ԿՈՉ ԱՐԹՆՈՒԹՅԱՆ
«Երանի այն ծառաներին, որոնց արթուն կգտնի Տերը, երբ գա» Ղուկ. ԺԲ 37
Յուրաքանչյուր բանական մարդ, ապրելով աշխարհիս երեսին, ինքն իրեն հարց պետք է տա՝ ո՞վ եմ ես, որտեղի՞ց եմ եկել և ո՞ւր եմ գնում։ Արդյոք այն, ինչ գոյություն ունի, պատահականության արդյո՞ւնք և տարերային ուժերի արգասի՞ք է, թե՞ կա տիեզերքի Արարիչ, Որի հանճարեղ մտքով է ամեն բան իր ներդաշնակ և զարմանահրաշ սկիզբն ունեցել։
Աստվածաշունչ մատյանում Հիսուս Քրիստոսի մասին գրված է. «Ամեն ինչ նրանով եղավ և առանց նրա չեղավ ոչինչ, որ եղել էր» (Հովհ. Ա 4)։ Ավետարանում մեկ այլ տեղ Քրիստոսն Իր մասին ասում է. «Ես եմ ճանապարհը և ճշմարտությունը և կյանքը» (Հովհ. ԺԴ 6)։ Մեր նախնիները անվերապահորեն հավատացին այս ճշմարտությանը և, զոհելով ամեն բան, նվիրյալ հետևորդներն եղան քրիստոնեական հավատքի, քաջ գիտակցելով, որ դրանով իրենց պետք է շնորհվի ամենաերանելի բարիքը՝ հավիտենական կյանքը։ Եվ այդ աստվածնվիրվածությունն էր, որ Հայոց երկիրն իրապես դարձրել էր քրիստոնեության անառիկ միջնաբերդը։ Աշխարհակործան բռնակալներ և բարբարոս ազգեր ի զորու չեղան խարխլելու քրիստոնեական հավատքի մեր այդ ամրակուռ տաճարը, որի հիմքերը, ինչպես Վարդան Մամիկոնյանն է ասել, երկնքում են հաստատված։ Սակայն այսօր մենք ենք մեր թշնամիները դարձել, քանզի արհամարհում և անտեսում ենք Աստծուն և Իր սուրբ պատգամներն՝ այն ամենն ինչ մեզ դեպի սրբություն և փրկություն պետք է առաջնորդի: Ապրում և գործում ենք այնպես, կարծես Աստծու Որդին իսկիևեթ չի խաչվել և մեռել մեզ համար։ Եվ ամենևին չենք գիտակցում, որ երկրային այս կարճատև կյանքի իմաստը ոչ թե պայքարն է հանուն անցավոր նյութի, այլ ձգտումն ու ջանքն է առ հավիտենական կյանքը, որում Քրիստոսով ամեն բան երանելի ու կատարյալ պետք է լինի։
Այո՛, Ավետարանի լույսով իր ազգի անցյալին նայող բարեպաշտ հայը այսօր պիտի ողբա իր հայրենիքի և հայրենակցի համար՝ ողբա ոչ թե նյութապես տկար, այլ հոգով ու հավատքով այդպիսին լինելու համար։ Նա երանությամբ պետք է հիշի անցյալը, քանզի, անկախ աշխարհիկ կացությունից, հոգևոր ճակատում հայը միշտ հաղթող է եղել։ Եվ հայի առաքելությունն է դա, քանզի Արարիչ Աստված Հայոց սուրբ հողին է տվել մարդկության ծննդի, վերածննդի և աշխարհի նորոգման օրրանը լինելու պատիվը։ Երբ Տերն աշխարհիս վրա ստեղծեց մարդուն, երկրային դրախտը Հայաստանում հիմնեց։ Երբ ապականյալ աշխարհը ջրհեղեղով կործանվեց, փրկարար տապանն Արարատ լեռն ընդունեց։ Երբ ետջրհեղեղյան ժամանակներում մարդկությունը վերստին կռապաշտությանը տրվեց և աստվածամերժ Բելին պաշտեց, նրա դեմ Հայոց Հայկ նահապետն ապստամբեց։ Եվ ի վերջո, երբ Աստված վերստին մեղքի մեջ թաղված մարդկությանը չկորցնելու համար աշխարհ ուղարկեց Իր Որդուն, երկրային թագավորների մեջ երկնային Թագավորին առաջինը Հայոց Տրդատ թագավորն ընդունեց։ Հիսուսն Իր շունչն Հայոց հողում թողեց, աներևույթ ապրեց մեր մեջ, որով հայությունը և քրիստոնեությունը դարձան մի ամբողջություն և նույնացվեցին։ Ոչ մի ազգ հանուն Քրիստոսի այդքան զոհողություններ չկրեց, որքան` հայը։ Եվ Աստուծո կամոք էր, որ Երուսաղեմում Տերունական սրբատեղերի պահպանությունում հայն ավելի պանծալի դիրք գրավեց։
Մեր նախնիները մեզ ժառանգություն կտակեցին քրիստոնեական հավատքը, հավատք, որ խորապես թափանցել էր մեր ժողովրդի կյանքի բոլոր ոլորտները։ Եվ մենք մեր պապերին ճանաչում ենք գրականությամբ, ճարտարապետությամբ, մանրանկարչությամբ, իրավագիտությամբ, որոնք ամբողջությամբ քրիստոնեական են։ Հետևաբար, այսօր միայն քրիստոնյա լինելով է, որ նրանց ճշմարիտ սերունդը կարող ենք կոչվել։ Սակայն այժմ մենք այդ ամենն ուրացել և մեր Հոր անառակ որդիներն ենք դարձել, որովհետև մեր այսօրվա քրիստոնեությունն արտաքին ու ձևական է և ոչ թե՝ համոզմունք ու ապրելակերպ։ Ինչպե՞ս կարող ենք մեզ քրիստոնյա ազգ համարել, եթե մեր հեռուստաալիքներով ավելի շատ հակաավետարանական վարք ու բարք է սերմանվում։ Աճող սերունդը ավելի շատ դրանցով է դաստիարակվում և ոչ թե ավետարանական պատգամներով կամ թե մեր սրբազան պատմության և աստվածաշնչյան հերոսների կյանքն ուղեցույց ունենալով։
Մեր կուսակցական գործիչները մեծամասամբ ժողովրդին ցանկանում են առաջնորդել ծրագրերով ու գաղափարախոսություններով, որոնք ոչ մի առնչնություն չունեն հայ ժողովրդի ավանդական աշխարհընկալման և նրա կոչման հետ։ Նրանք, ըստ էության, գործում են ընդդեմ Քրիստոսի, ընդդեմ քրիստոնյա Հայաստանի և հայ ազգի վերաքրիստոնեացման սուրբ խորհրդի։ Այս կուսակցությունները չեն ցանկանում ընդունել, որ մեր հասարակությունը կարող է ներդաշնակ զարգացում ունենալ, եթե նրանում ընդունվի Ավետարանի ոսկե կանոնը, այսինքն՝ սերն ու հարգանքը դիմացինի հանդեպ։ Նրանց անհավատությունն իրենց թույլ չի տալիս հասկանալու, որ քրիստոնեությունը մի մասնավոր բան չէ, որով այն պետք է պետությունից և հասարակական կյանքից տարանջատել։ Ստացվում է, որ մենք ցանկանում ենք տուն կառուցել՝ անտեսելով տիեզերքի Ճարտարապետին։ Սրա համար է, որ Պողոս առաքյալն ասում է «... Յուրաքանչուր ոք թող զգույշ լինի, թե ինչպես է կառուցում, որովհետև չի կարող դնել ուրիշ հիմք, քան դրված այն հիմքը, որ Հիսուս Քրիստոսն է» (Ա Կորնթ. Գ 10,11)։ Իսկ Հայաստանի իշխանավորները, ի դժբախտություն հայ ժողովրդի, ավելի շատ ջանացին երկիրը թալանել և ոչ թե այն շենացնել: Եվ մարդիկ, հույսներն ամեն ինչից կտրած, հեռանում են իրենց հայրենիքից:
Ցավոք, հայ մտավորական ևս չենք տեսնում, որ խորհի և գործի ի նպաստ մեր ազգի քրիստոնեացման։ Իսկ այն` ինչ ներկայացվում է որպես քրիստոնեական արժեք, արտաքին շղարշ է՝ զուրկ ներքին բովանդակությունից ու ապրումից։ Իրականում բոլոր այս քաղաքական ու մտավորական գործիչների գործունեության առանցքում իրենց «ես»-ն է, և ոչ թե՝ Աստված, որոնք խորհում և գործում են ոչ թե Տիրոջ փառքի, այլ՝ իրենց անձերի մեծարման և կորստական նյութական շահի համար։
Ներկայումս մեր կրթօջախներում ուսուցանվում է ամեն բան, բացի ամեն բանի Արարիչ մեր Տիրոջ խոսքն ու պատգամը` Աստվածաշունչ մատյանը: Եվ մի՞թե սա կատարյալ անհավատության և աստվածուրացության օրինակ չէ:
Այսօր հայ եկեղեցականի առաջնահերթ խնդիրը` Աստծո խոսքը քարոզելով, մարդկանց դարձի բերելն է: Նախ և առաջ հարկ է, որ նրանք վարժվեն ոչ թե ծեսերը լավ կատարելու, այլ Ավետարանը հոգով քարոզելու մեջ: Եվ արդ, մի՞թե լսել ենք, որ սթափեցնող և սրտացավ խոսքով հայ եկեղեցականը խոսի մեր Տիրոջ երկրորդ գալստյան, Աստծո արքայության և հավիտենական դատաստանի մասին: Այսօր, երբ շատերը բեռնավորված են բազում մահաբեր ախտերով և մեղքերով, առավել քան բարձրաձայն պետք է հնչեցնել կյանքի Առաջնորդի փրկարար և կենդանանար խոսքը:
Նամանավանդ այն ժամանակ, երբ Հայաստանը ձեռք բերեց անկախություն, Հայ եկեղեցին պարտավոր էր ապաշխարության հորդորով դիմել ժողովրդին` զղջալու և քավելու երբևիցե գործած իր մեծագույն մեղքը` երբ 70 տարի շարունակ անաստվածություն դավանեց` Քրիստոսին ուրացավ և Հայտնության թղթում հիշատակված «գազանին» պաշտեց:
Արդ մեզանում առկա անհավատությունն այնքան խորն է, որ ոչ մի դիմադրություն չի գործադրվում ընդդեմ մեր կյանքում արմատավորվող հոգեկործան հակումների և արատների։ Ահա սա՛ է ներկայիս աստվածամերժ հայ իրականությունը։ Եվ եթե այսպես անտեսենք ու արհամարհենք տիեզերքի Արարչին և Նրա սուրբ պատգամները, ինչպե՞ս պետք է Ահեղ դատաստանի օրը անաչառ Դատավորից ողորմություն հայցենք։ Չէ՞ որ ում շատ տրվել է, շատ էլ պետք է պահանջվի: Եթե մեզ է հանձնվել քրիստոնեության դրոշը, որն այսօր ոտնատակ ենք տալիս, սա չպե՞տք է արդյոք Աստծո արդար զայրույթը հարուցի։
Մտաբերենք, որ Տերը խոստացել է երկիր վերադառնալ Աստվածային ողջ զորությամբ և փառքով՝ անաչառ կերպով դատելու բոլորիս։ Այո՛, շուտով մենք ականատեսը կլինենք թագավորների Թագավորի՝ Հիսուս Քրիստոսի փառավոր երկրորդ գալստյանը։ Ուրեմն, արթնանա՛նք խորը քնից և, ազգովի ապաշխարելով, Փրկչի գալստյանը սպասենք։ Սուրբ Գրքի վերջին տողերին լինենք ունկնդիր. «Ես գալիս եմ շուտով։ Ամե՛ն։ Ե՛կ Տեր Հիսուս Քրիստոս» (Հայտ. ԻԲ 20, 21)։ Նրան փառք՝ Հոր և Սուրբ Հոգու հետ, այժմ և հավիտյանս հավիտենից։
Արսեն Պողոսյան
AVETABER
Owner last articles
Աստվածաշունչ մատյանը, որն աշխարհում ամենատարածված գիրքն է, Աստուծո խոսքն է՝ ուղված մարդուն, որով նա պետք է ճանաչի ճշմարտությունը, բացահայտի Աստվածապարգև կյանքի խորհուրդը։ Այն ապրելու և արարելու միակ ճշմարիտ ուղեցույցն է ոչ միայն մարդ անհատի, այլև ողջ մարդկային հասարակության համար։ Սույն հրապարակումը լավագույնս ներկայացնում է Աստվածաշնչի` մեր կյանքում ունեցած դերն ու արժեքը: <<Որդյա՛կ, պահիր քո հոր պատվիրանը և քո մոր օրենքը մի՛ մերժիր: Նրանց միշտ կապիր քո սրտի վրա, իբրև մանյակ գցիր պարանոցիդ: Երբ ճանապարհ գնաս, թող քեզ առաջնորդեն, քնած ժամանակդ թող քեզ պահպանեն եւ երբ որ զարթնես, թող քեզ հետ զրուցեն>> (Առակաց 6.20-22): Սողոմոնը, դիմելով այն մարդկանց, որոնց համար ծնողների պատվիրանը նույնն է, ինչ որ Աստծո Օրենքը, նրանց հորդորում է ողջ սրտով կապվել Աստծո խոսքի հետ և պարանոցի համար մանյակ դարձնել այն: Աստծո Օրենքը պետք է կապված լինի մեր էության, մեր սրտի հետ: Այն, ինչ որ մարդն ունի իր ձեռքում, կարող է մոռանալ կամ կորցնել, ինչ որ կրում է իր վրա, կարելի է նրանից հափշտակել, իսկ այն, ինչ որ մարդու սրտում է, կմնա այնտեղ, քանի դեռ նա կենդանի է: Իսկ երբ իմաստունը սովորեցնում է, թե Սուրբ Գիրքը մեզ համար զարդ պետք է լինի, նա կամենում է ասել, թե մենք երբեք չպետք է ամոթ համարենք Աստծո Խոսքը կրելը: Մենք չպետք է երկնչենք, եթե մեր մասին ասեն, թե հավատացյալ աստվածապաշտ մարդիկ են, մենք երբեք չպետք է ցածրացնենք մեր ձայնն Աստծո Բանը վկայելիս: Սողոմոնը վերոհիշյալ հատվածում Աստծո Խոսքը համարում է մեր առաջնորդը, մեր պահապանը, նաև մեր սիրելի բարեկամը՝ ասելով, թե նա մեզ հետ պետք է զրուցի: Արդարև, Աստվածաշունչը մեզ հետ խոսում է, և այն կենդանի գիրք է.<<Որովհետև Աստծո խոսքը կենդանի է և զորավոր… և քննող է սրտի մտքերը և խորհուրդները>> (Եբր. 4.12): Մարդկանց կողմից գրված շատ գրքեր վաղուց արդեն մեռել են, եգիպտական մումիաների պես մնացել են անկենդան: Դրանք ժամանակի ընթացքում կորցրել են իրենց արժեքը, և դրանց վարդապետությունը վաղուց արդեն մերժված է: Եթե կամենում եք, քրքրեցե՛ք, գտե՛ք դրանք գրադարաններում և մատենադարաններում, բայց դրանք այլևս չեն կարող բաբախեցնել մարդու սիրտը, վառել նրա հոգին: Բայց Աստծո այս ամենաօրհնյալ Գիրքը, թեպետ հազարավոր տարիներ ի վեր ապրում է մարդկանց մեջ, բայց և այնպես անմահ է, քանզի անմարելի է Նրա կենդանարար զորությունը: Երբեք որեւիցե գիրք չի խոսել այնպես, ինչպես այս Գիրքը. Նրա ձայնը, որպես Աստծո ձայն, միշտ հզոր ու վեհ է: Ի՞նչն է, որ Աստծո խոսքը կենդանի է դարձնում: Անշուշտ, նախ այն, որ դա ճշմարտության ձայնն է: Մոլորությունը մահ է, ճշմարտությունը՝ կյանք: Որչափ որ ամուր հաստատված լինի մոլորությունը, լինի դա մարդահնար ինչ-որ փիլիսոփայությամբ կամ թե զենքի զորությամբ, միևնույնն է, ժամանակի ժանիքները ոչնչացնում են ամեն ստություն: Սուտը խոտի նման արագ հնձվում և չորանում է, իսկ ճշմարտությունը երբեք չի մեռնում. այն անմահ է: Լույսի աղբյուրից վառված լինելով, այն չի կարող հանգչել: Թեև հալածանքները միառժամանակ կարծես նեղում են նրան, բայց նա կրկին բորբոքվում է՝ վրեժխնդիր լինելու իր հակառակորդներից: Երբեմնի հարգի շատ ուսմունքներ այժմ մոռացության են տրված, վաղուց արդեն թաղված են, բայց ճշմարտությունը, հանձինս Հիսուս Քրիստոսի եւ Իր Ավետարանի, գերեզման չի ճանաչում և թաղվելուց չի վախենում: Նա շարունակ ապրում է և պետք է ապրի, քանզի Հավիտենականը բազմած է Իր աթոռին: Աստծո Խոսքը ապրում է, որովհետև Նա անփոփոխ և անկախ է: Աստված այսօր չի ասի այն, ինչը որ երեկ չէր կամենում, նմանապես՝ վաղը չի հերքի այն, ինչը այսօր է ասում: Երբ մենք այժմ կարդում ենք սրանից երեք հազար տարի առաջ արձանագրված Հին Ուխտի Գիրը, զգում ենք, որ այն այնքան ազդու է մեզ համար, որ կարծես թե Հավիտենականի շրթունքներն այսօր են արտաբերում այդ խոսքերը: Հավիտենական Խոսքը, որ ելնում է Ամենակալի բերանից, նույնքան զորեղ և այժմեական է այսօր, որչափ և այն ժամանակ, երբ Աստված դա ասում էր Մովսեսին, Եղիային կամ ասել էր տալիս Եսայու կամ Երեմիայի բերանով: Աստծո Խոսքը ապրում է, որովհետեւ նրանում զարկում է Քրիստոսի սրտի երակը: Այդ սիրտը, որ գեղարդով խոցվեց, շարունակում է ապրել եւ վշտակցել մեղավորներին նույն կարեկցությամբ, որն ուներ Փրկիչն Իր երկրավոր կյանքի ընթացքում: Որոնողը Սուրբ Գրքի պուրակներում այսօր էլ կարող է հանդիպել մեր փրկության համար մահվան բաժակը խմել պատրաստվող բարեգութ Վարդապետին: Կարող ենք այժմ էլ Նրան տեսնել, եթե <<բաց աչքերով>> նայենք Հին ուխտի մարգարեություններին: Նա ավելի բացահայտ է մեզ ներկայանում չորս Ավետարաններում, առաքյալների թղթերում մեր առջև բացում է Իր Հոգու շատ խորհուրդներ և Հայտնության այլաբանության մեջ լսել է տալիս Իր երկրորդ գալստյան ոտնաձայները; Վերջապես, որ կարևորագույնն է. Աստվածաշնչի միջոցով մենք հաղորդակից ենք Սուրբ Հոգու շնորհներին: Այս Կենդանի Գիրքը մեզ վերածնում և վերափոխում է, ինչպես որ Պետրոս առաքյալն է քրիստոնյա հավատացյալների մասին ասում.<<Վերստին ծնված լինելով ոչ թե ապականության սերմից, այլ անապական սերմից՝ Աստծո կենդանի և հավիտենական խոսքով>> (Ա Պետ.1.23): Եվ արդ, սիրելի եղբայրներ, այս ամենը նկատի ունենալով, ավելի ուշադիր լինենք Գրքի հանդեպ: Շատերը կարդում են այն իմիջիայլոց: Սակայն վարձքը նրանց համար չէ, որոնք լոկ կարդում են, այլ նրա, ում <<կամքը Տիրոջ օրենքի մեջ է, եւ ցերեկ ու գիշեր նրա օրենքի վրա է մտածում>> (Սաղմ. 1.2): Տանո՞ւմ է արդյոք ձեզ առաջնորդող և ուսուցանող Գիրքը Հիսուս Քրիստոսի ոտքերի մոտ: Եթե` ոչ, իմացեք, որ դուք զրկվում եք երկնային անանց բարիքներից: Եթե ձեր հավատը տատանվում է, եթե դուք հոգնել կամ թուլացել եք, թարմացրեք ձեր հոգին՝ աստվածային օրենքների մասին մտածելով, եւ դուք Դավթի հետ կասեք. <<Քո խոսքը կենդանացրեց ինձ>>: Այո՛, բյուր անգամներ Կենաց Բանը կյանք է տվել իրեն ճաշակողներին, տարածել իր բազուկները նրանց վրա, ինչպես Եղիսեն մեռած մանկան վրա և կենդանացրել նրանց մեռած հոգիները: Ոմանք ձեռք են բերում Ս. Գիրքը, կամենալով Նրա մեջ գտնել տեղեկություններ հին դարերի մասին: Ուրիշները որոնում են տեղեկություններ երկրաբանության վերաբերյալ և ջանում են մոտեցնել կա՛մ երկրաբանությունը Ս. Գրքին կա՛մ Ս. Գիրքը՝ երկրաբանությանը: Այդ մարդիկ Աստվածաշնչի ներքին բովանդակությունը թողած, արտաքին բաների վրա են ավելի շատ ուշադրություն դարձնում: Ս. Գիրքը, ըստ էության, խոսում է դրախտի, առաջին մարդու անկման, մարդկային բնության ապականության, նրա փրկության միջոցների մասին և ցույց է տալիս այն աստվածային ճանապարհը, որով անկյալ մարդը կարող է բարձրանալ ու հաշտվել Աստծո հետ: Կարդացե՛ք Ս. Գիրքն ամբողջապես և Նրա ամեն մի էջում կտեսնեք մարդկային կյանքի կարևորագույն խնդիրները: Այն մի խոսուն Գիրք է, որ խոսում է անձամբ մեզ հետ: Նա խոսում է ամեն խավի և ամեն վիճակում գտնվող մարդկանց հետ: Ահա՛ թե ինչպես է Նա խոսում բոլոր ժամանակների մեղավորների հետ. <<Եթե ձեր մեղքերը արյան պես կարմիր են, ապա ես ձյան պես ճերմակ կդարձնեմ, եթե որդան կարմիր լինեն, կսպիտակեցնեմ ինչպես բուրդ>> (Ես. 1.18): Նա ներկայացնում է ճոխ խնջույքներ և դիմելով քաղցյալներին՝ հրավիրում է ուտել և հագենալ. անսահման իմաստությամբ և սիրով հյուսված զգեստներ է տարածում իր առաջ և դիմելով մերկացած մարդկությանը՝ համոզում է զգենվել, զգենվել աստվածային արդարությամբ: Չկա մի մարդ, որ Աստծո խոսքի մեջ իրեն մխիթարող որևէ միտք չգտնի: Եթե դու հալածել ես մեկին, Սավուղի պատմությունը կխոսի քեզ հետ: Եթե դու մեղանչել ես, Դավթի զղջումը կխրատի քեզ: Երբ ճնշվում ենք ծանր վշտի ներքո, և թանձր մռայլը պատում է մեր հոգին, Հոբի գիրքը կվշտակցի մեզ: Իսկ երբ մենք Աստծո զավակի կոչումն ունենք, Նրա Գիրքը կրկնապատիկ ավելի սիրելի է մեզ. հարազատ հոր ձեռքով գրված և Նրա քնքուշ սիրով ներշնչված մի նամակ է մեզ համար: Այդժամ մենք տեսնում ենք մեր սիրեցյալ Փրկչի փառքը: Նա խոսում է մեզ հետ ինչպես մի բարեկամ, որը մեզ հետ կրել է մեր վշտերի ծանրությունը, խնդացել է մեզ մեր ցնծության ժամանակ: Այո՛, զարմանալի հավատարիմ մի բարեկամ է Նա. միշտ հորդորում է անել այն, ինչը օգտակար է մեզ համար: Նա երբեք թույլ չի տալիս, որ մեր մեղքերն աննկատ անցնեն կամ մեր խոտորումները աճելով բացարձակ մեղքեր դառնան: Հենց որ մենք սկսում ենք դեպի մեղքը հակվել, Նա ժամանակին սթափեցնում է մեզ. <<Արթուն կացե՛ք և աղոթեցե՛ք>>: Աստվածային խոսքի մեջ կա մի առանձնահատկություն. երբ դուք բացում եք Նրա առաջ ձեր սիրտը, Նա էլ ձեր առաջ է բացում իր սիրտը: Նա ունի գաղտնիքներ, որոնք չի բացում պատահական ընթերցողի առջև, Նա ունի գանձեր, որոնք կարող է հայտնաբերել միայն հմուտ հանքահանը: Նվիրվի՛ր Ս. Գրքին, Նա էլ քեզ կնվիրվի: Եղի՛ր Նրա հետ լիովին անկեղծ, և Ս. Գիրքը կվերցնի իր ոսկե բանալին և կբացի իր գանձատան բոլոր դռները և ցույց կտա շլացուցիչ ոսկու ու արծաթի կույտեր: Եթե Ս. Գիրքը կարդալիս զգում ես, որ Նա չի համապատասխանում քո հայացքներին, նշանակում է՝ հասել է հայացքներդ արմատապես վերանայելու ժամանակը: Աստծո խոսքերը պետք է մնան անձեռնմխելի: Դրանք չի կարելի աղճատել, ինչպես անում են ոմանք՝ հարմարեցնելով իրենց հայացքներին: Աստծո խոսքը ճիշտ է դատում, իսկ մենք՝ սխալ, ուստի և չենք համաձայնում Նրա հետ: Եթե Աստծո խոսքն այնքան սիրենք, որ պատրաստ լինենք մեռնելու Նրա որևէ ճշմարտությունը պաշտպանելու համար, այդժամ միայն Նա լիովին կբացվի մեր առաջ: Ս. Գրքի մեծագույն արժեքն այն է, որ Նա զորեղ ներգործություն ունի մարդկանց վրա: Նա մեղմացնում է մեր տանջանքները և քաջալերում մեզ: Բազում մարդիկ պատրաստ են եղել հեռանալ կյանքի կռվի դաշտից, բայց Աստծո խոսքը ձեռքը դրել է նրանց վրա և ասել. <<Կա՛նգ առ, մի՛ հուսահատվիր, քա՛ջ եղիր. ես կօգնեմ քեզ. ես ուժ կտամ քեզ. իմ աջը անշուշտ նեցուկ կլինի քեզ>>: Մեզ հայտնի են շատ արիասիրտ սրբեր, բայց չգիտենք, թե ինչպես երկյուղը և թուլությունը կպաշարեր նրանց, եթե Աստծո խոսքն օգնության չհասներ և զորավիգ չլիներ նրանց: Մեծ է Նրա կենդանարար զորությունը, որով մխիթարում և քաջալերում է մեզ: Երբ չենք կողմնորոշվում, թե ինչպես շարունակենք մեր կյանքը, ինչպես առաջ գնանք, Աստծո խոսքը մեզ թև է տալիս և առաջ մղում: Կարդացե՛ք երկնավոր Վարդապետի՝ մահից առաջ կրած չարչարանքների մասին և դուք կզգաք, որ այն, ինչն առաջ կարևորություն ուներ, այժմ մի չնչին բան է թվում, և ինչը նախկինում ձեր հպարտությունն էր համարվում, այժմ Նրա հետ բևեռված է խաչին: Կարդացե՛ք Ս. Գրքում երկնային երանության ու փառքի մասին և կզգաք, որ առաջ պետք է ընթանալ հնարավորին չափ արագ, որովհետև այդժամ ձեր առաջ փայլում է երկնային լուսապսակը: Երբեք մարդս այնքան բարձր չի կանգնած նյութական շահի կամ աշխարհային փառքի հաշիվներից, քան այն ժամանակ, երբ նրա հոգին խորասուզված է Ճշմարտության Հոգու մեջ, որով ներշնչված է Ս. Գիրքը: Եվ որքա՜ն հաճախ է Նա մեր նախազգուշացուցիչը և պահապանը լինում: Մենք կընթանայինք շեղ ճանապարհներով, եթե Աստծո Օրենքը չպատվիրեր. <<Թո՛ղ քո աչքերը նայեն ուղիղ և թո՛ղ քո ոտքերը չշեղվեն ուղիղ ճանապարհից>>: Ս. Գիրքը, հաճախ մեր կյանքի ծովի վրա փոթորիկ կանխատեսելով, մեզ՝ իբրև անզգույշ ծովագնացների, համոզում է մնալ նավահանգստում: Այս Գիրքը սրբագործում և կերպարանափոխում է մեր հոգին Քրիստոսի պատկերի նմանությամբ: Հաճախակի եղե՛ք Աստծո Սուրբ խոսքի հետ և անպայման սուրբ կլինեք: Եթե հափշտակվեք ժամանակակից վեպերով և ամեն տեսակ դատարկ գրքերով, ձեր ժամանակը իզուր կվատնվի, և կյանքն աննպատակ կանցնի: Կգա ժամանակը, երբ բոլորս կննջենք մահվան քնով: Ինչպիսի՜ երջանկություն պետք է ապրենք, երբ Աստծո խոսքով կրկին զարթնենք Նրա թագավորությունում: Այդժամ Նա կրկին կխոսի մեզ հետ: Այն ժամանակ կիրականանան ապագա երանության մասին բոլոր հայտնությունները, և Քրիստոսի դեմքը, որ այժմ երևում է մեզ մշուշի միջից, ամբողջովին կբացվի մեր առաջ և կլուսավորի մեզ արևից էլ զորեղ լուսարձակությամբ: Տա՛ Աստված, որ սիրենք մեր Տիրոջ խոսքը և սնվենք Նրանով, որպեսզի մեր կյանքի բոլոր օրերում կարողանանք ապրել ի փառս Աստծո...
Երբ փորձում եմ որեւէ անհավատի վկայել‚ երբեմն նաեւ գիտականորեն վերծանել Աստծո իրական գոյության խորհուրդը‚ որպես ժխտողական պատասխան հաճախ հնչում է հետեւյալ հարցը. <<Իսկ ո՞ւր է Աստված‚ ցո՛ւյց տուր եւ կհավատամ>>: Իսկապես ճշմարիտ է‚ որ մարդկային ճանաչողությունը սկզբնապես խարսխվում է հիմնականում կենսաբանական երեք կարեւորագույն ֆունկցիոնալ գործընթացների վրա. առաջինը՝ տեսնելու‚ այնուհետ՝ ընկալելու եւ ապա՝ ճանաչելու: Միջին կարողությունների տեր մարդու համար հավատալն ու համոզվելն այն բանի իրողության մեջ‚ ինչը ինքը չի տեսնում‚ չի շոշափում‚ չի զգում‚ չափազանց դժվար է‚ հաճախ՝ անհնար: Մանավանդ որ մեզ շրջապատող իրականության‚ աշխարհի վերաբերյալ մարդու ձեռք բերած իմացականության գրեթե 90 տոկոսը տեսողության արդյունք է: Մարդ արարածին հատուկ է ամեն ինչ տեսնելու հակվածությունը: Ուստի միանգամայն հասկանալի է հավատալու դժվարությունը‚ քանի որ Աստված կոչված գերհզոր‚ գերբնական Գոյը անտեսանելի է‚ անշոշափ: Մյուս կողմից‚ երբ գիտությունը հասել է աննախադեպ նվաճումների‚ երբ հեռավոր աստղերն անգամ հնարավոր է ուսումնասիրել‚ ինչպե՞ս է‚ որ մինչ օրս ոչ ոք չկարողացավ հայտնաբերել եւ տեսնել Աստծուն‚ եթե Նա գոյություն ունի: Հարց է առաջանում. մի՞թե իրոք հնարավոր չէ տեսնել նաեւ այս՝ իսկապես խորհրդավոր‚ աստվածաշնչյան հավաստմամբ անքննելի Անտեսանելին‚ այն է՝ Աստծուն: Իսկ եթե հնարավոր չէ‚ ապա ինչպես հավատալ Նրա լինելու փաստին‚ Նրա գոյությանը: Փորձենք չշտապել ինչ-ինչ եզրակացություններ անել‚ այլ սկսենք նրանից‚ թե ի՞նչ ենք հասկանում Աստված ասելով. ո՞վ է Նա կամ ի՞նչ է: Իսկապե՞ս մենք ունենք այն ճշմարիտ պատկերացումն ու ըմբռնումը‚ որը մեզ թույլ կտա հասկանալու նաեւ Նրա առեղծվածը: Աստծո ով կամ ինչպիսին լինելու ամենահստակ բնութագրումն ու ամենահավաստի աղբյուրը Աստվածաշունչ մատյանն է‚ որը հետեւյալն է հայտնում. <<Աստված հոգի է...>> Ու երբ որեւէ մեկն ասում է. <<Իսկ ո՞ւր է Աստված‚ ցո՛ւյց տուր‚ եւ կհավատամ>>, ինքնաբերաբար պատասխանում եմ. <<Իսկ ո՞ւր է հոգիդ‚ կարո՞ղ ես ցույց տալ‚ ո՛վ մարդ‚ ցո՛ւյց տուր հոգիդ‚ եթե կարող ես‚ չէ՞ որ դու ունես այն>>: Կա՞ գոնե մեկը‚ որ ունակ է ասելու‚ թե ինքը հոգի չունի: Մարդու յուրաքանչյուր օրգան‚ հյուսվածք‚ նույնիսկ բջիջ կարող ենք տեսնել վիրահատության կամ հետազոտման այլեւայլ սարքերի միջոցով: Մինչդեռ որքան էլ մասնատենք‚ պեղենք մարդու մարմինն ու ողջ օրգանիզմը‚ միեւնույն է‚ չենք գտնի եւ չենք տեսնի այնտեղ հոգի կոչվածը: Սա աքսիոմի հասնող ճշմարտություն է‚ նման այն ճշմարտության‚ որ եթե Աստված հոգի է‚ ապա‚ հետեւաբար‚ պետք է որ տրամաբանական համարվի եւ սա. ինչպես մարդու մեջ հոգին անժխտելիորեն ու հաստատապես կա‚ սակայն աննյութ է‚ անտեսանելի եւ անշոշափ ֆիզիկապես‚ ապա ուրեմն Աստված‚ հոգի լինելով‚ Ինքը եւս անժխտելիորեն եւ նույնօրինակ կերպով պետք է որ լինի: Ու իրոք կա‚ հավատացնում եմ ձեզ‚ մարդի՛կ‚ կա եւ է... Սա մեզ է հուշում ընդամենը պարզ ու հասարակ տրամաբանությունը: Մի կողմ թողնելով հոգեբանների եւ մարդաբանների առաջ քաշած տեսակետները հոգու վերաբերյալ՝ միանգամից ասեմ‚ որ մարդ արարածի հոգին կենդանի Աստծո տարր-մասնիկն է՝ ամփոփված մեր մարմնեղեն զանգվածի մեջ: Մարդն առանց հոգու նույն այն միսն է‚ որը մենք հաճախ ենք տեսնում խանութների վաճառասեղաններին: Գուցե չափազանցություն համարվի իմ այս վերջին միտքը‚ բայց դա իրոք այդպես է: Մարդու մարմինն ընդամենը միս ու արյունից բաղկացած նյութ է՝ զանգված է՝ կազմված բոլոր այն քիմիական ու կենսաբանական տարրերից‚ որոնք կան հողի բաղադրության մեջ: Հետաքրքրական է այս տեսակետից աստվածաշնչյան սահմանումը մարդու ստեղծման առեղծվածի վերաբերյալ: Գիրք Ծննդոցում հստակ ասվում է‚ որ Աստված աշխարհաստեղծման վեցերորդ օրը հողից ստեղծեց մարդուն եւ նրա ռնգանց մեջ շունչ փչեց‚ եւ մարդը կենդանի հոգի եղավ: Մի՞թե աստվածաշնչյան այս հավաստումը հակասում է գիտությամբ հաստատված այն իրողությանը‚ որ մարդու օրգանիզմն իսկապես բաղկացած է բոլոր այն տարրերից‚ որոնք կան հողի կամ բնության մեջ: Անշուշտ‚ ո՛չ: Մարդն ստեղծվեց Աստծո կողմից եւ ոչ ինքն իրեն‚ այսպես կոչված էվոլյուցիոն զարգացմամբ‚ կապկից կամ ինչ-ինչ գոյերից: Այո՛‚ Աստված ստեղծեց մարդուն‚ իսկ նյութը‚ որից մարդն արարվեց‚ հողն էր: Թե ինչպե՞ս‚ ի՞նչ հրաշքով սառն ու անկենդան հողը վերաճեց միս ու արյան‚ ձեռք բերեց ջերմություն‚ շարժում‚ տեսնելու‚ լսելու‚ զգալու‚ մտածելու‚ գործելու‚ ստեղծելու եւ այլեւայլ ունակություններ‚ անշուշտ դժվար է պատկերացնելն անգամ: Թերեւս միայն ինչ-որ չափով փորձենք գոնե մտո աչքերով երեւակայել‚ թե ինչպիսի՛ գերզարգացած գերքաղաքակրթություն ներամփոփող գերհզոր միտք էր հարկավոր‚ գերկամք եւ գերնպատակ‚ որ ստեղծեր բոլոր այն աստղերն ու մոլորակները‚ տիեզերական գալակտիկաները‚ արեգակնային համակարգը եւ սրա մեջ՝ Երկիր մոլորակը‚ ժամանակներն իր զույգ լուսատուներով‚ բնությունը՝ գետերը‚ լեռները‚ կենդանական աշխարհը‚ բուսական ծածկույթը‚ տարվա չորս եղանակները եւ սրանց մեջ՝ բանական էակ մարդուն: Որին ոչ միայն ստեղծեց‚ այլ նաեւ նրա մեջ ներդրեց սեփական ինքնաստեղծման ե՛ւ մարմնավոր‚ ե՛ւ հոգեւոր բնույթի մեխանիզմը: Աստծուն տեսնել չկարողանալը տեսնելու ձգտում չունենալուց է‚ ճիգ գործադրելու կամքից զուրկ լինելուց է‚ մտքի եւ հոգու թուլությունից է: Հիսուսի աշակերտներից Թովմասը՝ լսելով‚ որ Աստծո Որդին իրոք հարություն է առել մեռելներից‚ հետեւյալն ասաց. <<Եթե չտեսնեմ նրա ձեռքերի վրա մեխերի նշանը եւ իմ մատները մեխերի տեղերը չդնեմ‚ ու իմ ձեռքը նրա կողերի մեջ չխրեմ‚ չեմ հավատա>>: Ութ օր հետո աշակերտները դարձյալ ներսում էին. եւ Թովմասը նրանց հետ: Հիսուս եկավ փակ դռներով‚ կանգնեց մեջտեղում ու ասաց՝ խաղաղությո՜ւն ձեզ: Ապա Թովմասին ասաց. <<Բե՛ր քո մատները եւ դիր այստեղ ու տես իմ ձեռքերը. եւ բե՛ր քո ձեռքը ու խրի՛ր իմ կողերի մեջ‚ անհավատ մի՛ եղիր‚ այլ հավատացյալ>>: Թովմասը պատասխան տվեց ու նրան ասաց՝ Տեր իմ եւ Աստված իմ: Հիսուս նրան ասաց. <<Որովհետեւ դու ինձ տեսար եւ հավատացիր. երանի՜ նրանց‚ որոնք չեն տեսել եւ սակայն կհավատան>> (Հովհ. Ի 25-29): Թովմասի կերպարը մարդկանց այն հատվածի խորհուրդն ունի‚ ովքեր քննախույզ մոտեցում ունեն Աստծո իրական գոյության նկատմամբ‚ որոնք ահավասիկ իսկապես ուզում են տեսնելով համոզվել: Ու քանի դեռ չեն գտնում Նրա գոյությունը փաստող շոշափելի նշաններ եւ ապացույցներ‚ չեն հավատում: Սակայն թող քաջ հայտնի լինի նման կարգի բոլոր մարդկանց‚ որ Աստված նույնն է հար եւ այսօր‚ ինչպես Թովմասին հանդիպած ժամանակ: Այսօր էլ Նա մեծահոգաբար թույլ է տալիս բոլոր թովմասներիս մեր տարակույսների‚ կասկածանքի ու թերահավատության ձեռքերով շոշափել իր չսպիացած խոցերը ու հայտնի չէ որերորդ անգամ ցավ պատճառել իրեն‚ փույթ չէ‚ սակայն‚ թեկուզեւ այդ կերպ‚ միայն թե հավատանք: Բայց չի մոռանում նաեւ ընդգծել. <<Երանի՜ նրանց‚ որոնք չեն տեսել եւ սակայն կհավատան>>: Քանզի վերջիններս ավելի լիուլի են վայելում Աստծո օրհնությունն ու լույսը: Աստծուն անվերապահորեն հավատալու գերադասելի լինելը մենք տեսնում ենք Մարկոսի Ավետարանում կույր եւ մուրացիկ Բարտիմեոսի պատմության մեջ: Կույր Բարտիմեոսը՝ նստած Երիքովի ճանապարհին‚ մուրում էր‚ հանկարծ լսում է‚ որ մոտակայքում է Հիսուսը եւ ուրախությունից աղաղակում է. <<Դավթի՛ որդի‚ Հիսո՛ւս‚ ողորմի՛ր ինձ>>: Հիսուս կանգնում է եւ հրամայում է‚ որ կույրին կանչեն: Եվ Բարտիմեոսը մուրացիկությունը խորհրդանշող իր հագուստը միանգամից դեն է նետում եւ շտապում է Հիսուսի մոտ: Աստծո Որդին հարցնում է նրան. <<Ի՞նչ ես ուզում‚ որ քեզ անեմ>>: Կույրը պատասխանում է. <<Վարդապե՛տ‚ աչքերս թող բացվեն>>: Եվ հնչում է Հիսուսի փրկագործող պատասխանը. <<Գնա՛‚ քո հավատը քեզ փրկեց>>: Իսկույն բացվում են կույր մուրացիկի աչքերը: Նա տեսնում է հանկա՛րծ‚ տեսնում է Աստծուն‚ Հիսուսի՛ն է տեսնում միանգամից եւ ոչ միայն տեսնում‚ այլեւ սկսում է քայլել Նրա ետեւից‚ Նրա ընթացագնա ճանապարհով: Անշուշտ‚ սուրբգրային այս դրվագը մեծագույն խորհուրդ ունի իր մեջ: Եթե Թովմասի դեպքում Աստված առաջինն է մոտենում‚ ապա Բարտիմեոսի պարագայում՝ կույրն ինքն է անհագ մղումով ձգտում դեպի Լույսը‚ դեպ Աստված: Բարտիմեոսը չի վարանում հրաժարվել իր ներկա աշխարհային վիճակից‚ իր հանապազ հացը վաստակելու միակ հուսալի միջոցից՝ մուրացկանությունից. այլ առանց երկար-բարակ‚ ծանրութեթեւ անելու միանգամից դեն է շպրտում իր վրայից մուրացիկի կարգավիճակը զգեստի խորհրդապատկերով ու ձգվում է դեպի Լույսը‚ որովհետեւ աներեր կերպով‚ անզուսպ մղումով ուզում էր՝ բացվեին աչքերը‚ ուզում էր տեսնել եւ հավատում էր‚ որ կտեսնի: Բարտիմեոսի խնդրածը հաց չէր‚ փող չէր‚ ինչք չէր‚ այլ տեսնելը Հիսուսին‚ որի շուրթերով դեռ այսօր էլ մեզ է հասնում հավիտենական կյանքի գոյության ավետիսը‚ խոստումը‚ հույսը‚ ուրախությունը: Բարտիմեոսի կերպարը կարծես իր աներեւույթ աղերսներով գալիս-մոտենում է մեծագույն փիլիսոփա Հոմերոսի խորհրդին‚ քանզի որպես ավանդություն՝ հայտնի է‚ որ նա իր իսկ կամքով հանել տվեց սեփական աչքերը‚ որպեսզի... տեսնել կարողանար: Տեսնելու ինչպիսի՜ փափագ: Անզուգական բանաստեղծն ու գիտնականը կամովի փակել տվեց իր աչքերը՝ ի դեմս արտաքին աշխարհի‚ որպեսզի բացվեին իր ներքին աշխարհը տեսանող‚ իր աներեւույթ‚ իր հոգու չշոշափվող աչքերը: Զի քաջ էր գիտակցում‚ որ մարդ կոչվածի ներսի աշխարհը՝ հոգին‚ մի խորախորհուրդ եւ դեռ չպեղված տիեզերք է‚ որի համեմատությամբ նյութական եւ շոշափելի աշխարհը ոչինչ է: Հասկանում էր անշուշտ‚ որ այնտեղ են ամփոփված տիեզերական մեծագույն գաղտնիքները‚ Մեծն Անքննելին՝ Հոգի կամ Աստված անունով: Եվ Հոմերոսը տեսնել էր ուզում այն... Մինչդեռ մենք‚ մենք տեսնել ուզո՞ւմ ենք‚ հասկանալն ու ճանաչելն Աստծուն ուզո՞ւմ ենք: Փորձենք իսկապես գոնե մի քիչ տեսնել Աստծուն՝ փնտրելով Նրան ոչ թե հեռվում‚ այլ ամենից առաջ մեր ներսում‚ մեր հոգու աչքերով՝ ներհայեցող հայացքով‚ որպեսզի նայելով՝ տեսնել կարողանանք: Տեսնենք Նրան, Ով մեր մեղքերի համար 2000տարի առաջ խաչը ելավ, Ով շուտով գալու է դատելու ողջ մարդկությանը: Ո՛վ մարդ, չփնտրելով Աստծուն, դու թույլ ես տալիս քո կյանքի ամենաճակատագրական սխալը: Քանի ուշ չէ, փնտրի՛ր ու գտի՛ր Նրան: Նա դեռ համբերությամբ սպասում է քեզ: Փնտրի՛ր և անպայման մի օր կտեսնես Նրան. կտեսնես ձեռքերը սիրով քեզ պարզած, գրկաբաց ընդունելու և հավիտյանս հավիտենից քեզ հետ լինելու ցանկությամբ. ամեն: Սիրանուշ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ
Բոլոր ժամանակներում էլ մարդիկ ճշմարտության փնտրտուքներում են եղել։ Փորձել են ըմբռնել մարդու և տիեզերքի, ժամանակի ու տարածության խնդիրը։ Ճշմարտության բացահայտումը ինքնանպատակ չէ։ Դրանով մարդը պետք է ճանաչի սեփական ինքնությունը, որպեսզի իրեն տրված մեծագույն պարգևը՝ կյանքը դարձնի նպատակային։ Այո', մարդը, որպես բանական էակ, պետք է փնտրի ճշմարտությունը, որով և իր համար բացահայտի կյանքի խորհուրդը։ Եվ սա ոչ միայն անհատական, այլև հասարակական խնդիր է։ Այսպիսով, մարդ անհատի և ողջ հասարակության համար կյանքի կարևորագույն խնդիրը ճշմարիտ աշխարհայացքի բացահայտումը, և դրա վրա կառուցված գաղափարախոսությունը անհատական, ընտանեկան և հասարակական կյանքի մեջ գործադրելն է։ Հակառակ դեպքում երկրային կյանքը մեզ համար կդառնա իմաստազուրկ։ Ճշմարտությունը բացահայտելու ճակատագրական խնդրում մարդը պետք է օգտագործի հոգեմտավոր իր ողջ կարողությունը։ Ճանաչողության գործընթացը մի շղթա է, որի մեկ օղակը այն հարցն է, որի բացահայտումով միայն կարելի է հաջորդի պատասխանը ակնկալել։ Նմանապես քրիստոնեության՝ միակ ճշմարիտ աշխարհայացք լինելու իրողությանը ենթադրում է, որ նախևառաջ պետք է Աստծու գոյությունն ընդունենք։ Մեր խնդիրը չէ այժմ այս հարցը ծավալուն և բազմակողմանիորեն ներկայացնելը, այլ կաշխատենք հնարավորին չափ ամփոփ լինել։ Նախ՝ գիտափիլիսոփայական և տրամաբանական տեսակետից ինչո՞ւ ենք հավատում տիեզրքի Արարչի՝ Աստծո գոյությանը։ Մեզ շրջապատող տեսանելի իրականությունը, այսինքն այն՝ ինչ ֆիզիկապես գոյություն ունի, որպես մեկ ամբողջություն, գոյություն ունի որոշակի կարգավորվածության մեջ։ Այսինքն՝ սկսած միլիարդավոր աստղեր ընդգրկող տիեզերական հեռավոր գալակտիկաներից՝ մինչև նյութը կազմող մանրագույն մասնիկները՝ ատոմներն ու էլեկտրոնները, իրենց զարմանահրաշ կառուցվածքով և ներդաշնակ շարժմամբ հուշում են, որ իրենց գոյությունն ու զարգացումը ինքնաբուխ չէ, այլ կարգավորված և ուղորդված է իրենցից դուրս եղած Գերբանականությամբ։ Հակառակ դեպքում գոյություն ունեցող իրականությունը (եթե այն լիներ իհարկե) կլիներ քաոսի մեջ։ Եթե ամեն ինչ գոյություն ունի շարժման մեջ, ապա քաոսային շարժումը ինքնին կբերեր ինքնաոչնչացման և ոչ թե՝ ինքնազարգացման։ Երկրորդ հերթին հարց է ծագում, եթե գոյություն ունեցող իրականությունը մի փակ ֆիզիկական համակարգ է, ապա դրանում առկա մշտական շարժումն ու անսպառ էներգիան, ինչպե՞ս կարող են ներքին ազդակ ունենալ, որը հենց մատերիալիստական ըմբռնումների դեմ է։ Երրորդ հերթին անկարելի է, որ նյութի ինքնաբերաբար շարժմամբ անկենդան օրգանիզմներից առաջ գային կենդանի օրգանիզմներ, և, ի վերջո՝ այդպես նաև մարդը գոյանար։ Եթե ինչ-ինչ պատահականությամբ ողջ տիեզերքում ստեղծվեր գեթ մի կենդանի բջիջ, ապա արտաքին անգիտակից ուժերի ազդեցությամբ այն կոչնչանար։ Սա է հուշում մատերիալիզմի ողջ տրամաբանությունը։ Հավանականության տեսությանը և առողջ տրամաբանությանը ենթակա չէ այն միտքը, թե նյութը ինքնաբերաբար կարող է այնպես զարգանալ, որ հետո այն, հանձինս մարդու, ձեռք բերեր մտածելու, զգացմունքներ ունենալու, միաժամանակ և ինքնավերարտադրվելու հատկություններ։ Այսօր, եթե տեսնում ենք ինչ որ սարքավորում, ենթադրենք՝ ժամացույց կամ լուսանկարչական ապարատ, բնականաբար իսկույնևեթ մտածում ենք, որ մարդն է դրանք ստեղծել և ոչ թե ինքնաբերաբար են ստեղծվել։ Այն պնդումը, թե մարդը պատահականորեն է ի հայտ եկել տիեզերքում, նույն հավանականությունն ունի, ինչ՝ եթե միլիոնավոր տառեր շաղ տաս, և արդյունքում մի գեղեցիկ վեպ ծնվի։ Անշուշտ, նման բան չի լինի, թեկուզ և անսահման քանակությամբ էլ դա փորձվի։ Այսինքն՝ անգիտակից ուժերը ոչ մի դեպքում չեն կարող այնպիսի կատարյալ էակ ստեղծել՝ ինչպիսին որ մարդն է։ Եթե մարդն առաջացել է ստորակարգ կենդանի օրգանիզմներից՝ տեսակների աստիճանական զարգացմամբ (ինչպես պնդում են էվոլուցիոն տեսության կողմնակիցները), ապա հարց է ծագում, թե ինչո՞ւ ներկայումս կենդանիների անցումային տեսակներ չկան։ Չ՞է որ էվոլուցիոն պրոցեսը պետք է շարունակական և մշտական լինի, որից ենթադրվում է, որ բոլոր տեսակները միայն անցումային պետք է լինեն։ Այսինքն՝ տեսակների էվոլուցիայի դեպի վեր բարձրացող կորը պետք է չընդհատված գիծ լինի։ Իրականում այսօր հազարավոր տեսակի կենդանիների մեջ չկան երկու հարևան տեսակներ, որոնց միջև առկա լինեն անցումային տեսակներ, որով և էվոլուցիայի կորագիծը չընդհատվի։ Հնագիտական պեղումները, հիմնվելով կենդանիների բրածո մնացորդների վրա, ևս չեն կարող ապացուցել, թե հնում անցումային տեսակներ են գոյություն ունեցել։ Հետևապես, ոչ թե տեսակների զարգացում է տեղի ունեցել, այլ ինչպես Աստվածաշնչի Ծննդոց գրքում է գրված. <<Աստված ստեղծեց երկրի կենդանիներին իրենց տեսակներով>>(Ծննդ. 1. 25), իսկ մարդն էլ ի սկզբանե, որպես մարդ է ստեղծվել. <<Եվ Աստված մարդուն ստեղծեց իր պատկերով>>(Ծննդ. 1. 27)։ Զարմանահրաշ է նաև բուսական աշխարհի աճն ու զարգացումը։ Բույսը հողից վերցնում է իրեն անհրաժեշտ նյութերը, որով ձևավորվում է դրա ցողունը, տերևները, ծաղիկները և այլն։ Ո՞վ է այդ գործողության հեղինակը։ Արդյոք անգիտակից բո՞ւյսն է, որ <<խելացիորեն>> ճիշտ ընտրություն է կատարում՝ շրջակա միջավայրից վերցնելով իրեն ահրաժեշտ նյութերը, ապահովելով իր աճն ու զարգացումը։ Եվ ամեն բույս դա անում է ինքնատիպ կերպով՝ արդյունքում ստեղծվում է տեսակային մեծ բազմազանություն ունեցող բույսերի գեղեցիկ աշխարհը։ Այսպիսով, հետևությունն այն է, որ եթե կա որոշակի շարժում, բնության ինչ որ ուժեր, որոնք գիտակից չեն, ապա ոչ մի դեպքում դրանք չեն կարող որևիցէ կատարյալ բան ստեղծել։ Իսկ մատերիալիստների վկայակոչած <<բնության օրենքները>>՝ Աստծո կամքի ու գործունեության անփոփոխ գործադրությունը և արտահայտումն են միայն։ Հետևապես, մեզ շրջապատող ողջ աշխարհը կատարյալ մի ստեղծագործություն է, որը վկայում է Աստծո մեծ իմաստության և զորության մասին։ Երկրային և տիեզերական գաղտնիքները ուսումնասիրող բոլոր ակնառու գիտնականները, ըստ էության, հավատացյալներ էին։ Նրանք հասկացել են, որ ամեն բան հանճարեղ մտքով և կատարյալ է ստեղծված։ Մասնավորապես, հայտնի ֆիզիկոս Նյուտոնը գրել է. <<Աստվածաշնչում գոյություն ունեն ճշմարտության անհամեմատ ավելի շատ տվյալներ, քան որևէ մի այլ պատմությունում>>։ Մանրեաբանության հիմնադիր Պաստերը, որն ամենից խորն էր թափանցել օրգանական աշխարհի գաղտնիքների մեջ, գրել է. <<Որքան ավելի եմ ուսումնասիրում բնությունը, այնքան ավելի մեծ ակնածանքով եմ խոնարհվում Արարչի առջև>>: Աստղագետ Կեպլերն ասել է. <<Որքա՜ն մեծ է մեր Տերը, և որքա՜ն անսահման են Նրա զորությունն ու իմաստությունը>>: Իսկ հայտնի ֆիզիկոս, հարաբերականության տեսության հիմնադիր Ալբերտ Էյնշտեյնը նշել է. <<Ես հավատում եմ Աստծուն, որպես Անձի, և խղճիս վկայությամբ կարող եմ ասել, որ իմ կյանքի ոչ մի րոպե աթեիստ չեմ եղել>>: Եվ այսպես շատ ու շատ կարծիքներ դեռ կարելի է մեջբերել։ * * * Հավատալով Աստծուն, բնականաբար մեզ մոտ հարց է առաջ գալիս՝ ո՞վ և ինչպիսի՞նն է Նա։ Անշուշտ Նա, որ ստեղծել է ամեն բան ոչնչից, ամենագետ, ամենակարող և ամենազոր է։ Նա նաև անսահման բարություն և սեր է։ Աստված Իր հանճարով ստեղծել է մարդուն, որպես Իրեն զավակ, տալով նրան միտք և հոգի՝ կերպարանակից դարձնելով Իրեն։ Այո՛, Արարիչը սիրում է մեզ, և որպես մտահոգ ծնող, Իր խոսքն ու պատգամը, որպես ճշմարիտ կյանքի ուղեցույց, անշուշտ հայտնել ու փոխանցել է մեզ։ Աստված չի թողել, որպեսզի մարդկությունն անորոշության և անհայտության խավարում խարխափի, այլ Իր խոսքով ճշմարտության լույսին հաղորդակից լինի՝ հասկանա, թե ո՞վ է ինքը, որտեղի՞ց է եկել և ո՞ւր է գնում։ Այսպիսով, մարդու խնդիրն է բազում ուսմունքների մեջ փնտրել և գտնել Աստվածային հայտնությունը, Արարչի միակ ճշմարիտ խոսքը. միակ՝ որովհետև ճշմարտությունը՝ գոյություն ունեցող իրականությունը, միայն մեկը կարող է լինել։ Եվ դա անկասկած Աստվածաշունչ մատյանն է՝ Հին և Նոր կտակարանները (ի դեպ Աստվածաշունչն աշխարհի ամենաշատ լեզուներով թարգմանված և առավել մեծ քանակով տպագրված գիրքն է)։ Ինչո՞ւ է հենց Աստվածաշունչը և նրա վրա հիմնված քրիստոնեական հավատքը արժանահավատ։ Պատճառը շատ հստակ է։ Բոլոր կրոնները հիմնվել են ինչ-որ առասպելների վրա, կամ թե դրանց հիմնադիրները եղել են մահկանացու մարդիկ, որոնք, ինչ-ինչ մղումներից դրդված, ինքնահնար վարդապետություններ և ուսմունքներ են ստեղծել, ըստ էության, ապակողմնորոշելով մարդկության մի մասին։ Սակայն քրիստոնեության հիմնադիրը՝ Հիսուս Քրիստոսը, սովորական մարդ չէր։ Մեզանից երկուհազար տարի առաջ ապրած և գործած այս պատմական Անձնավորությունը նաև Աստված է՝ ամեն բան արարող Արարիչը, որ Իր աստվածային գահը թողել և մարդացել էր հանուն մարդկության փրկության։ Աստծո սիրո նման դրսևորում ոչ մի այլ կրոնում չենք կարող հանդիպել։ Քրիստոսի տասներկու աշակերտներն իրենց սեփական աչքերով տեսան, թե ինչպես խաչվելուց հետո երրորդ օրը իրենց Ուսուցիչը հարություն առավ, իսկ քառասուն օր անց երկինք համբարձվեց։ Մասնավորապես, ահա այս իրողությունները քաջ առաքյալներն իրենց կյանքի գնով ներկայացրին ողջ մարդկությանը։ Այո՛, տասներկու առաքյալներից տասնմեկը, Քրիստոսին քարոզելով, նահատակվեցին։ Եվ սա արձանգրված է պատմության մեջ։ Այսպես օրինակ՝ Հին Հռոմի պատմությունում հաղորդվում են տեղեկություններ Պողոս, Պետրոս, իսկ Հին Հայաստանի պատմությունում՝ Թադեոս և Բարդուղիմեոս առաքյալների նահատակության մասին։ Անհնար է, որ Քրիստոսի աշակերտները գնային գիտակցված մահվան՝ հանուն գիտակցված կեղծիքի։ Անտարակույս առաքյալները չէին գնա տաժանակրությունների, եթե տեսած չլինեին Քրիստոսի հրաշափառ հարությունը և զարմանահրաշ համբարձումը դեպի երկինք։ Պետք է նշել, որ Հիսուսով նաև իրականացան բոլոր հինկտակարանյան մարգարեությունները (դրանք գրվել են Քրիստոսի ծնունդից առաջ), որոնցում խոսվում է Աստծու Որդու գալստյան մասին։ Աստվածաշնչյան և պատմական այս վկայությունները քրիրստոնեությանը տալիս են կատարելապես հավաստի, իրական բնույթ, այն դարձնում բանական հիմք ունեցող միակ ճշմարտությունը։ Պողոս առաքյալը՝ նախկինում քրիստոնյաների հակառակորդ փարիսեցին, ճանաչելով Քրիստոսին, Նրա մասին գրեց. <<Ամեն ինչ Նրանո՛վ և Նրա՛ համար ստեղծվեց. և Նա կար առաջ, քան ամեն ինչ. և ամեն ինչ Նրանո՛վ է կանգնած հաստատ>>(Պողոս 1.16.17): Բոլոր այս իրողությունները մեզ համոզում են, որ միայն Քրիստոսով և քրիստոնեության լույսով մարդ կարող է ճանաչել ճշմարտությունը, ըմբռնել աստվածապարգև կյանքի խորհուրդը։ Եվ դա Ավետարանի Բարի լուրն է, որով մարդ հասկանում է, որ իր կյանքը մահով չի ավարտվում: Երկիային կյանքը ճանապարհն է դեպի հավիտենական կատարյալ կյանքը, որի համար Հիսուսն ասաց. <<Ես իսկ եմ հարություն և կյանք. ով հավատում է ինձ, թեպետ և մեռնի, կկենդանանա>>( Հովհ. 14.25)։ Արսեն Պողոսյան