ազդարարեց ոչ թե Հայաստանում, հայ ժողովրդի առջև, այլ Մոսկվայում՝ կրեմլյան պատերի տակ:
Ժամանակը միանշանակ փաստեց, որ ԵՏՄ կոչվածը տնտեսական, քաղաքական և անվտանգության տեսակետից Հայաստանին ոչ մի լավ բան չտվեց: Այն պարզապես ռուսական ծավալապաշտության հերթական դրսևորումներից մեկն էր, որում հայ նեոբոլշևիկների գործուն մասնակցությամբ ներքաշվեց նաև Հայաստանը:
Խորհրդային ժամանակների կոմկուսն այսօր չկա, սակայն դրա փոխարեն մեզանում գործում է բազմակուսակցականացված կոմկուսը, որը մշտապես պետք է գովաբանի մեր անկախության հակառակորդ Ռուսաստանին, նույնիսկ այն ժամանակ, երբ այն զենք է մատակարարում մեր դեմ պատերազմողին: Այն երբեք չպետք է ժողովրդին ոգեշնչի Փետրվարի 18-ով՝ հակաբոլշևիկյան մեր ապստամբությամբ, չպետք է անդրադառնա մեր իրավունքները ոտնահարող 1921թվականի մարտի 16-ին Մոսկվայում կնքված ռուս-թուրքական պայմանագրին: Եվ, եթե ԽՍՀՄ-ը փլուզված չլիներ, ապա մերօրյա այս պատեհապաշտները լենինյան կռապաշտության երդվյալ նվիրյալների շարքերում դեռ կլինեին:
Հետխորհրդային Հայաստանի ներքաղաքական վիճակը թերևս հիշեցնում է ռուսական ենթակայության տակ գտնվող բանտի ներբանտային պայքար, որում որոշվում է, թե ով կլինի բանտախցի տերը, իսկ բանտախցի կալանավորները ամենևին ցանկություն չունեն բանտից դուրս գալու, այլ ձգտում են, բանտախցի լավ տեր ունենալով, բանտային պայմանները բարելավել: Դա այդպես է, որովհետև ժողովուրդը, դժգոհ լինելով իշխանություններից ու մերժելով դրանց, մշտապես հետևում է այլ ռուսամետ գործիչների:
Մեր երկրում առկա բացասական դրսևորումներն իրականում կապված են ոչ թե այս «քաղաքական» գործիչների, այլ մեր ժողովրդի հոգեզուրկ վիճակի հետ: Այդ կեղծ առաջնորդները ոչ թե՝ պատճառ, այլ հետևանքն են ժողովրդի անհավատության, կռապաշտության ու ստրկամտության: Տասնամյակներ անցան, սակայն նրա հոգեմտավոր մակարդակը «լենին-պարտիա-գորբաչով-պուտին» շրջանակից այդպես էլ վեր չբարձրացավ: Պարզապես, մեռած կուռքին եկավ փոխարինելու կենդանի կուռքը: Աշխարհին տիրելու հավակնություն ունեցող հին «վլադի միրին» եկավ փոխարինելու նոր «վլադի միրը»:
* * *
Այժմ անդրադառնանք ամենակարևոր խնդրին. գրեթե բոլոր հայ հասարակական, քաղաքական գործիչները, մտավորականները մեր ազգի առջև ծառացած խնդիրները չեն դիտարկում միակ ճշմարիտ, այն է՝ Աստծո տեսակետից: Իրենց համար հավատքը իրականությունից կտրված մի բան է, որը լոկ ձևական նշանակություն ունի: Նրանք չեն ընդունում, որ մարդու և մարդկային հասարակության գերագույն խնդիրը աստվածահաճո լինելու առաքելությունն է, որում Աստվածաշունչ մատյանը մեր ուղեցույցը պետք է լինի: Իրենց Աստծուց ավելի իմաստուն համարելով՝ նրանք փորձում են ամուր տուն կառուցել ոչ թե Քրիստոս-Վեմի, այլ ավազի վրա: Հայաստանը Աստծո ընտրյալ և սրբազան հողն է և առանց Տիրոջ՝ այն երբեք «ապահով, բարգավաճ ու լուսավոր» չի լինի: Մեր երկիրը չի կարող վերածնունդ ապրել առանց ժողովրդի հոգևոր վերածնման և վերաքրիստոնեացման: Եվ ընդհանրապես, նյութական ձեռքբերումները առանց հոգևորի ոչ մի արժեք չունեն, ինչպես մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսն է ասել. «Ի՞նչ օգուտ է մարդուն, եթէ ամբողջ աշխարհը շահի, բայց իր անձը կորցնի»:
Դար առաջ մեր ժողովուրդը, Աստծուն իր կյանքից դուրս վանելով, մեծ արհավիրքների և աղետների առաջ կանգնեց: Նույն սխալն այսօր չպետք է կրկնենք. ուստի շտկենք մեր ընթացքը և Տիրոջ ճանապարհով քայլենք:
Ներկայումս ինչ որ կատարվում է մեր կյանքում, այդ թվում քաղաքական անցուդարձերը, կրում են հոգևոր խորհուրդ: Բոլոր այդ իրավիճակներում մարդը՝ անհատապես, և ազգը՝ ընդհանրական, փորձվում են Տիրոջ առաջ: Անդրադառնալով վերջին ժամանակներին վերաբերող աստվածաշնչյան վկայություններին, նշենք, որ Տիրոջ երկրորդ գալուստից առաջ երկրի վրա մի «անօրեն թագավորություն» է հաստատվելու, որը սատանայի զորությամբ է գործելու և լինելու է հակառակորդը Աստծու: Սուրբ Գրքում այն կրում է «հյուսիսի թագավորություն», «կարմիր գազան» անվանումները, որն իր իշխանությունը պետք է հաստատի նաև Տիրոջ սրբազան երկրում (Հայաստանում): Խոսքը միանշանակ խորհրդային երկրի մասին է, որը բոլոր ժամանակների ամենահակաաստված երկիրն էր: Ներկայիս Ռուսաստանն էլ այդ երկրի անապաշխար մնացուկն է: Հայտնության թղթում, դրանք իրենց մայրաքաղաքով, խորհրդանշորեն կոչվում են «խորհրդով Բաբելոն»: Աստծո պատգամը դրանում գտնվողներին հետևյալն է. «Ելէ՛ք դրա միջից, ժողովո՛ւրդ իմ, որպէսզի մասնակից չլինէք դրա մեղքերին եւ չընդունէք դրա պատուհասները» (Յայտ. 18.4):
Ցավոք, մեր ժողովրդի գերակշիռ մեծամասնությունը հոգով դեռ այդ Բաբելոնում է: Նա դեռ չի ապաշխարել խորհրդային 70-ամյա կռապաշտությունից: Եվ այսօր էլ, նյութապաշտական մղումներով ծառայելով և հետևելով մերօրյա բոլշևիկներին, նա հակառակորդ է Աստծուն:
Հայ ժողովուրդի ներկա սերունդը նմանվում է այն հրեաներին, որոնք ազատվել էին եգիպտական գերությունից և, Ավետյաց երկիր (մեզ համար՝ Քրիստոնյա Հայաստան) ընթանալու փոխարեն, կրկին Եգիպտոս (մեզ համար՝ Ռուսաստան) վերադառնալ էին կամենում, որի համար Տերը զգուշացնում է. «Վա՛յ նրանց, ովքեր օգնութիւն գտնելու համար իջնում են Եգիպտոս» (Ես. 31.1):
Ո՛վ հայորդի, քանի դեռ ժամանակ ունես, հոգով դո՛ւրս ելիր Բաբելոնի միջից և ապաշխարի՛ր, հակառակ դեպքում, «կարմիր գազանի» պոչը դարձած, դրա հետ կգահավիժես գեհենի անդունդը: Քիչ ժամանակ է մնացել, հոգևոր քնիցդ արթնացի՛ր և խավարից դեպի լույսը ընթացի՛ր: Լուսավորվիր՛ Աստծով ու Իր խոսքով: Այդ դեպքում է, որ կազատվես Տիրոջ դատապարտությունից և Հայաստանն էլ կդարձնես Աստվածահաճո երկիր, որտեղ հավատը, հույսը և սերը մեկընդմիշտ կթագավորեն: Ամեն:
Արսեն Պողոսյան
AVETABER
Owner last articles
«Երանի այն ծառաներին, որոնց արթուն կգտնի Տերը, երբ գա» Ղուկ. ԺԲ 37 Յուրաքանչյուր բանական մարդ, ապրելով աշխարհիս երեսին, ինքն իրեն հարց պետք է տա՝ ո՞վ եմ ես, որտեղի՞ց եմ եկել և ո՞ւր եմ գնում։ Արդյոք այն, ինչ գոյություն ունի, պատահականության արդյո՞ւնք և տարերային ուժերի արգասի՞ք է, թե՞ կա տիեզերքի Արարիչ, Որի հանճարեղ մտքով է ամեն բան իր ներդաշնակ և զարմանահրաշ սկիզբն ունեցել։ Աստվածաշունչ մատյանում Հիսուս Քրիստոսի մասին գրված է. «Ամեն ինչ նրանով եղավ և առանց նրա չեղավ ոչինչ, որ եղել էր» (Հովհ. Ա 4)։ Ավետարանում մեկ այլ տեղ Քրիստոսն Իր մասին ասում է. «Ես եմ ճանապարհը և ճշմարտությունը և կյանքը» (Հովհ. ԺԴ 6)։ Մեր նախնիները անվերապահորեն հավատացին այս ճշմարտությանը և, զոհելով ամեն բան, նվիրյալ հետևորդներն եղան քրիստոնեական հավատքի, քաջ գիտակցելով, որ դրանով իրենց պետք է շնորհվի ամենաերանելի բարիքը՝ հավիտենական կյանքը։ Եվ այդ աստվածնվիրվածությունն էր, որ Հայոց երկիրն իրապես դարձրել էր քրիստոնեության անառիկ միջնաբերդը։ Աշխարհակործան բռնակալներ և բարբարոս ազգեր ի զորու չեղան խարխլելու քրիստոնեական հավատքի մեր այդ ամրակուռ տաճարը, որի հիմքերը, ինչպես Վարդան Մամիկոնյանն է ասել, երկնքում են հաստատված։ Սակայն այսօր մենք ենք մեր թշնամիները դարձել, քանզի արհամարհում և անտեսում ենք Աստծուն և Իր սուրբ պատգամներն՝ այն ամենն ինչ մեզ դեպի սրբություն և փրկություն պետք է առաջնորդի: Ապրում և գործում ենք այնպես, կարծես Աստծու Որդին իսկիևեթ չի խաչվել և մեռել մեզ համար։ Եվ ամենևին չենք գիտակցում, որ երկրային այս կարճատև կյանքի իմաստը ոչ թե պայքարն է հանուն անցավոր նյութի, այլ ձգտումն ու ջանքն է առ հավիտենական կյանքը, որում Քրիստոսով ամեն բան երանելի ու կատարյալ պետք է լինի։ Այո՛, Ավետարանի լույսով իր ազգի անցյալին նայող բարեպաշտ հայը այսօր պիտի ողբա իր հայրենիքի և հայրենակցի համար՝ ողբա ոչ թե նյութապես տկար, այլ հոգով ու հավատքով այդպիսին լինելու համար։ Նա երանությամբ պետք է հիշի անցյալը, քանզի, անկախ աշխարհիկ կացությունից, հոգևոր ճակատում հայը միշտ հաղթող է եղել։ Եվ հայի առաքելությունն է դա, քանզի Արարիչ Աստված Հայոց սուրբ հողին է տվել մարդկության ծննդի, վերածննդի և աշխարհի նորոգման օրրանը լինելու պատիվը։ Երբ Տերն աշխարհիս վրա ստեղծեց մարդուն, երկրային դրախտը Հայաստանում հիմնեց։ Երբ ապականյալ աշխարհը ջրհեղեղով կործանվեց, փրկարար տապանն Արարատ լեռն ընդունեց։ Երբ ետջրհեղեղյան ժամանակներում մարդկությունը վերստին կռապաշտությանը տրվեց և աստվածամերժ Բելին պաշտեց, նրա դեմ Հայոց Հայկ նահապետն ապստամբեց։ Եվ ի վերջո, երբ Աստված վերստին մեղքի մեջ թաղված մարդկությանը չկորցնելու համար աշխարհ ուղարկեց Իր Որդուն, երկրային թագավորների մեջ երկնային Թագավորին առաջինը Հայոց Տրդատ թագավորն ընդունեց։ Հիսուսն Իր շունչն Հայոց հողում թողեց, աներևույթ ապրեց մեր մեջ, որով հայությունը և քրիստոնեությունը դարձան մի ամբողջություն և նույնացվեցին։ Ոչ մի ազգ հանուն Քրիստոսի այդքան զոհողություններ չկրեց, որքան` հայը։ Եվ Աստուծո կամոք էր, որ Երուսաղեմում Տերունական սրբատեղերի պահպանությունում հայն ավելի պանծալի դիրք գրավեց։ Մեր նախնիները մեզ ժառանգություն կտակեցին քրիստոնեական հավատքը, հավատք, որ խորապես թափանցել էր մեր ժողովրդի կյանքի բոլոր ոլորտները։ Եվ մենք մեր պապերին ճանաչում ենք գրականությամբ, ճարտարապետությամբ, մանրանկարչությամբ, իրավագիտությամբ, որոնք ամբողջությամբ քրիստոնեական են։ Հետևաբար, այսօր միայն քրիստոնյա լինելով է, որ նրանց ճշմարիտ սերունդը կարող ենք կոչվել։ Սակայն այժմ մենք այդ ամենն ուրացել և մեր Հոր անառակ որդիներն ենք դարձել, որովհետև մեր այսօրվա քրիստոնեությունն արտաքին ու ձևական է և ոչ թե՝ համոզմունք ու ապրելակերպ։ Ինչպե՞ս կարող ենք մեզ քրիստոնյա ազգ համարել, եթե մեր հեռուստաալիքներով ավելի շատ հակաավետարանական վարք ու բարք է սերմանվում։ Աճող սերունդը ավելի շատ դրանցով է դաստիարակվում և ոչ թե ավետարանական պատգամներով կամ թե մեր սրբազան պատմության և աստվածաշնչյան հերոսների կյանքն ուղեցույց ունենալով։ Մեր կուսակցական գործիչները մեծամասամբ ժողովրդին ցանկանում են առաջնորդել ծրագրերով ու գաղափարախոսություններով, որոնք ոչ մի առնչնություն չունեն հայ ժողովրդի ավանդական աշխարհընկալման և նրա կոչման հետ։ Նրանք, ըստ էության, գործում են ընդդեմ Քրիստոսի, ընդդեմ քրիստոնյա Հայաստանի և հայ ազգի վերաքրիստոնեացման սուրբ խորհրդի։ Այս կուսակցությունները չեն ցանկանում ընդունել, որ մեր հասարակությունը կարող է ներդաշնակ զարգացում ունենալ, եթե նրանում ընդունվի Ավետարանի ոսկե կանոնը, այսինքն՝ սերն ու հարգանքը դիմացինի հանդեպ։ Նրանց անհավատությունն իրենց թույլ չի տալիս հասկանալու, որ քրիստոնեությունը մի մասնավոր բան չէ, որով այն պետք է պետությունից և հասարակական կյանքից տարանջատել։ Ստացվում է, որ մենք ցանկանում ենք տուն կառուցել՝ անտեսելով տիեզերքի Ճարտարապետին։ Սրա համար է, որ Պողոս առաքյալն ասում է «... Յուրաքանչուր ոք թող զգույշ լինի, թե ինչպես է կառուցում, որովհետև չի կարող դնել ուրիշ հիմք, քան դրված այն հիմքը, որ Հիսուս Քրիստոսն է» (Ա Կորնթ. Գ 10,11)։ Իսկ Հայաստանի իշխանավորները, ի դժբախտություն հայ ժողովրդի, ավելի շատ ջանացին երկիրը թալանել և ոչ թե այն շենացնել: Եվ մարդիկ, հույսներն ամեն ինչից կտրած, հեռանում են իրենց հայրենիքից: Ցավոք, հայ մտավորական ևս չենք տեսնում, որ խորհի և գործի ի նպաստ մեր ազգի քրիստոնեացման։ Իսկ այն` ինչ ներկայացվում է որպես քրիստոնեական արժեք, արտաքին շղարշ է՝ զուրկ ներքին բովանդակությունից ու ապրումից։ Իրականում բոլոր այս քաղաքական ու մտավորական գործիչների գործունեության առանցքում իրենց «ես»-ն է, և ոչ թե՝ Աստված, որոնք խորհում և գործում են ոչ թե Տիրոջ փառքի, այլ՝ իրենց անձերի մեծարման և կորստական նյութական շահի համար։ Ներկայումս մեր կրթօջախներում ուսուցանվում է ամեն բան, բացի ամեն բանի Արարիչ մեր Տիրոջ խոսքն ու պատգամը` Աստվածաշունչ մատյանը: Եվ մի՞թե սա կատարյալ անհավատության և աստվածուրացության օրինակ չէ: Այսօր հայ եկեղեցականի առաջնահերթ խնդիրը` Աստծո խոսքը քարոզելով, մարդկանց դարձի բերելն է: Նախ և առաջ հարկ է, որ նրանք վարժվեն ոչ թե ծեսերը լավ կատարելու, այլ Ավետարանը հոգով քարոզելու մեջ: Եվ արդ, մի՞թե լսել ենք, որ սթափեցնող և սրտացավ խոսքով հայ եկեղեցականը խոսի մեր Տիրոջ երկրորդ գալստյան, Աստծո արքայության և հավիտենական դատաստանի մասին: Այսօր, երբ շատերը բեռնավորված են բազում մահաբեր ախտերով և մեղքերով, առավել քան բարձրաձայն պետք է հնչեցնել կյանքի Առաջնորդի փրկարար և կենդանանար խոսքը: Նամանավանդ այն ժամանակ, երբ Հայաստանը ձեռք բերեց անկախություն, Հայ եկեղեցին պարտավոր էր ապաշխարության հորդորով դիմել ժողովրդին` զղջալու և քավելու երբևիցե գործած իր մեծագույն մեղքը` երբ 70 տարի շարունակ անաստվածություն դավանեց` Քրիստոսին ուրացավ և Հայտնության թղթում հիշատակված «գազանին» պաշտեց: Արդ մեզանում առկա անհավատությունն այնքան խորն է, որ ոչ մի դիմադրություն չի գործադրվում ընդդեմ մեր կյանքում արմատավորվող հոգեկործան հակումների և արատների։ Ահա սա՛ է ներկայիս աստվածամերժ հայ իրականությունը։ Եվ եթե այսպես անտեսենք ու արհամարհենք տիեզերքի Արարչին և Նրա սուրբ պատգամները, ինչպե՞ս պետք է Ահեղ դատաստանի օրը անաչառ Դատավորից ողորմություն հայցենք։ Չէ՞ որ ում շատ տրվել է, շատ էլ պետք է պահանջվի: Եթե մեզ է հանձնվել քրիստոնեության դրոշը, որն այսօր ոտնատակ ենք տալիս, սա չպե՞տք է արդյոք Աստծո արդար զայրույթը հարուցի։ Մտաբերենք, որ Տերը խոստացել է երկիր վերադառնալ Աստվածային ողջ զորությամբ և փառքով՝ անաչառ կերպով դատելու բոլորիս։ Այո՛, շուտով մենք ականատեսը կլինենք թագավորների Թագավորի՝ Հիսուս Քրիստոսի փառավոր երկրորդ գալստյանը։ Ուրեմն, արթնանա՛նք խորը քնից և, ազգովի ապաշխարելով, Փրկչի գալստյանը սպասենք։ Սուրբ Գրքի վերջին տողերին լինենք ունկնդիր. «Ես գալիս եմ շուտով։ Ամե՛ն։ Ե՛կ Տեր Հիսուս Քրիստոս» (Հայտ. ԻԲ 20, 21)։ Նրան փառք՝ Հոր և Սուրբ Հոգու հետ, այժմ և հավիտյանս հավիտենից։ Արսեն Պողոսյան
Աստվածաշունչ մատյանը, որն աշխարհում ամենատարածված գիրքն է, Աստուծո խոսքն է՝ ուղված մարդուն, որով նա պետք է ճանաչի ճշմարտությունը, բացահայտի Աստվածապարգև կյանքի խորհուրդը։ Այն ապրելու և արարելու միակ ճշմարիտ ուղեցույցն է ոչ միայն մարդ անհատի, այլև ողջ մարդկային հասարակության համար։ Սույն հրապարակումը լավագույնս ներկայացնում է Աստվածաշնչի` մեր կյանքում ունեցած դերն ու արժեքը: <<Որդյա՛կ, պահիր քո հոր պատվիրանը և քո մոր օրենքը մի՛ մերժիր: Նրանց միշտ կապիր քո սրտի վրա, իբրև մանյակ գցիր պարանոցիդ: Երբ ճանապարհ գնաս, թող քեզ առաջնորդեն, քնած ժամանակդ թող քեզ պահպանեն եւ երբ որ զարթնես, թող քեզ հետ զրուցեն>> (Առակաց 6.20-22): Սողոմոնը, դիմելով այն մարդկանց, որոնց համար ծնողների պատվիրանը նույնն է, ինչ որ Աստծո Օրենքը, նրանց հորդորում է ողջ սրտով կապվել Աստծո խոսքի հետ և պարանոցի համար մանյակ դարձնել այն: Աստծո Օրենքը պետք է կապված լինի մեր էության, մեր սրտի հետ: Այն, ինչ որ մարդն ունի իր ձեռքում, կարող է մոռանալ կամ կորցնել, ինչ որ կրում է իր վրա, կարելի է նրանից հափշտակել, իսկ այն, ինչ որ մարդու սրտում է, կմնա այնտեղ, քանի դեռ նա կենդանի է: Իսկ երբ իմաստունը սովորեցնում է, թե Սուրբ Գիրքը մեզ համար զարդ պետք է լինի, նա կամենում է ասել, թե մենք երբեք չպետք է ամոթ համարենք Աստծո Խոսքը կրելը: Մենք չպետք է երկնչենք, եթե մեր մասին ասեն, թե հավատացյալ աստվածապաշտ մարդիկ են, մենք երբեք չպետք է ցածրացնենք մեր ձայնն Աստծո Բանը վկայելիս: Սողոմոնը վերոհիշյալ հատվածում Աստծո Խոսքը համարում է մեր առաջնորդը, մեր պահապանը, նաև մեր սիրելի բարեկամը՝ ասելով, թե նա մեզ հետ պետք է զրուցի: Արդարև, Աստվածաշունչը մեզ հետ խոսում է, և այն կենդանի գիրք է.<<Որովհետև Աստծո խոսքը կենդանի է և զորավոր… և քննող է սրտի մտքերը և խորհուրդները>> (Եբր. 4.12): Մարդկանց կողմից գրված շատ գրքեր վաղուց արդեն մեռել են, եգիպտական մումիաների պես մնացել են անկենդան: Դրանք ժամանակի ընթացքում կորցրել են իրենց արժեքը, և դրանց վարդապետությունը վաղուց արդեն մերժված է: Եթե կամենում եք, քրքրեցե՛ք, գտե՛ք դրանք գրադարաններում և մատենադարաններում, բայց դրանք այլևս չեն կարող բաբախեցնել մարդու սիրտը, վառել նրա հոգին: Բայց Աստծո այս ամենաօրհնյալ Գիրքը, թեպետ հազարավոր տարիներ ի վեր ապրում է մարդկանց մեջ, բայց և այնպես անմահ է, քանզի անմարելի է Նրա կենդանարար զորությունը: Երբեք որեւիցե գիրք չի խոսել այնպես, ինչպես այս Գիրքը. Նրա ձայնը, որպես Աստծո ձայն, միշտ հզոր ու վեհ է: Ի՞նչն է, որ Աստծո խոսքը կենդանի է դարձնում: Անշուշտ, նախ այն, որ դա ճշմարտության ձայնն է: Մոլորությունը մահ է, ճշմարտությունը՝ կյանք: Որչափ որ ամուր հաստատված լինի մոլորությունը, լինի դա մարդահնար ինչ-որ փիլիսոփայությամբ կամ թե զենքի զորությամբ, միևնույնն է, ժամանակի ժանիքները ոչնչացնում են ամեն ստություն: Սուտը խոտի նման արագ հնձվում և չորանում է, իսկ ճշմարտությունը երբեք չի մեռնում. այն անմահ է: Լույսի աղբյուրից վառված լինելով, այն չի կարող հանգչել: Թեև հալածանքները միառժամանակ կարծես նեղում են նրան, բայց նա կրկին բորբոքվում է՝ վրեժխնդիր լինելու իր հակառակորդներից: Երբեմնի հարգի շատ ուսմունքներ այժմ մոռացության են տրված, վաղուց արդեն թաղված են, բայց ճշմարտությունը, հանձինս Հիսուս Քրիստոսի եւ Իր Ավետարանի, գերեզման չի ճանաչում և թաղվելուց չի վախենում: Նա շարունակ ապրում է և պետք է ապրի, քանզի Հավիտենականը բազմած է Իր աթոռին: Աստծո Խոսքը ապրում է, որովհետև Նա անփոփոխ և անկախ է: Աստված այսօր չի ասի այն, ինչը որ երեկ չէր կամենում, նմանապես՝ վաղը չի հերքի այն, ինչը այսօր է ասում: Երբ մենք այժմ կարդում ենք սրանից երեք հազար տարի առաջ արձանագրված Հին Ուխտի Գիրը, զգում ենք, որ այն այնքան ազդու է մեզ համար, որ կարծես թե Հավիտենականի շրթունքներն այսօր են արտաբերում այդ խոսքերը: Հավիտենական Խոսքը, որ ելնում է Ամենակալի բերանից, նույնքան զորեղ և այժմեական է այսօր, որչափ և այն ժամանակ, երբ Աստված դա ասում էր Մովսեսին, Եղիային կամ ասել էր տալիս Եսայու կամ Երեմիայի բերանով: Աստծո Խոսքը ապրում է, որովհետեւ նրանում զարկում է Քրիստոսի սրտի երակը: Այդ սիրտը, որ գեղարդով խոցվեց, շարունակում է ապրել եւ վշտակցել մեղավորներին նույն կարեկցությամբ, որն ուներ Փրկիչն Իր երկրավոր կյանքի ընթացքում: Որոնողը Սուրբ Գրքի պուրակներում այսօր էլ կարող է հանդիպել մեր փրկության համար մահվան բաժակը խմել պատրաստվող բարեգութ Վարդապետին: Կարող ենք այժմ էլ Նրան տեսնել, եթե <<բաց աչքերով>> նայենք Հին ուխտի մարգարեություններին: Նա ավելի բացահայտ է մեզ ներկայանում չորս Ավետարաններում, առաքյալների թղթերում մեր առջև բացում է Իր Հոգու շատ խորհուրդներ և Հայտնության այլաբանության մեջ լսել է տալիս Իր երկրորդ գալստյան ոտնաձայները; Վերջապես, որ կարևորագույնն է. Աստվածաշնչի միջոցով մենք հաղորդակից ենք Սուրբ Հոգու շնորհներին: Այս Կենդանի Գիրքը մեզ վերածնում և վերափոխում է, ինչպես որ Պետրոս առաքյալն է քրիստոնյա հավատացյալների մասին ասում.<<Վերստին ծնված լինելով ոչ թե ապականության սերմից, այլ անապական սերմից՝ Աստծո կենդանի և հավիտենական խոսքով>> (Ա Պետ.1.23): Եվ արդ, սիրելի եղբայրներ, այս ամենը նկատի ունենալով, ավելի ուշադիր լինենք Գրքի հանդեպ: Շատերը կարդում են այն իմիջիայլոց: Սակայն վարձքը նրանց համար չէ, որոնք լոկ կարդում են, այլ նրա, ում <<կամքը Տիրոջ օրենքի մեջ է, եւ ցերեկ ու գիշեր նրա օրենքի վրա է մտածում>> (Սաղմ. 1.2): Տանո՞ւմ է արդյոք ձեզ առաջնորդող և ուսուցանող Գիրքը Հիսուս Քրիստոսի ոտքերի մոտ: Եթե` ոչ, իմացեք, որ դուք զրկվում եք երկնային անանց բարիքներից: Եթե ձեր հավատը տատանվում է, եթե դուք հոգնել կամ թուլացել եք, թարմացրեք ձեր հոգին՝ աստվածային օրենքների մասին մտածելով, եւ դուք Դավթի հետ կասեք. <<Քո խոսքը կենդանացրեց ինձ>>: Այո՛, բյուր անգամներ Կենաց Բանը կյանք է տվել իրեն ճաշակողներին, տարածել իր բազուկները նրանց վրա, ինչպես Եղիսեն մեռած մանկան վրա և կենդանացրել նրանց մեռած հոգիները: Ոմանք ձեռք են բերում Ս. Գիրքը, կամենալով Նրա մեջ գտնել տեղեկություններ հին դարերի մասին: Ուրիշները որոնում են տեղեկություններ երկրաբանության վերաբերյալ և ջանում են մոտեցնել կա՛մ երկրաբանությունը Ս. Գրքին կա՛մ Ս. Գիրքը՝ երկրաբանությանը: Այդ մարդիկ Աստվածաշնչի ներքին բովանդակությունը թողած, արտաքին բաների վրա են ավելի շատ ուշադրություն դարձնում: Ս. Գիրքը, ըստ էության, խոսում է դրախտի, առաջին մարդու անկման, մարդկային բնության ապականության, նրա փրկության միջոցների մասին և ցույց է տալիս այն աստվածային ճանապարհը, որով անկյալ մարդը կարող է բարձրանալ ու հաշտվել Աստծո հետ: Կարդացե՛ք Ս. Գիրքն ամբողջապես և Նրա ամեն մի էջում կտեսնեք մարդկային կյանքի կարևորագույն խնդիրները: Այն մի խոսուն Գիրք է, որ խոսում է անձամբ մեզ հետ: Նա խոսում է ամեն խավի և ամեն վիճակում գտնվող մարդկանց հետ: Ահա՛ թե ինչպես է Նա խոսում բոլոր ժամանակների մեղավորների հետ. <<Եթե ձեր մեղքերը արյան պես կարմիր են, ապա ես ձյան պես ճերմակ կդարձնեմ, եթե որդան կարմիր լինեն, կսպիտակեցնեմ ինչպես բուրդ>> (Ես. 1.18): Նա ներկայացնում է ճոխ խնջույքներ և դիմելով քաղցյալներին՝ հրավիրում է ուտել և հագենալ. անսահման իմաստությամբ և սիրով հյուսված զգեստներ է տարածում իր առաջ և դիմելով մերկացած մարդկությանը՝ համոզում է զգենվել, զգենվել աստվածային արդարությամբ: Չկա մի մարդ, որ Աստծո խոսքի մեջ իրեն մխիթարող որևէ միտք չգտնի: Եթե դու հալածել ես մեկին, Սավուղի պատմությունը կխոսի քեզ հետ: Եթե դու մեղանչել ես, Դավթի զղջումը կխրատի քեզ: Երբ ճնշվում ենք ծանր վշտի ներքո, և թանձր մռայլը պատում է մեր հոգին, Հոբի գիրքը կվշտակցի մեզ: Իսկ երբ մենք Աստծո զավակի կոչումն ունենք, Նրա Գիրքը կրկնապատիկ ավելի սիրելի է մեզ. հարազատ հոր ձեռքով գրված և Նրա քնքուշ սիրով ներշնչված մի նամակ է մեզ համար: Այդժամ մենք տեսնում ենք մեր սիրեցյալ Փրկչի փառքը: Նա խոսում է մեզ հետ ինչպես մի բարեկամ, որը մեզ հետ կրել է մեր վշտերի ծանրությունը, խնդացել է մեզ մեր ցնծության ժամանակ: Այո՛, զարմանալի հավատարիմ մի բարեկամ է Նա. միշտ հորդորում է անել այն, ինչը օգտակար է մեզ համար: Նա երբեք թույլ չի տալիս, որ մեր մեղքերն աննկատ անցնեն կամ մեր խոտորումները աճելով բացարձակ մեղքեր դառնան: Հենց որ մենք սկսում ենք դեպի մեղքը հակվել, Նա ժամանակին սթափեցնում է մեզ. <<Արթուն կացե՛ք և աղոթեցե՛ք>>: Աստվածային խոսքի մեջ կա մի առանձնահատկություն. երբ դուք բացում եք Նրա առաջ ձեր սիրտը, Նա էլ ձեր առաջ է բացում իր սիրտը: Նա ունի գաղտնիքներ, որոնք չի բացում պատահական ընթերցողի առջև, Նա ունի գանձեր, որոնք կարող է հայտնաբերել միայն հմուտ հանքահանը: Նվիրվի՛ր Ս. Գրքին, Նա էլ քեզ կնվիրվի: Եղի՛ր Նրա հետ լիովին անկեղծ, և Ս. Գիրքը կվերցնի իր ոսկե բանալին և կբացի իր գանձատան բոլոր դռները և ցույց կտա շլացուցիչ ոսկու ու արծաթի կույտեր: Եթե Ս. Գիրքը կարդալիս զգում ես, որ Նա չի համապատասխանում քո հայացքներին, նշանակում է՝ հասել է հայացքներդ արմատապես վերանայելու ժամանակը: Աստծո խոսքերը պետք է մնան անձեռնմխելի: Դրանք չի կարելի աղճատել, ինչպես անում են ոմանք՝ հարմարեցնելով իրենց հայացքներին: Աստծո խոսքը ճիշտ է դատում, իսկ մենք՝ սխալ, ուստի և չենք համաձայնում Նրա հետ: Եթե Աստծո խոսքն այնքան սիրենք, որ պատրաստ լինենք մեռնելու Նրա որևէ ճշմարտությունը պաշտպանելու համար, այդժամ միայն Նա լիովին կբացվի մեր առաջ: Ս. Գրքի մեծագույն արժեքն այն է, որ Նա զորեղ ներգործություն ունի մարդկանց վրա: Նա մեղմացնում է մեր տանջանքները և քաջալերում մեզ: Բազում մարդիկ պատրաստ են եղել հեռանալ կյանքի կռվի դաշտից, բայց Աստծո խոսքը ձեռքը դրել է նրանց վրա և ասել. <<Կա՛նգ առ, մի՛ հուսահատվիր, քա՛ջ եղիր. ես կօգնեմ քեզ. ես ուժ կտամ քեզ. իմ աջը անշուշտ նեցուկ կլինի քեզ>>: Մեզ հայտնի են շատ արիասիրտ սրբեր, բայց չգիտենք, թե ինչպես երկյուղը և թուլությունը կպաշարեր նրանց, եթե Աստծո խոսքն օգնության չհասներ և զորավիգ չլիներ նրանց: Մեծ է Նրա կենդանարար զորությունը, որով մխիթարում և քաջալերում է մեզ: Երբ չենք կողմնորոշվում, թե ինչպես շարունակենք մեր կյանքը, ինչպես առաջ գնանք, Աստծո խոսքը մեզ թև է տալիս և առաջ մղում: Կարդացե՛ք երկնավոր Վարդապետի՝ մահից առաջ կրած չարչարանքների մասին և դուք կզգաք, որ այն, ինչն առաջ կարևորություն ուներ, այժմ մի չնչին բան է թվում, և ինչը նախկինում ձեր հպարտությունն էր համարվում, այժմ Նրա հետ բևեռված է խաչին: Կարդացե՛ք Ս. Գրքում երկնային երանության ու փառքի մասին և կզգաք, որ առաջ պետք է ընթանալ հնարավորին չափ արագ, որովհետև այդժամ ձեր առաջ փայլում է երկնային լուսապսակը: Երբեք մարդս այնքան բարձր չի կանգնած նյութական շահի կամ աշխարհային փառքի հաշիվներից, քան այն ժամանակ, երբ նրա հոգին խորասուզված է Ճշմարտության Հոգու մեջ, որով ներշնչված է Ս. Գիրքը: Եվ որքա՜ն հաճախ է Նա մեր նախազգուշացուցիչը և պահապանը լինում: Մենք կընթանայինք շեղ ճանապարհներով, եթե Աստծո Օրենքը չպատվիրեր. <<Թո՛ղ քո աչքերը նայեն ուղիղ և թո՛ղ քո ոտքերը չշեղվեն ուղիղ ճանապարհից>>: Ս. Գիրքը, հաճախ մեր կյանքի ծովի վրա փոթորիկ կանխատեսելով, մեզ՝ իբրև անզգույշ ծովագնացների, համոզում է մնալ նավահանգստում: Այս Գիրքը սրբագործում և կերպարանափոխում է մեր հոգին Քրիստոսի պատկերի նմանությամբ: Հաճախակի եղե՛ք Աստծո Սուրբ խոսքի հետ և անպայման սուրբ կլինեք: Եթե հափշտակվեք ժամանակակից վեպերով և ամեն տեսակ դատարկ գրքերով, ձեր ժամանակը իզուր կվատնվի, և կյանքն աննպատակ կանցնի: Կգա ժամանակը, երբ բոլորս կննջենք մահվան քնով: Ինչպիսի՜ երջանկություն պետք է ապրենք, երբ Աստծո խոսքով կրկին զարթնենք Նրա թագավորությունում: Այդժամ Նա կրկին կխոսի մեզ հետ: Այն ժամանակ կիրականանան ապագա երանության մասին բոլոր հայտնությունները, և Քրիստոսի դեմքը, որ այժմ երևում է մեզ մշուշի միջից, ամբողջովին կբացվի մեր առաջ և կլուսավորի մեզ արևից էլ զորեղ լուսարձակությամբ: Տա՛ Աստված, որ սիրենք մեր Տիրոջ խոսքը և սնվենք Նրանով, որպեսզի մեր կյանքի բոլոր օրերում կարողանանք ապրել ի փառս Աստծո...
Երբ փորձում եմ որեւէ անհավատի վկայել‚ երբեմն նաեւ գիտականորեն վերծանել Աստծո իրական գոյության խորհուրդը‚ որպես ժխտողական պատասխան հաճախ հնչում է հետեւյալ հարցը. <<Իսկ ո՞ւր է Աստված‚ ցո՛ւյց տուր եւ կհավատամ>>: Իսկապես ճշմարիտ է‚ որ մարդկային ճանաչողությունը սկզբնապես խարսխվում է հիմնականում կենսաբանական երեք կարեւորագույն ֆունկցիոնալ գործընթացների վրա. առաջինը՝ տեսնելու‚ այնուհետ՝ ընկալելու եւ ապա՝ ճանաչելու: Միջին կարողությունների տեր մարդու համար հավատալն ու համոզվելն այն բանի իրողության մեջ‚ ինչը ինքը չի տեսնում‚ չի շոշափում‚ չի զգում‚ չափազանց դժվար է‚ հաճախ՝ անհնար: Մանավանդ որ մեզ շրջապատող իրականության‚ աշխարհի վերաբերյալ մարդու ձեռք բերած իմացականության գրեթե 90 տոկոսը տեսողության արդյունք է: Մարդ արարածին հատուկ է ամեն ինչ տեսնելու հակվածությունը: Ուստի միանգամայն հասկանալի է հավատալու դժվարությունը‚ քանի որ Աստված կոչված գերհզոր‚ գերբնական Գոյը անտեսանելի է‚ անշոշափ: Մյուս կողմից‚ երբ գիտությունը հասել է աննախադեպ նվաճումների‚ երբ հեռավոր աստղերն անգամ հնարավոր է ուսումնասիրել‚ ինչպե՞ս է‚ որ մինչ օրս ոչ ոք չկարողացավ հայտնաբերել եւ տեսնել Աստծուն‚ եթե Նա գոյություն ունի: Հարց է առաջանում. մի՞թե իրոք հնարավոր չէ տեսնել նաեւ այս՝ իսկապես խորհրդավոր‚ աստվածաշնչյան հավաստմամբ անքննելի Անտեսանելին‚ այն է՝ Աստծուն: Իսկ եթե հնարավոր չէ‚ ապա ինչպես հավատալ Նրա լինելու փաստին‚ Նրա գոյությանը: Փորձենք չշտապել ինչ-ինչ եզրակացություններ անել‚ այլ սկսենք նրանից‚ թե ի՞նչ ենք հասկանում Աստված ասելով. ո՞վ է Նա կամ ի՞նչ է: Իսկապե՞ս մենք ունենք այն ճշմարիտ պատկերացումն ու ըմբռնումը‚ որը մեզ թույլ կտա հասկանալու նաեւ Նրա առեղծվածը: Աստծո ով կամ ինչպիսին լինելու ամենահստակ բնութագրումն ու ամենահավաստի աղբյուրը Աստվածաշունչ մատյանն է‚ որը հետեւյալն է հայտնում. <<Աստված հոգի է...>> Ու երբ որեւէ մեկն ասում է. <<Իսկ ո՞ւր է Աստված‚ ցո՛ւյց տուր‚ եւ կհավատամ>>, ինքնաբերաբար պատասխանում եմ. <<Իսկ ո՞ւր է հոգիդ‚ կարո՞ղ ես ցույց տալ‚ ո՛վ մարդ‚ ցո՛ւյց տուր հոգիդ‚ եթե կարող ես‚ չէ՞ որ դու ունես այն>>: Կա՞ գոնե մեկը‚ որ ունակ է ասելու‚ թե ինքը հոգի չունի: Մարդու յուրաքանչյուր օրգան‚ հյուսվածք‚ նույնիսկ բջիջ կարող ենք տեսնել վիրահատության կամ հետազոտման այլեւայլ սարքերի միջոցով: Մինչդեռ որքան էլ մասնատենք‚ պեղենք մարդու մարմինն ու ողջ օրգանիզմը‚ միեւնույն է‚ չենք գտնի եւ չենք տեսնի այնտեղ հոգի կոչվածը: Սա աքսիոմի հասնող ճշմարտություն է‚ նման այն ճշմարտության‚ որ եթե Աստված հոգի է‚ ապա‚ հետեւաբար‚ պետք է որ տրամաբանական համարվի եւ սա. ինչպես մարդու մեջ հոգին անժխտելիորեն ու հաստատապես կա‚ սակայն աննյութ է‚ անտեսանելի եւ անշոշափ ֆիզիկապես‚ ապա ուրեմն Աստված‚ հոգի լինելով‚ Ինքը եւս անժխտելիորեն եւ նույնօրինակ կերպով պետք է որ լինի: Ու իրոք կա‚ հավատացնում եմ ձեզ‚ մարդի՛կ‚ կա եւ է... Սա մեզ է հուշում ընդամենը պարզ ու հասարակ տրամաբանությունը: Մի կողմ թողնելով հոգեբանների եւ մարդաբանների առաջ քաշած տեսակետները հոգու վերաբերյալ՝ միանգամից ասեմ‚ որ մարդ արարածի հոգին կենդանի Աստծո տարր-մասնիկն է՝ ամփոփված մեր մարմնեղեն զանգվածի մեջ: Մարդն առանց հոգու նույն այն միսն է‚ որը մենք հաճախ ենք տեսնում խանութների վաճառասեղաններին: Գուցե չափազանցություն համարվի իմ այս վերջին միտքը‚ բայց դա իրոք այդպես է: Մարդու մարմինն ընդամենը միս ու արյունից բաղկացած նյութ է՝ զանգված է՝ կազմված բոլոր այն քիմիական ու կենսաբանական տարրերից‚ որոնք կան հողի բաղադրության մեջ: Հետաքրքրական է այս տեսակետից աստվածաշնչյան սահմանումը մարդու ստեղծման առեղծվածի վերաբերյալ: Գիրք Ծննդոցում հստակ ասվում է‚ որ Աստված աշխարհաստեղծման վեցերորդ օրը հողից ստեղծեց մարդուն եւ նրա ռնգանց մեջ շունչ փչեց‚ եւ մարդը կենդանի հոգի եղավ: Մի՞թե աստվածաշնչյան այս հավաստումը հակասում է գիտությամբ հաստատված այն իրողությանը‚ որ մարդու օրգանիզմն իսկապես բաղկացած է բոլոր այն տարրերից‚ որոնք կան հողի կամ բնության մեջ: Անշուշտ‚ ո՛չ: Մարդն ստեղծվեց Աստծո կողմից եւ ոչ ինքն իրեն‚ այսպես կոչված էվոլյուցիոն զարգացմամբ‚ կապկից կամ ինչ-ինչ գոյերից: Այո՛‚ Աստված ստեղծեց մարդուն‚ իսկ նյութը‚ որից մարդն արարվեց‚ հողն էր: Թե ինչպե՞ս‚ ի՞նչ հրաշքով սառն ու անկենդան հողը վերաճեց միս ու արյան‚ ձեռք բերեց ջերմություն‚ շարժում‚ տեսնելու‚ լսելու‚ զգալու‚ մտածելու‚ գործելու‚ ստեղծելու եւ այլեւայլ ունակություններ‚ անշուշտ դժվար է պատկերացնելն անգամ: Թերեւս միայն ինչ-որ չափով փորձենք գոնե մտո աչքերով երեւակայել‚ թե ինչպիսի՛ գերզարգացած գերքաղաքակրթություն ներամփոփող գերհզոր միտք էր հարկավոր‚ գերկամք եւ գերնպատակ‚ որ ստեղծեր բոլոր այն աստղերն ու մոլորակները‚ տիեզերական գալակտիկաները‚ արեգակնային համակարգը եւ սրա մեջ՝ Երկիր մոլորակը‚ ժամանակներն իր զույգ լուսատուներով‚ բնությունը՝ գետերը‚ լեռները‚ կենդանական աշխարհը‚ բուսական ծածկույթը‚ տարվա չորս եղանակները եւ սրանց մեջ՝ բանական էակ մարդուն: Որին ոչ միայն ստեղծեց‚ այլ նաեւ նրա մեջ ներդրեց սեփական ինքնաստեղծման ե՛ւ մարմնավոր‚ ե՛ւ հոգեւոր բնույթի մեխանիզմը: Աստծուն տեսնել չկարողանալը տեսնելու ձգտում չունենալուց է‚ ճիգ գործադրելու կամքից զուրկ լինելուց է‚ մտքի եւ հոգու թուլությունից է: Հիսուսի աշակերտներից Թովմասը՝ լսելով‚ որ Աստծո Որդին իրոք հարություն է առել մեռելներից‚ հետեւյալն ասաց. <<Եթե չտեսնեմ նրա ձեռքերի վրա մեխերի նշանը եւ իմ մատները մեխերի տեղերը չդնեմ‚ ու իմ ձեռքը նրա կողերի մեջ չխրեմ‚ չեմ հավատա>>: Ութ օր հետո աշակերտները դարձյալ ներսում էին. եւ Թովմասը նրանց հետ: Հիսուս եկավ փակ դռներով‚ կանգնեց մեջտեղում ու ասաց՝ խաղաղությո՜ւն ձեզ: Ապա Թովմասին ասաց. <<Բե՛ր քո մատները եւ դիր այստեղ ու տես իմ ձեռքերը. եւ բե՛ր քո ձեռքը ու խրի՛ր իմ կողերի մեջ‚ անհավատ մի՛ եղիր‚ այլ հավատացյալ>>: Թովմասը պատասխան տվեց ու նրան ասաց՝ Տեր իմ եւ Աստված իմ: Հիսուս նրան ասաց. <<Որովհետեւ դու ինձ տեսար եւ հավատացիր. երանի՜ նրանց‚ որոնք չեն տեսել եւ սակայն կհավատան>> (Հովհ. Ի 25-29): Թովմասի կերպարը մարդկանց այն հատվածի խորհուրդն ունի‚ ովքեր քննախույզ մոտեցում ունեն Աստծո իրական գոյության նկատմամբ‚ որոնք ահավասիկ իսկապես ուզում են տեսնելով համոզվել: Ու քանի դեռ չեն գտնում Նրա գոյությունը փաստող շոշափելի նշաններ եւ ապացույցներ‚ չեն հավատում: Սակայն թող քաջ հայտնի լինի նման կարգի բոլոր մարդկանց‚ որ Աստված նույնն է հար եւ այսօր‚ ինչպես Թովմասին հանդիպած ժամանակ: Այսօր էլ Նա մեծահոգաբար թույլ է տալիս բոլոր թովմասներիս մեր տարակույսների‚ կասկածանքի ու թերահավատության ձեռքերով շոշափել իր չսպիացած խոցերը ու հայտնի չէ որերորդ անգամ ցավ պատճառել իրեն‚ փույթ չէ‚ սակայն‚ թեկուզեւ այդ կերպ‚ միայն թե հավատանք: Բայց չի մոռանում նաեւ ընդգծել. <<Երանի՜ նրանց‚ որոնք չեն տեսել եւ սակայն կհավատան>>: Քանզի վերջիններս ավելի լիուլի են վայելում Աստծո օրհնությունն ու լույսը: Աստծուն անվերապահորեն հավատալու գերադասելի լինելը մենք տեսնում ենք Մարկոսի Ավետարանում կույր եւ մուրացիկ Բարտիմեոսի պատմության մեջ: Կույր Բարտիմեոսը՝ նստած Երիքովի ճանապարհին‚ մուրում էր‚ հանկարծ լսում է‚ որ մոտակայքում է Հիսուսը եւ ուրախությունից աղաղակում է. <<Դավթի՛ որդի‚ Հիսո՛ւս‚ ողորմի՛ր ինձ>>: Հիսուս կանգնում է եւ հրամայում է‚ որ կույրին կանչեն: Եվ Բարտիմեոսը մուրացիկությունը խորհրդանշող իր հագուստը միանգամից դեն է նետում եւ շտապում է Հիսուսի մոտ: Աստծո Որդին հարցնում է նրան. <<Ի՞նչ ես ուզում‚ որ քեզ անեմ>>: Կույրը պատասխանում է. <<Վարդապե՛տ‚ աչքերս թող բացվեն>>: Եվ հնչում է Հիսուսի փրկագործող պատասխանը. <<Գնա՛‚ քո հավատը քեզ փրկեց>>: Իսկույն բացվում են կույր մուրացիկի աչքերը: Նա տեսնում է հանկա՛րծ‚ տեսնում է Աստծուն‚ Հիսուսի՛ն է տեսնում միանգամից եւ ոչ միայն տեսնում‚ այլեւ սկսում է քայլել Նրա ետեւից‚ Նրա ընթացագնա ճանապարհով: Անշուշտ‚ սուրբգրային այս դրվագը մեծագույն խորհուրդ ունի իր մեջ: Եթե Թովմասի դեպքում Աստված առաջինն է մոտենում‚ ապա Բարտիմեոսի պարագայում՝ կույրն ինքն է անհագ մղումով ձգտում դեպի Լույսը‚ դեպ Աստված: Բարտիմեոսը չի վարանում հրաժարվել իր ներկա աշխարհային վիճակից‚ իր հանապազ հացը վաստակելու միակ հուսալի միջոցից՝ մուրացկանությունից. այլ առանց երկար-բարակ‚ ծանրութեթեւ անելու միանգամից դեն է շպրտում իր վրայից մուրացիկի կարգավիճակը զգեստի խորհրդապատկերով ու ձգվում է դեպի Լույսը‚ որովհետեւ աներեր կերպով‚ անզուսպ մղումով ուզում էր՝ բացվեին աչքերը‚ ուզում էր տեսնել եւ հավատում էր‚ որ կտեսնի: Բարտիմեոսի խնդրածը հաց չէր‚ փող չէր‚ ինչք չէր‚ այլ տեսնելը Հիսուսին‚ որի շուրթերով դեռ այսօր էլ մեզ է հասնում հավիտենական կյանքի գոյության ավետիսը‚ խոստումը‚ հույսը‚ ուրախությունը: Բարտիմեոսի կերպարը կարծես իր աներեւույթ աղերսներով գալիս-մոտենում է մեծագույն փիլիսոփա Հոմերոսի խորհրդին‚ քանզի որպես ավանդություն՝ հայտնի է‚ որ նա իր իսկ կամքով հանել տվեց սեփական աչքերը‚ որպեսզի... տեսնել կարողանար: Տեսնելու ինչպիսի՜ փափագ: Անզուգական բանաստեղծն ու գիտնականը կամովի փակել տվեց իր աչքերը՝ ի դեմս արտաքին աշխարհի‚ որպեսզի բացվեին իր ներքին աշխարհը տեսանող‚ իր աներեւույթ‚ իր հոգու չշոշափվող աչքերը: Զի քաջ էր գիտակցում‚ որ մարդ կոչվածի ներսի աշխարհը՝ հոգին‚ մի խորախորհուրդ եւ դեռ չպեղված տիեզերք է‚ որի համեմատությամբ նյութական եւ շոշափելի աշխարհը ոչինչ է: Հասկանում էր անշուշտ‚ որ այնտեղ են ամփոփված տիեզերական մեծագույն գաղտնիքները‚ Մեծն Անքննելին՝ Հոգի կամ Աստված անունով: Եվ Հոմերոսը տեսնել էր ուզում այն... Մինչդեռ մենք‚ մենք տեսնել ուզո՞ւմ ենք‚ հասկանալն ու ճանաչելն Աստծուն ուզո՞ւմ ենք: Փորձենք իսկապես գոնե մի քիչ տեսնել Աստծուն՝ փնտրելով Նրան ոչ թե հեռվում‚ այլ ամենից առաջ մեր ներսում‚ մեր հոգու աչքերով՝ ներհայեցող հայացքով‚ որպեսզի նայելով՝ տեսնել կարողանանք: Տեսնենք Նրան, Ով մեր մեղքերի համար 2000տարի առաջ խաչը ելավ, Ով շուտով գալու է դատելու ողջ մարդկությանը: Ո՛վ մարդ, չփնտրելով Աստծուն, դու թույլ ես տալիս քո կյանքի ամենաճակատագրական սխալը: Քանի ուշ չէ, փնտրի՛ր ու գտի՛ր Նրան: Նա դեռ համբերությամբ սպասում է քեզ: Փնտրի՛ր և անպայման մի օր կտեսնես Նրան. կտեսնես ձեռքերը սիրով քեզ պարզած, գրկաբաց ընդունելու և հավիտյանս հավիտենից քեզ հետ լինելու ցանկությամբ. ամեն: Սիրանուշ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ