AVETABER Blog posts
-Չարին չարով մի՛ պատասխանիր եւ վիրավորանքով վիրավորողին‚ քանի որ դրանցով Աստված խոնարհեցնում է քեզ՝ տեսնելով‚ որ դու ինքդ չես ուզում խոնարհվել: -Մեզ համար սովորական է դարձել «ես մեղավոր եմ» ասելը‚ սա հաճելի է Աստծուն‚ բայց հոգանք‚ որ դա միայն բերանի խոսք չլինի‚ այլ՝ սրտից բխած խոստովանություն : -Ամբարտավան ու հպատացող անձի դեմ միայն խոնարհությամբ կարելի է պատերազմել ու հաղթել: -Խոնարհությունն այն է‚ երբ մարդ իրեն Աստծո առջեւ միշտ մեղավոր է ճանաչում եւ համարում է‚ որ ինքը ոչ մի բարի գործ չի արել Աստծո համար: -Սովորեցրու սրտիդ ամեն եղբոր համար ասել. «Իսկապես նա ինձնից լավն է»‚ այսպիսով կամաց-կամաց կսովորես քեզ բոլորից մեղավոր համարել: -Ինչպես առանց աղի է ամեն կերակուր անհամ‚ այդպես էլ առանց խոնարհության յուրաքանչյուր առաքինություն: -Մեծ է բարձունքը խոնարհության‚ խորն է անդունդը մեծամտության‚ եւ սրա համար էլ խորհուրդ եմ տալիս ձեզ. սիրեցեք առաջինը‚ որպեսզի չընկնեք երկրորդի մեջ: -Խոնարհություն է չնեղանալ մարդկանցից‚ որոնք մեզ թերություններ ու մեղքեր են վերագրում: -Չարը բռնում է այն հոգուն‚ ով սիրում է հիշել իր բարի գործերը‚ հպարտանալով ուրիշների եւ ինքն իր առջեւ՝ դրանով իսկ կորցնում է իր ծառայությունը Տիրոջ առջեւ: -Ձեր աղոթքների մեջ հիշեք այն մարդկանց‚ որոնք ձեզ թշնամացած են թվում: -Երբ տեսնես եղբայրդ բացեիբաց հանցանք է գործում‚ մի կարծիր‚ թե դու իրենից լավն ես‚ որովհետեւ չգիտես‚ թե որքան ժամանակ ես հարատեւելու բարու մեջ: -Արդարեւ‚ մեծ է նա‚ ով իր աչքին փոքր է երեւում եւ ում համար աշխարհային պատիվն ունայն է: -Մի՛ վստահիր քո ինչ-ինչ արժանիքներին եւ ունակություններին‚ այլ վստահիր Աստծո շնորհին‚ որն օգնում է խոնարհներին եւ խոնարհեցնում է ամբարտավաններին: -Դու քեզ ուրիշներից ավելի լավը մի համարիր‚ գուցե թե Աստծո աչքին ամենաամբարտավան մարդն ես‚ որովհետեւ միայն Աստված գիտի‚ թե ինչ է թաքնված մարդու սրտում: -Մի՛ հպարտացիր բարի գործերովդ‚ որովհետեւ Աստծո դատաստանը տարբերվում է մարդու դատաստանից‚ եւ ինչը հաճելի է մարդկանց‚ հաճախ տհաճ է Աստծուն: -Եթե քո մեջ բարություն կա‚ համոզված եղիր‚ որ ուրիշներն ավելի բարի են‚ եւ սա քեզ կօգնի միշտ խոնարհ լինել: -Ոչ մի վտանգի չես ենթարկվում‚ եթե քեզ թերագնահատում ես‚ սակայն մեծ վնասներ կկրես‚ եթե գերադասես քեզ ուրիշներից: -Խոնարհ մարդն անխռով խաղաղություն ունի: -Բարկությունն ու նախանձը կրծում են ամբարտավանի սիրտը:
Աստված ունի բազում հրաշալի տաճարներ, որոնց մեջ փառաբանվում է անընդհատ: Առաջին տաճարը երկնքի հրաշազարդ կամարն է, որի մեջ արեգակ, լուսին, մոլորակներ եւ համաստեղություններ միշտ օրհնում եւ փառաբանում են Տիրոջը՝ իրենց լույսով եւ անխախտ պտույտներով: Երկրորդ տաճարը քրիստոնեական վանքերն ու եկեղեցիներն են: Իսկ երրորդ տաճարը յուրաքանչյուր քրիստոնյա մարդն է: Այս կենդանի եւ անմահ տաճարի աղոթավոր փառաբանիչը մարդու հոգին է, սիրտը սուրբ սեղանն է, խնկոց անուշահոտությունն էլ առ Աստված եղած սրտագին զգացմունքներն են: Մարդասերն Աստված բոլոր տաճարներից ավելի շատ սիրում է այս վերջին տաճարը՝ քրիստոնյայի մարմնի տաճարը: Որովհետեւ Աստծո սահմանած մեկ օրում անպատճառ կկործանվեն տիեզերքի բոլոր տաճարները (ինչպես վկայում է Փրկիչին՝ ասելով «երկինք ու երկիր կանցնեն»), բայց կենդանի տաճարները կմնան կանգուն, քանզի ամբողջ տիեզերքն ստեղծված է մարդու համար, մարդը՝ Աստծո համար: Ահա այսպես՝ մարդս տաճար է Սուրբ Հոգու, ինչպես Պողոս առաքյալն է նշում. «Չգիտե՞ք, որ Աստծո տաճար եք, եւ Աստծո հոգին է բնակվում ձեր մեջ»(1 Կորնթ. 3.16): Սուրբ է Աստված, սուրբ լինելու է կոչված եւ Աստծո բնակատեղին, ուրեմն, հարկ է, որ սուրբ լինի նաեւ մեր մարմնի տաճարը: Վա̃յ այն մարդկանց, որոնք պղծում են իրենց մարմնի տաճարը: Այդպիսի մարդիկ չեն կարող Աստծուն տեսնել: Հիսուս Քրիստոսը մտավ Երուսաղեմի տաճարը, տեսավ Աստծո տան մեջ անվայել սեղաններ եւ աթոռներ, թռչուններ ու անասուններ, եւ այլեւս չկարողացավ համբերել, շինեց չվանե խարազան ու սաստիկ բարկությամբ տաճարից դուրս հալածեց ծախող եւ առնող մարդկանց: Կործանելով նրանց սեղանները եւ աթոռները, Հիսուսն ասաց. «Իմ տունն աղոթքի տուն պիտի կոչվի, իսկ դուք ավազակների որջ եք արել այդ»(Մատթ. 21.13): Մեր Տերը, եթե այդ աստիճան նախանձախնդիր էր կործանելի տաճարի սրբությանը, որչա՞փ ավելի նախանձախնդիր է մեր մարմնի տաճարների սրբության եւ մաքրության համար: Ինչպե՞ս եք կարծում, եթե Փրկիչը մտնի մեր մարմնի տաճարների մեջ, մի՞թե չի տեսնի Աստծո ներկայության ու բնակության անվայել խորհուրդներ եւ մտածմունքներ, հպարտության, ամբարտավանության, չար նախանձի, անտեղի բարկության, մահացու ծուլության սեղաններ, ագահության, որկրամոլության, արբեցողության, հայհոյության, գողության, հափշտակության աթոռներ, անասնական ցանկությունների, անբարոյական կյանքի, հոգեկորուստ մոլությունների եւ ուրիշ անթիվ ու անհամար մեղաց սեղաններ եւ աթոռներ: Այս ամենը տեսնող Հիսուս Քրիստոսը մի՞թե մեզ չէր հանդիմանի, մի՞թե խարազանով չէր հալածի անասնական մոլությունները: Այս առիթով Պողոս առաքյալն ասում է. «Եթե մեկն Աստծո տաճարն է ապականում, Աստված էլ նրան պիտի ապականի, որովհետեւ սուրբ է Աստծո տաճարը, որը դուք եք»(1 Կորնթ. 3. 17): Քանի որ Փրկիչն իր մարմինը խաչելով եւ պատվական արյունը թափելով գնել է մեզ սատանայի գերությունից, ջանանք մաքուր պահել մեր մարմնի տաճարները: Աշխատենք, որ աստվածահաճո լինեն մեր սրտերը՝ իբրեւ Տիրոջ բնակարան: Աղոթենք Ներսես Շնորհալու հետ՝ ասելով. «Հնություններ նորոգո՛ղ, նորոգիր եւ ինձ» եւ Դավիթ մարգարեի հետ թախանձելով ասենք. «Իմ մեջ մաքուր սիրտ հաստատի՛ր, Աստվա՛ծ, եւ արդար հոգի նորոգի՛ր իմ որովայնում: Մի՛ գցիր ինձ, Տե՛ր, քո երեսից եւ Սուրբ Հոգիդ մի՛ հանիր ինձնից»: Տեր Հիսուս Քրիստո՛ս, ամեն տեսակ մեղքերից եւ մոլություններից սո՛ւրբ պահիր քո կենդանի տաճարները:
Որքան են փոքրանում այս աշխարհի իրերը‚ երբ դրանք դիտում ենք հավիտենականության լեռից: Նմանվում են արեւի դիմաց մոմի լույսի: Երկնքում միայն կըմբռնես‚ թե ինչ ունայնություններով էիր զբաղված երկրում եւ որ ոչինչ չարժեցող բաների համար հոգի էիր մաշում: Մի՛ ձգտիր անցավորին: Այն‚ ինչին փափագում ես‚ ստանալուց հետո վաղը պիտի վախենաս կորցնել այն: Հաճախակի խորհրդածի՛ր‚ որ շուտով ամեն ինչ կվերջանա: Այս մտածումը հոգուդ մեծ օգուտ կբերի: Երբ տեսնում ես‚ որ ժամանակավոր բաները գալիս ու անցնում են‚ իմաստուն եղի՛ր եւ սկսի՛ր փնտրել հավիտենական բարին: Գիշերվա երազները ցնդում են օրվա մեջ‚ օրվա երազներն էլ ցնդում են կյանքի գիշերվա մեջ. երկուսն էլ վերածվում են ոչնչի: Ինչո՞ւ ես անցավոր բաների եւ ինչքերի այսքան հետամուտ: Ջանա՛ գտնել միակ բարին‚ որի մեջ կա մնացյալ ամեն ինչ: Սրբերն ամեն բարիքից հրաժարվելով հանդերձ՝ լի էին ուրախությամբ‚ որովհետեւ Աստծո մեջ էին գտել ամեն բարիք (Բ Կոր. Զ:10): Ինչո՞ւ ես այսքան հուզվում անցողիկ բաներից: Այս աշխարհում ոչինչ բացարձակ չէ‚ ոչինչ հավիտենական չէ: Մոլորություն եւ գերություն է զբաղվել անցավորով‚ երջանկությունը դնել անհաստատի վրա‚ փափագել այնպիսի բաներ‚ որոնք անցնում են: Ազատ է մնում նա‚ ով գիտի ոտնակոխ անել երկրավոր հարստությունները եւ չի փնտրում այս աշխարհի ինչքերը: Հաճախակի մտածիր կյանքիդ վախճանի մասին եւ անհագորեն պիտի չկապվես այս աշխարհի բարիքներին: Հավիտենականության համար ես ստեղծված. ապրում ես ժամանակի մեջ‚ ո՛չ ժամանակավորի համար: Ապրածդ կյանքով շրջապատի մարդկանց վկայություն տուր‚ որ այս աշխարհում ապրելու մնայուն քաղաք չունես եւ հետամուտ ես հավիտենականին: Անվախճան հարստություն կարող ես ձեռք բերել ամեն օր, եւ հիմար է նա‚ որ կյանքն ապրում է՝ առանց ձեռքն իսկ պարզելու՝ ստանալու այն: Որքան անմիտ է մարդը‚ որքան քարացած է նրա սիրտը‚ որ սիրում է վազել ստվերի ետեւից‚ մինչդեռ ծնված է հավիտենական կյանքին պատրաստվելու համար:
«Նոր տետրակ, որ կոչվում է Հորդորակ» աշխատությունը Մովսես Բաղրամյանը գրել է Հնդկաստանի Մադրաս քաղաքում, 1772-1773թթ.: «Նոր տետրակ»-ը բաղկացած է 8 գլխից, որի առաջին 4 գլուխները հանգավոր կառուցվածք ունեն: Հեղինակը, ընթերցողներին հիշեցնելով մեր ազգի փառահեղ քրիստոնեական անցյալը, հորդոր է ուղղում՝ ընթանալու մեր նախնյաց հավատքի եւ սրբության ճանապարհով: Ստորեւ ներկայացնում ենք հատվածներ «Նոր տետրակից»՝ ըստ Մ. Խաչատրյանի՝ գրաբարից աշխարհաբար փոխադրության: Թեպետ հանցապարտ ենք ու մեղավոր մեր չարությամբ ու մեր վարքով օրինազանց, Սակայն երբեք պետք չէ, որ մենք վհատվելով հուսակտոր լինենք Աստծուց. Այլ պարտավոր ենք վերստին սպասումով ու մեծ հույսով առ Նա դառնալ Եվ հանապազ ոգեւորել իրար քաջի վստահությամբ... Եթե ոչ դո՛ւք, սրբեր Աստծու, հապա ո՞վ, ո՞վ կհասնի ու կկանգնի մեր թիկունքին, Երբ մեզանում վերացել են, չկան այլեւս ո՛չ տեսուչ, ո՛չ գլխավոր եւ ո՛չ ընտրյալ, Մինչեւ այսօր մեկը մեզնից ի հայտ չեկավ, որ միգուցե թե մեր բարուն հետամտեր, Այլ, հակառակ դրան, բոլորս միասին, անհոգ ու ծույլ դեգերելով, ի գերություն մատնվեցինք: Ուստի եւ Նա, հայրենական եւ սեփական մեր աշխարհի բարիքներից մեզ զրկելով, Ինչպես երկիրը Իսրայել՝ մեզ գերության դատապարտեց ձեռքը երկրորդ փարավոնի: Կամ, նախահայր Ադամի պես, զվարճալի ու հեշտալի մեր դրախտից մեզ վտարեց, Հրամայեց, որ մեր աշխարհը պաշարեն ու նվաճեն զորագնդերը բազմախումբ՝ սուսերներով իրենց սուրսայր... Արդյոք կբարձրանա՞ մեկը, կգա՞ համանման միահեծան ու սուրբ արքա մեր Տրդատին՝ Այցելելու, ինչպես առաջ, զրկանք կրած մեր Աշխարհին Արարատյան: Արդ, հնամյա Երկրից հայոց երջանկությունն ու վայելչանքը վերացան, Որովհետեւ արիաբար չջանացինք մենք հետեւել սուրբ հայրերի ու մեր նախնյաց վարք ու կարգին: Զարթնի՛ր, ո՛վ սուրբ Գրիգորիոս, զարթնիր քո սուրբ ու սիրելի Տրդատի հետ, Ով որ անձամբ նվաճելով մեր ողջ երկիրը՝ ենթարկեց հրամանիդ, Որ խավարից միահամուռ դարձի եկած լուսավորվեն քեզանով՝ սուրբ Լուսավորչով Եվ հաստատուն ու համախոհ այդպես մնան լուսակառույց քո խորանի հովանու տակ: Արդ սո՛ւգ մտիր, ո՛վ դու աշխարհ եւ ողջ Երկիրդ մեր Հայոց՝ քո մեջ ապրող բոլոր, բոլոր էակներով, Կատարների ու լեռների հետ ամենայն սեւ-սուգ մտիր, ո՛վ բարձր ու մեծ լյառն Արարատ, Որ Սինային ես նմանվում՝ փառաբանված քո սրբերով, քո գագաթին դադար առած աշխարհափրկիչ տապանով, Մի՛ հանդուրժիր, որ ոտնատակ տան քեզ ազգերը, որ եկել ու հարձակվել են մեզ վրա՝ քեզ անարգանք հասցնելով: Նրանց, ո՛վ Տեր, որ Քեզ են դավանում, Դու մի՛ հանձնիր գազաններին, Այլ խնամքով ու գթությամբ փրկագործիր բոլոր, բոլոր տանջանքներից ու ապրեցրու. Մենք մեղապարտ ու հանցավոր թեպետ եղանք՝ ընթանալով անապաշխար, թյուր ու մոլոր ճանապարհով, Բայց Քո արյամբ գնվածներիս մեղքի համար Դու մի՛ կորցնիր: Արդ, ուրեմն, եկե՛ք, եկե՛ք ոտքի ելնենք, սթափեցնենք մեզ թմբիրից, ծուլությունից, Որ այլեւս, ո՛վ անձկալի դու հայոց ազգ, թեպետ այսպես մենք կենդանի, բայց չննջենք իբրեւ մեռած, Առաջ նետվենք եւ, համախոհ ու միաբան, կանչենք սիրով Աստծուն գթած Եվ նրանից թախանձելով հայցենք, խնդրենք մեզ օգնություն եւ զորավիգ: Արդարեւ Նա գուցեեւ մեր միջից մեկին բարձրացնի Մովսեսի պես, ինչպես հնում ժամանակները գերության Իսրայելի, Որ գա, անպարտ իր քաջությամբ փրկագործի Նոր Սիոնի գերեվարված Նոր Իսրայելը գերության լծից: Ծաղկափթիթ, նորաբողբոջ ո՛վ կտրիճներ, պատրաստ եղեք, որ մեր Տիրոջ օգնությամբ ձեզ փրկագործեք Ու մուտք գործենք զվարճալի եւ բերկրալի Արարատյան դրախտը մեր եդեմակերպ, Քանզի շատերն են վկայում, որ դրախտը աստվածային եղել է մեր հայրենիքում, Որովհետեւ, ինչպես ասվեց դեռ վերեւում, Եփրատը եւ ուրիշ գետեր այստեղից են ակունք առնում:
Չնայած Հայաստան անունը Սուրբ Գրքում չի հանդիպում‚ որով ինքնին բացահայտ կմատնանշվեր նրա տեղը եւ դերը Աստծո արարչագործությունում‚ այդուհանդերձ‚ աստվածաշնչյան վկայություններում մեր երկիրն այլ անվանմամբ‚ այսինքն՝ ծածկանվամբ‚ ակնարկվում է... Հայոց աշխարհը‚ որպես մարդկության բնօրրան‚ որտեղից էլ տարածվելու է Արդարության Արեգակի՝ Քրիստոսի փրկարար լույսը աշխարհի վրա‚ Սուրբ Գրքում կրում է Արեւելք անվանումը: Ծննդոց գրքի վկայություններից հասկացվում է‚ որ Արեւելքը ոչ թե հորիզոնի կողմը ցուցանող սովորական բառ է‚ այլ կոնկրետ տեղանուն‚ որը եւ Հայաստանն է: Նախ ասվում է‚ որ Եդեմական դրախտը Արարիչ Աստված «արեւելքում» է ստեղծում. «Եվ Աստուած արեւելքի կողմը Եդեմի մէջ մի պարտեզ տնկեց եւ իր շինած մարդը դրաւ այնտեղ» (Ծննդ. Բ 8): Եվ քանզի դրախտի գետից սկզբնավորվող չորս գետերով իմանում ենք‚ որ Եդեմի պարտեզը Հայաստանի տարածքում է եղել‚ կնշանակի՝ աստվածաշնչյան Արեւելքը Հայաստանն է: Ծննդոց գրքում ջրհեղեղից հետո խոսվում է Նոյի սերունդների ազգաբանության եւ Բաբելոնի աշտարակաշինության մասին. «Եւ բոլոր երկիրը մէկ լեզու եւ մէկ խօսուածք էր: Եւ եղաւ‚ երբ որ նրանք արեւելքից չուեցին‚ ՍԷնաար երկրումը մի դաշտ գտան‚ եւ այնտեղ բնակուեցան: Եւ իրար ասեցին‚ եկէք աղիւսներ շինենք եւ կրակով այրենք» (Ծննդ. ԺԱ 1-3): Անշուշտ‚ այս «արեւելքը»‚ որտեղից մարդիկ գնացին Միջագետք‚ եւս Հայաստանն է‚ քանզի նրանց նախնիները տապանից ելնելուց հետո բնակություն էին հաստատել Արարատ լեռան շուրջը: Սրանից զատ‚ Հին եւ Նոր Կտակարանները վկայում են‚ որ երկրի վրա ամենայն բարին Արեւելքից է ծագելու: Եսայի մարգարեի միջոցով Տերը նախ նախատում է հրեաներին‚ հետո ասում‚ որ Իր ընտրյալները հյուսիսի կողմից են գալու եւ Արեւելքից Իր անունը կանչելու: Արեւելքը‚ որ Հայաստանն է‚ Իսրայել պետությունից հյուսիս եւ հյուսիս-արեւելք է գտնվում. «Տեսէք դուք ոչնչից էք‚ եւ ձեր գործքը ոչնչիցն է, գարշելի է ով որ ձեզ ընտրէ: Ես վեր եմ կացրել հիւսիսի կողմիցը եւ նա գալիս է... արեւելքիցը պիտի կանչէ իմ անունը» (Ես. ԽԱ 24-25): Այսպիսով‚ այս մարգարեությունում «հիւսիս»-ը որպես հորիզոնի կողմ ցուցանող բառ է օգտագործված‚ իսկ «արեւելքը»՝ որպես տեղանուն՝ հատուկ անուն: Եսայի մարգարեն Արեւելքի հետ կապված նաեւ ասում է. «Արեւելքում փառավորեցէք Տիրոջը...» (Ես. ԻԴ 15)‚ «Արդարին ո՞վ զարթնեցրեց արեւելքից եւ կանչեց նորան դէպի իր շաւիղը» (Ես. ԽԱ 2): Եզեկիել մարգարեի միջոցով էլ Տերը հայտնում է. «Իսրայէլի Աստուծոյ փառքը գալիս էր արեւելքի ճանապարհից» (Եզեկ. ԽԳ 2): Հիշատակության է արժանի նաեւ Բարուքի մարգարեությունը. Տերը‚ Երուսաղեմին դիմելով‚ հայտնում է‚ որ իր որդիները Արեւելքում պետք է հավաքվեն. «Ելի՛ր‚ Երուսաղե՛մ‚ կանգնի՛ր բարձունքի վրա‚ նայի՛ր դէպի արեւելք ու տե՛ս Սրբի խօսքով արեւելքից մինչեւ արեւմուտք հաւաքուած քո որդիներին‚ որոնք ուրախացել են Աստծուց հիշուած լինելու համար» (Բարուք Ե 5): Ավետարանն իր հերթին հայտնում է‚ որ Մանուկ Հիսուսին առաջին երկրպագողներն Արեւելքից են գալիս (Մատթ. Բ 1-2): Իսկ Հայտնությունում‚ որտեղ Քրիստոս կրում է Աստծո ընտրյալների՝ թագավորների Թագավոր կոչումը (Յայտ. Է 14)‚ ասվում է. «Եւ վեցերորդ հրեշտակը իր սկաւառակից թափեց մեծ Եփրատ գետի վրայ եւ ցամաքեցին նրա ջրերը‚ որպէսզի ճանապարհ պատրաստուի արեւելքի թագաւորներին» (Յայտ. ԺԶ 12): Եփրատ գետը‚ որ սկիզբ է առնում պատմական Հայաստանի կենտրոնից‚ ինչպես ժամանակին է ակունք առել Եդեմի պարտեզից‚ հոսում է դեպի հարավ՝ Միջագետքի անապատները: Պարսից ծոց չհասած՝ միախառնվում է Տիգրիսին եւ կրկնակի մեծացած՝ թափվում է Պարսից ծոց: Ահա այս մասին է հայտնում Եզեկիել մարգարեն‚ նշելով‚ թե այդ «կրկնակի» գետի‚ որ Աստծո նոր Սրբարանից է ակունք առնելու‚ ջրերով կենդանություն է ունենալու ամենայն շունչ. «Այս ջրերը դուրս են գալիս դէպի արեւելեան գաւառը եւ իջնում են անապատը եւ գնում են ծովը. դուրս են տարւում ծովը‚ որ առողջանան նրա ջրերը: Եւ պիտի լինի‚ որ ամէն կենդանի շունչ‚ որ շարժւում է այս ամէն տեղերում ուր որ այն կրկնակի գետը գնում է‚ պիտի ապրէ... Եւ գետի վերայ նորա եզերքին պիտի այս կողմից եւ այն կողմից ամէն տեսակ պտղաբեր ծառեր բուսնեն. նորանց տերեւը չի թառամիլ եւ նորանց պտուղը չի վերջանալ. ամէն ամիս նորից պտուղ պիտի տան‚ որովհետեւ նորա ջրերը սրբարանիցն են դուրս գալիս» (Եզեկ. ԽԷ 1-12): Արժանահիշատակ է նաեւ այն‚ որ Աստվածաշնչում շատ են վկայությունները‚ որոնցով մատնացույց է արվում‚ թե Տիրոջ թագավորության սահմանները համապատասխան են Հայկական լեռնաշխարհի աշխարհագրական տարածքին: Օրինակ՝ Հայտնությունում սբ. Հովհաննեսը հայտնում է. «Եւ առաւ տարաւ ինձ‚ հոգով‚ դէպի մի բարձր ու մեծ լեռ եւ ինձ ցոյց տուեց մեծ եւ սուրբ քաղաքը՝ Երուսաղէմը‚ որ իջել էր երկնքից Աստուծոյ մօտից» (Յայտ. ԻԱ 10): Նմանապես Հին Կտակարանում Եզեկիել մարգարեն մինչ Աստծո նոր տաճարը նկարագրելն ասում է. «Աստուծոյ տեսիլքներով ինձ տարաւ Իսրայէլի երկիրը եւ ինձ մի շատ բարձր սարի վրայ դրաւ‚ եւ նորա վերայ մի քաղաքի շինութեան պէս բան կար դէպի հարաւին կողմը» (Եզեկ. Խ 2): Արդ‚ Իսրայելի ո՞ր շատ բարձր սարից կարող է երեւալ Աստծո նոր Սրբարանը‚ եթե ոչ՝ տապանակիր սուրբ Արարատից‚ որ Արեւելք-Հայաստանի առավել պանծալի եւ բարձր լեռն է (նկատենք‚ որ Հրեաստանում շատ բարձր լեռ չկա‚ ամենաբարձրը ծովի մակարդակից մոտ 1000 մետր է: Եսայի մարգարեն էլ հայտնում է‚ որ Նոր Երուսաղեմը‚ որտեղ Տերը պետք է բնակվի իր ըտրյալների հետ‚ գտնվելու է լայնատարած գետերի վտակների շրջանում‚ ուր մեծ նավեր չեն կարող հասնել. «Նայի՛ր Սիօնին‚ մեր տօնախմբութեան քաղաքին. քո աչքերը կտեսնեն Երուսաղէմը‚ իբրեւ ապահով բնակարան՝ անսասան վրան‚ որի ցիցերը յաւիտեան չեն շարժուիլ‚ եւ որի ամէն չուանները չեն կտրուիլ: Այլ Տէրը փառաւոր պիտի լինի այնտեղ մեզ համար‚ լայնատարած գետերի՝ վտակների տեղը‚ ուր որ չի գնալ թիաքարշ նաւը‚ եւ այն տեղով մեծ նաւ չի անց կենալ: Եւ այնտեղի բնակիչը չէ ասելու‚ թէ ես տկար եմ. այն ժողովուրդը‚ որ բնակւում է այնտեղ՝ նորա անօրէնութիւնը թողուած է» (Ես. ԼԳ 20-24): Տարակույս չկա‚ որ մարգարեությունում հիշատակված լայնատարած գետերը Եփրատը եւ Տիգրիսն են‚ որոնք սկզբնավորվում են պատմական Հայաստանից‚ որտեղ էլ եւ հիմնականում գտնվում են այդ գետերի վտակները: Միաժամանակ Եփրատը եւ Տիգրիսը միայն վերին հոսանքներում՝ Հայկական լեռնաշխարհում է‚ որ նավարկելի չեն‚ ինչպես մարգարեությունում է ասված: Եփրատը եւ Տիգրիսը՝ որպես Սուրբ Գրքում հիշատակվող հիմնական աշխարհագրական տարածքի՝ Մերձավոր Արեւելքի ամենախոշոր գետեր‚ Աստվածաշնչում անվանվում են մեծ եւ լայնատարած գետեր: Մասնավորապես‚ ինչպես Դանիել մարգարեն է ասում. «Եւ առաջին ամսուայ քսանեւչորսերորդ օրը ես մեծ գետի՝ այսինքն Տիգրիսի եզերքին էի» (Դան. Ժ 4)‚ նմանապես Եփրատ գետը Հայտնությունում մատնացույց է արված որպես «մեծ գետ» (Յայտ. ԺԶ 12): Սուրբգրային այս վկայությունները միանշանակ փաստում են‚ որ Աստվածաշնչյան Արեւելքը‚ որտեղից պիտի ծագի Արդարության Արեգակի՝ մեր Տեր եւ Փրկիչ Հիսուս Քրիստոսի փրկարար լույսը աշխարհիս վրա‚ Հայոց սրբազան երկիրն է, որը Նոր ուխտի Սրբարանն ու Տաճարն է, որում, համաձայն Սուրբ Գրքի, վերջին ժամանակներում «ավերածի պղծությունը» պետք է հաստատվեր, ինչը արդեն իրականացվել է: Այո՛, շատ շուտով Տիրոջ գալստյամբ եւ Նրա ամենակալ զորությամբ Տաճարը պետք է մաքրագործվի: Եւ երանելի կլինեն նրանք, ովքեր պատրաստ կլինեն Տիրոջ Մեծ օրվան: Արսեն ՊՈՂՈՍՅԱՆ
Շատ տարիներ առաջ մեծահարուստ մի ընտանիքում մեծանում էր Դավիթ անունով մի տղա, որն իր ծնողների ուրախությունն ու պարծանքն էր: Երեք տարեկան էր Դավիթը, երբ մի օր, տան դուռը բաց գտնելով, դուրս եկավ փողոց և հետաքրքրասիրությամբ սկսեց իր շուրջը դիտել: Փոքրիկն այդ օրը շատ շքեղ էր հագնված: Նրա հագուստը բարակ թավշից էր, մեջքին կապած ուներ արծաթյա զանգակներով մի գոտի, իսկ պարանոցին շողշողում էր թանկարժեք մի վզնոց: Այդ ամենը նկատեց սևազգեստ մի բարձրահասակ կին, որ այդ պահին անցնում էր առանձնատան առջևով: Նա հապճեպ աջ ու ձախ նայեց, հետո փոքրիկին կանչեց իր մոտ և ցույց տվեց քաղցրավենիքներ: Դավիթը մոտեցավ և նույնիսկ թույլ տվեց, որ այդ կինը իրեն գրկի: Կինը, երեխային գրկած, հասավ մինչև փոքրիկ քաղաքի ծայրամասը, որտեղ խարխուլ, աղտոտ տներ կային: Դավիթն աղաղակելով ցանկանում էր տուն վերադառնալ, սակայն չար կինն այլևս սիրալիր չէր նրա նկատմամբ: Նա, փոքրիկ կալանավորին հետը քարշ տալով, տներից մեկը մտավ՝ հանեց նրա գեղեցիկ հագուստները և փոխարենը պատառոտված շորեր, ցնցոտիներ հագցրեց: Դավիթենց տանը շփոթություն և իրարանցում էր. ոչ ոք չգիտեր երեխայի գտնվելու վայրի մասին: Բոլորը դուրս էին եկել նրան որոնելու: Սրտաբեկ մայրը փնտրում էր իր սիրելիին: Աստված նրան առաջնորդեց մինչև այն աղտոտ թաղամասը, որտեղ գտնվում էր Դավիթը: Երբ մայրը, սրան-նրան հարց ու փորձ անելով, անհանգիստ վազում էր այդ փողոցով, հանկարծ մոտակա տնից երեխայի լացի ձայն լսեց: Նա ցնցվեց ... իրավ, դա իր երեխայի ձայնն էր: Մայրը շտապեց դեպի այդ խարխուլ տունը և գտավ իր որդուն: Չարանենգ գող կինը՝ մի կապոց ձեռքին, պատրաստվում էր ավարը մի ապահով տեղ տանել: Մայրն ուրիշ բան չէր ուզում՝ միայն իր երեխային: Եվ, մինչև գող կնոջ սթափվելը, նա արդեն իր երեխային գրկած՝ այնտեղից հեռացել էր: Օ̃, երջանիկ մայր, նա փախչում էր այդ կեղտոտ և սարսափազդու որջերից: Նա երեխայի հետ հասավ տուն, որտեղ բոլորի ուրախությանը չափ ու սահման չկար: Դավիթին շուտով լողացրին և մաքուր հագուստներ հագցրին: Հայրական տանն անչափ երջանիկ էր նաև Դավիթը: * * * Այս փոքրիկ պատմությանը ավելացնենք մի քանի մեկնաբանություններ, որոնք ցույց կտան, թե ինչպես է Տեր Հիսուսը մարդկանց ազատում կորստից: Ինչպես չար և գող կինը, նույնպես և սատանան, շրջում է այս ու այն կողմ՝ փորձելով շատերին կործանել: Ինչպես որ այդ կինը Դավթին քաղցրավենիք առաջարկեց, սատանան էլ ունի իր հրապուրիչ միջոցները: Նա գիտի, թե ինչով կարելի մարդկանց գայթակղել և ավելի ու ավելի մոտեցնել կորստյան գուբին և դատապարտության անդունդին: Ինչպես փոքրիկ Դավիթն իր քաղցրավենիքը անմիջապես կերել ու վերջացրել էր և միայն հետո ծեծ ու հարվածներ էր ստանում, այնպես էլ սատանայի խեղճ բանտարկյալը ի վերջո տեսնում է, որ ինքը չարաչար խաբված ու կորած է: Դավիթն ի վիճակի չէր կռվելու այդ կնոջ դեմ և նրա գերին էր: Այդպես էլ մեղավորն իր ուժերով չի կարող սատանային հաղթել. նա պետք է մեկ ուրիշի օգնությամբ ազատվի և փրկվի: Այն մեծ սերը, որ Դավթի մայրն ուներ իր սիրելիի հանդեպ, եղավ Դավթի փրկության միակ միջոցը: Մայրը չխաղաղվեց, մինչև քաղաքի աղտոտ թաղամասում որդուն գտնելը: Այսպես էլ Հիսուս՝ Աստծո Որդին Իր մեծ սիրով ցած իջավ երկնքի փառավոր գահից այս թշվառ երկիրը, որ լի է պղծությամբ և անօրենությամբ: Նա հաղթեց սատանային խաչի վրա և հիմա էլ կարող է նրա իշխանության տակ գտնվողներին ազատել, բոլոր նրանց, ովքեր ցանկանում են փրկվել: Նա եկել է «որոնելու և կյանք տալու կորածին»: Խեղճ Դավիթը՝ աղտոտ ցնցոտիներով փաթաթված, թշվառ վիճակում էր, երբ մայրը նրան գտավ, բայց նա չասաց. «Դավի՛թ, ես չեմ կարող քեզ այս կեղտոտ տեսքով տուն տանել...», այլ կրծքին սեղմած՝ անմիջապես տուն բերեց: Եվ այսպես, մոր անսահման սիրո շնորհիվ, Դավիթը գտավ փրկություն և ապահովություն: Նույնն է ասում նաև Բարի Հովիվը. «Ոչ ոք չի կարող հափշտակել նրանց իմ ձեռքից»: Արդյոք Դավիթը ոչինչ չարե՞ց իր փրկության համար, ո՛չ, նա իր ձեռքերով ամուր փաթաթվեց իր սիրելի մորը: Մենք էլ կարող ենք և պետք է վստահությամբ և ջերմ սիրով փարվենք մեր հավատարիմ Փրկչին՝ սրտանց նվիրվելով Նրան:
Տարիքն առած մարդը, որ մանուկ հասակում ուզում էր շուտ մեծանալ եւ ի կատար ածել ապագայի իր երազանքները, երբ ետ է նայում իր անցած տարիներին, զարմանում է, որ դրանք անցան մի ակնթարթի նման, իսկ այս աշխարհի հետ կապված իր ծրագրերը համարյա ամբողջովին մնացին անկատար: Այդպիսին են բոլոր այն մարդկանց ճակատագրերը, որոնք չեն հավատում Աստծուն եւ հավիտենականությանը: Մահկանացու մարդը ջանք է թափում, աշխատում, հարստություն դիզում այնպիսի մոլուցքով, կարծես թե իր կյանքն անվախճան է: Նա հրահրում է պատերազմներ, իրագործում է ցեղասպանություններ, ամայացնում շեն երկրներ, ոչնչացնում քաղաքակրթություններ, միմիայն հարստանալու մոլուցքից դրդված: Երբ նայում ես, թե մարդը որքան ուժ, խելք և հնար է բանեցնում հնարավորին չափ շատ նյութական շահույթ ստանալու՝ գնելու, ավելացնելու, կուտակելու համար, թվում է, թե նա չի մեռնելու, կարծես աշխարհից մահը հեռացել է: Մինչդեռ Սողոմոնն ասում է. «Ինչպես որ իր մոր որովայնից նա մերկ է եղել, մերկ էլ ետ կդառնա, ինչպես եկել է, այնպես էլ կգնա, եւ երբ գնա, ոչինչ չի վերցնելու իր վաստակից, որպեսզի տանի իր հետ»(Ժողովող 5.14): Մարդիկ ուշի-ուշով հետևում են աշխարհում կատարվող բոլոր իրադարձություններին, սակայն որքա̃ն քիչ բան գիտեն ու չեն էլ ձգտում իմանալ հավիտենականության մասին, այն հավիտենականության, որը սպասում է բոլորին: Այսպիսով մարդկային ձգտումները ամփոփվում են երկու ոլորտում՝ հոգեւոր եւ մարմնավոր, եւ ամեն մարդ առավելությունը տալիս է դրանցից մեկին: Մեկի համար կյանքի իմաստը իր մարմնական մղումներին հագուրդ տալն է: Ոմանք էլ, մանուկի պես անփորձ լինելով, պահի տակ հրապուրվում և կլանվում են աշխարհի փայլով. Ճշմարտությունից անտեղյակ լինելով , նմանվում են այն երեխային, որը խաղում է գերեզմաններին բուսած ծաղիկների հետ, չմտածելով, որ վաղն էլ ինքն է պառկելու հողի տակ: Այո՛, անհավատ մարդն ինքն իրեն համոզում է, թե ոչինչ մնայուն չէ, որ ամեն ինչ պատահականության արդյունք է, եւ այս ամենը պիտի անհետանա մարդու վերջին շնչի հետ: Մարդկանց մի մասն էլ հավատում է, որ մահից հետո կյանք կա: Սակայն, խիստ կապված լինելով աշխարհի իրերի հետ, աշխարհի արժեքը հավասարեցնում է երկնքի արժեքին: Նրա ցանկությունն է վայելել աշխարհը: Սակայն նա ժամանակ առ ժամանակ մտածում է հավիտենական կյանքի մասին եւ գոհ է իրենից, որովհետեւ աղոթք է անում, եկեղեցի է հաճախում, հաղորդվում է եւ թվում է, թե աստվածահաճո կյանքով է ապրում: Սակայն, միաժամանակ իրեն թույլ է տալիս հպարտանալ, ապրել զեխ կյանքով, խաբել, նախանձել եւ հույս ունի, որ այդ ամենն իրեն հեշտությամբ կներվի: Նրա համար գոյություն ունի միայն ներկա ժամանակ,որի սահմանափակ, կարճատես մտքի համար հավիտենությունը դեռ շատ ու շատ հեռու է: Այնինչ ճշմարիտ քրիստոնյան հավիտենականությունը, առաքինությունն ու Աստվածությունը գերադասում է այս անցավոր աշխարհի գայթակղություններից: Մշտապես հավիտենականությանը նայող մարդը գոհանաում է ապրուստի նվազագույն պայմաններով, եւ նրա ինչի՞ն է պետք հարստությունը: Նա ամենեւին չի ձգտում երկրային փառքի. նրա ինչի՞ն է պետք, որ անհանգստությամբ հետեւի հասարակական կարծիքին, անուն հանի եւ գնահատվի որպես երեւելի մարդ: Իմաստուն մարդը գիտի, որ փառքի, հարստության ետեւից ընկնելը նրան միայն զրկում է հոգու խաղաղությունից, գիտի, որ իրական երջանկությունը Աստծո ճանապարհով քայլելն է. Ճանապարհ, որ նրան պետք է առաջնորդի դեպի Քրիստոսի անվախճան թագավորությունը: Ողջ կյանքում նա զորանում է հավիտենական կյանքին հասնելու անխորտակ հավատով եւ հույսով այն աստիճան, որ աշխարհի մեջ ոչ մի փորձություն չի կարող շեղել նրան իր ընթացքից: Տե՛ր, Սուրբ Հոգովդ մշտապես մեզ ներշնչիր այն մտածումը, որ մահկանացուներիս կոչումը Քո անանց թագավորության ժառանգորդ լինելն է. ամեն:
Տես Տե՛ր իմ տառապանքները եւ իմ բազմամեղ հոգու ցավերը, դարձի՛ր, ների՛ր եւ դեպի Քե՛զ առաջնորդիր, ինչպես որ ասացիր. «Դարձեք դեպի Ինձ, եւ Ես կդառնամ դեպի ձեզ»: Ողորմի՛ր ինձ՝ լքվածիս, օգնի՛ր ինձ՝ եղկելիիս, ճառագայթի՛ր ինձ՝ խավարյալիս, առաջնորդիր ինձ՝ մոլորյալիս, որ լի եմ մեղքերով եւ անթիվ հանցանքներով եւ տարուբերելով ծփում եմ անօրենության հորձանքներում: Ո՛վ Խորք մեծության եւ իմաստության, ընդունի՛ր բռնվածիս, որ մեղքերով ընկել եմ ծովի խորքը, պահպանի՛ր եւ զորացրո՛ւ ինձ՝ գործելու Քո կամքը, օր ու գիշեր սգալու եւ լալու իմ ողջ անօրենությունն ու հեղգությունները: Աղբյուրդ կենդանության, հագեցրո՛ւ իմ ծարավ հոգին Քո առատաբուխ վտակից, որ ցամաքած տոչորվում եմ իմ բազում անօրենություններից: Ցնցի՛ր իմ քարացած սիրտը եւ ինձանից ապաշխարության արցունքներ քամիր: Գա՛նձդ բոլոր բարիքների, շնորհի՛ր ինձ դյուզն-ինչ Քո հոգնառատ բարիքներից, որ չարաչար աղքատացած ու մերկացած եմ, հագեցրո՛ւ եւ կերակրի՛ր ինձ ապաշխարության արտասուքներով: Լո՛ւյս ճշմարիտ Քրիստոս, որ լուսավորում ես ամեն մարդու, լուսավորի՛ր մեղքերով խավարյալիս, բա՛ց իմ սրտի աչքերը եւ հաստատի՛ր Քո պատվիրանների երկյուղով ու սիրով: Մի՛ դատիր եւ մի՛ դատապարտիր ինձ, Տե՛ր, ըստ իմ անբավ զազիր գործերի եւ մի՛ կարգիր ինձ ուրիշների հետ, որոնք զայրացրին Քեզ, այլ փառավորի՛ր փառավորյալների հետ եւ պսակի՛ր պսակյալների հետ եւ ուրախացրո՛ւ բերկրյալների հետ: Հովի՛վ բարի, փնտրի՛ր ինձ՝ մոլորյալիս: Նավապետ բարի Հիսուս, փրկի՛ր ինձ իմ մեղքերի ծովի ալիքների բազմությունից եւ տո՛ւր խաղաղության նավահանգիստը: Տո՛ւր ինձ, Տե՛ր, սուգ եւ արտասուքներով զորացրո՛ւ իմ մարմինը, կակղեցրո՛ւ իմ քարացած սիրտը եւ հավաքի՛ր մտքերս դեպի Քեզ: Ջնջի՛ր իմ հանցանքների բազմությունը եւ շնորհի՛ր ինձ իմ հոգու շահը: Ընդունի՛ր եւ մի՛ անտեսիր իմ սրտի հառաչանքները: Տո՛ւր ինձ իմաստություն եւ հաստատի՛ր, Տե՛ր, իմ սրտում Քո ահն ու երկյուղը: Լուսավորի՛ր իմ խորհուրդները, կարո°ղ դարձրու իմ մարմինը՝ հարաժամ ժուժկալությամբ մնալու Քո պատվիրանի մեջ: Բա՛ց, Տե՛ր, իմ սրտի աչքերը եւ լուսավորի՛ր Սուրբ Հոգովդ: Պարգեւիր ինձ առողջ խորհուրդներ եւ առաքինի վարք, հանապազ ողբալ, ահ ու դողով ամեն ժամ անզբաղ մնալ (Քո) առջեւ: Ո՛վ բարերար եւ մարդասեր Տեր, առանց չարչարանքների եւ ժուժկալության ինչպե՞ս ազատվեմ իմ մեղքերի բազմությունից, քանզի մարմնովս տկար եմ եւ հոգով՝ խավար. ողորմի՛ր, Տե՛ր, եւ, ինչպես կամենում ես, օգնի՛ր ինձ: Անոխակա՛լ Տեր, մի՛ անտեսիր ինձ իմ բազում չարիքների պատճառով, այլ դարձի՛ր դեպի ինձ եւ իմ բոլոր ցանկությունները դարձրո՛ւ դեպի Քեզ եւ ինձ ամբողջ սրտով միայն Քե՛զ սիրել տուր: Ո՛ղջ պահիր իմ մարմինը նվազ եւ անպաճույճ կերակուրներով: Պատկերի՛ր, Տե՛ր Քո անխուսափելի Գալուստն իմ աչքերի առաջ եւ դողացրո՛ւ իմ մարմինը՝ անդադար լալու եւ սգալու Քո Ահեղ Դատաստանի երկյուղից եւ մի՛ փակիր Քո արարչական սիրո գութը Քո ստեղծածից, որ մեռած եմ մեղքերով: Հասունացրո՛ւ ինձ, Տե՛ր, բարին գործելու ամեն ժամ եւ խափանի՛ր իմ չար մտքից բոլոր չարիքները, ե՛տ պահիր ինձ պիղծ եւ անխրատ ընթացքից ու չար սովորությունից եւ հաստատի՛ր Քո պատվիրանների երկյուղի ու սիրո մեջ: Արեգա՛կդ արդարության՝ փրկի՛չ իմ եւ ազատի՛չ Հիսուս Քրիստոս, Քո լույսին եմ ապավինում, լուսավորի՛ր եւ ջերմացրո՛ւ իմ սիրտը: Հրկիզի՛ր իմ չար խորհուրդները եւ հալեցրո՛ւ իմ մեղքերի սառնամանիքը: Գարո՛ւն շնորհիր, Տե՛ր, իմ հոգուն՝ ծաղկեցնելու եւ պտղաբերելու արդարության պտուղը: Ազատի՛չդ Քրիստոս, ազատի՛ր ինձ ձմեռային մեղքերի դառնաշունչ քամիներից, պայծառեցրո՛ւ եւ ջերմացրո՛ւ խավարած եւ սառած հոգիս եւ ցողի՛ր Քո շնորհի ջերմության ցողն իմ սրտի խորհուրդների անդաստաններում: Փչի՛ր, Տե՛ր, Սուրբ Հոգուդ շնչի հարավային քաղցր զեփյուռն իմ խստացած եւ թանձրացած սրտի վրա եւ Քո որոտընդոստ փայլատակմամբ զարթնեցրո՛ւ իմ սառնացած եւ ցամաքած միտքը: Բա՛ց, Տե՛ր, իմ սրտի փակված դուռը եւ ծագեցրո՛ւ ներսում Քո ճառագայթների լուսավորությունը: Սրբի՛ր եւ իմ մեղքերի աղտը եւ բժշկի՛ր իմ հոգու վերքերը: Ամրացրո՛ւ Քո երկյուղով եւ զորացրո՛ւ՝ արդարություն գործելու ամեն ժամ: Իմ գլուխն արտասուքների բխման աղբյուր դարձրու, Տե՛ր, լվա՛ իմ հոգու թարախը, սրբի՛ր իմ զգայարանները: Եվ չարություններ գործողիս դարձրո՛ւ դեպի Քո ջերմ սիրո զղջումը՝ զգաստ մարմնով ապրելու ըստ Քո պատվիրանի: Մեկնի՛ր, Տե՛ր, Քո ձեռքը նավաբեկյալիս, որ ընկղմված եմ չարիքների խորքերում, փրկի՛ր ինձ իմ մեղքերի ալիքների սաստիկ ծովածուփ բռնությունից: Սանձի՛ր, Տե«ր, եւ դադարեցրո՛ւ իմ անսանձ միտքը կենցաղի զբաղմունքներից եւ ունայնություններից: Հագեցրո՛ւ, Տե՛ր, իմ հոգու ծարավը Քո առատաբուխ շնորհով եւ մի՛ անտեսիր իմ սրտի տոչորումը: Պապակում եմ իմ չարիքների տապից. զովացրո՛ւ եւ լվա Քո ողորմության ջրով իմ ապականված եւ հոտած շուրթերը: Ծագեցրո՛ւ, Տե՛ր, իմ սրտում, Քո շնորհների լուսավորությունն ու խաղաղությունը: Հալածի՛ր իմ մտքից մեղքերի ցավագին գիշերը եւ արի վարք շնորհիր իմ մարմնին՝ առաքինությամբ ապրելու Քո կամքի համաձայն: Եվ հանի՛ր իմ սրտից մեղքերի փուշը, քանզի իմ հոգին չարաչար վիրավորվում է, եւ բարի սե՛րմ սերմանիր իմ սրտում՝ աճեցնելու եւ պտղաբերելու արդարության պտուղը: Հալածի՛ր, Տե՛ր, խավարն իմ հոգուց: Զարդարի՛ր իմ սիրտը երկյուղով, զղջմամբ եւ արտասուքով՝ երկնչելու Քո դատաստաններից եւ պահելու Քո բոլոր պատվիրանները: Արթնացրո՛ւ ինձ, Տե՛ր, իմ մեղքերի քնի ահավոր խորությունից եւ զգաստացրո՛ւ իմ տարակուսյալ մարմինը բոլոր բարի գործերի մեջ, որ միշտ խորհեմ մեծ երկյուղով եւ Քո կամքը գործեմ ամեն ժամ: Ազատի՛ր ինձ, Տե՛ր, մեղքերի ծառայությունից, եւ դասի՛ր Քո ծառաների շարքում, ովքեր սիրեցին Քեզ եւ պահեցին Քո պատվիրանները: Տո՛ւր իմ սրտին նրանց երկյուղը եւ ուսուցանի՛ր ինձ գնալ նրանց ընթացքի շավիղներով: Թեթեւացրո«ւ մարմնի կարիքները եւ առատացրո՛ւ իմ մեջ Սուրբ Հոգուդ շնորհները՝ լինելու Քո աստվածային կամքի տաճար եւ բնակարան, անհագ սիրով սիրելու Քեզ եւ ատելու ամենայն ցանկություն եւ այս աշխարհի սերը, որով եղավ հոգուս կորուստը եւ մահը: Ողորմի՛ր, Տե՛ր, այս անմարդաբնակ անապատում, սրա միջոցով արժանավորի՛ր ինձ միավորել առաջին սուրբ հայրերի հետ, արի եւ զգաստ ժուժկալությամբ ժառանգելու խոստացած պարգեւները: Առաջնորդի՛ր ինձ, Տե՛ր, նեղ եւ նուրբ ճանապարհով, ինչպես որ առաջնորդեցիր Քո սուրբերին եւ զորացրո՛ւ իմ տկարությունից՝ ժուժկալությամբ, համբերությամբ եւ ջերմեռանդ սրտով գնալու Քո ճանապարհով: Նվազեցրո՛ւ, Տե՛ր, իմ աչքերի քունը եւ թոթափի՛ր նիրհն իմ գլխից, քանզի, ծուլությամբ ծանրացած, պաշարում է իմ մարմինը: Ինձ արթուն եւ պատրաստ դարձրու, Տե՛ր, ամեն ժամ, որ զգաստությամբ եւ արդարությամբ վարեմ իմ կյանքը: Տե՛ս, Տե՛ր, իմ որովայնի ընդվզումը, որ զորացել է ինձ վրա, հանապազ ցանկանում է կերակուր, ըմպելիք եւ խորտիկների համեղություն: Սակայն Դո՛ւ, Տե՛ր ամենակարող, կտրի՛ր մարմնիս տենչանքների ցանկությունը: Եվ քանզի իմ ցնդած, պղտորված եւ ցնորված միտքը շրջում է երկրավոր կենցաղի հոսանքներում, Դո՛ւ, Տե՛ր, լուսավորի՛ր հոգուս աչքերը՝ անզբաղ եւ աներկմիտ, արի եւ զգաստ ամենահորդոր փութով գալու Քո աստվածային սիրո ետեւից: Հալածի՛ր, Տե՛ր, իմ մտքի խորհուրդներից բոլոր չար երկրաքարշ մտածումները, բարիքների արմատն ամուր տնկի՛ր իմ սրտում եւ նկարի՛ր իմ հոգում շնորհների պտուղը: Աղաչո՛ւմ եմ, բարերար եւ ողորմա՛ծ Տեր, արթուն եւ զգա՛ստ պահիր ինձ, ուսուցանի՛ր ինձ՝ գնալու Քո բարի ճանապարհով, որ արժանի լինեմ Քո մեծ փառքին: Եվ քանզի ճաշակման ցանկությունն ամբողջապես զբաղեցնում է իմ միտքը, արդ, հալածի՛ր ինձանից որկրամոլությունը, որից միշտ խաբվեցի, եւ կերակրի՛ր ինձ Քո սուրբ երկյուղով: Առաքի՛ր, Տե՛ր, Քո սերովբեներից մեկին, որ, բերելով հրե կայծակը, մերձեցնի իմ շուրթերին եւ դուրս հանի իմ անօրենությունները, սրբի իմ մեղքերը, մաքրի իմ խորհուրդները, ջնջի իմ աղտեղությունները եւ լուսավորի իմ միտքը՝ նրանով հավիտենական կյանքը ժառանգելու: Առաքի՛ր, Տե՛ր, Սուրբ Հոգուդ ուրախարար բաժակը եղկելիիս, որ ծարավում եմ Քեզ, հագեցրո՛ւ եւ զվարթացրո՛ւ Քո սիրո եռանդով, լուծի՛ր եւ ոչնչացրո՛ւ իմ հանցանքների դառնության մրուրը: Առաքի՛ր, Տե՛ր, Քո լույսը եւ լուսավորի՛ր իմ միտքն ու իմ խորհուրդները Քո գիտության լույսով, հալածի՛ր իմ մտքի խավարը եւ իմ անձի տկարությունը կակղեցրո՛ւ իմ հոգու ջանքերով եւ վաստակներով: Երբ ճանապարհ ընկնեմ, ինձ մի՛ թողնիր մենակ, այլ առաքի՛ր իմ ետեւից օգնականությունը՝ օր ու գիշեր պահելով ինձ սատանայի բոլոր փորձություններից եւ իմ անկայուն ու թույլ մտքին մի՛ թող մեղանչել, այլ՝ լալ ու կոծել իմ մեղքերի եւ անօրենությունների համար: Պահի՛ր ինձ, Տե՛ր, խոսքերից եւ գործերից, տեսումներից եւ գերիչ խորհուրդներից. եւ Քո Դատաստանի երկյուղը տպավորի՛ր իմ սրտում՝ անզբաղ հոժարությամբ փութալու եւ Քո պատվիրանները պահելու համար: Փակի՛ր, Տե՛ր, դուռն իմ մեղքերի եւ բա՛ց ինձ լուսո եւ արդարության դուռը, որպեսզի երկյուղալից սիրով գամ ինձ Ստեղծողիդ ետեւից, որ ասացիր. «Եկե՛ք Ինձ մոտ բոլոր հոգնածներդ»: Եվ դարձյալ, թե՝ «Ով փնտրում է, ստանում է, ով հայցում է, գտնում է եւ ով բախում է, բացվում է նրան»: Նայի՛ր, Տե՛ր, իմ անձի մերկությանը, որ կողոպտեց թշնամին: Եվ այժմ խայտառակ եւ ամոթալից եմ Քո առջեւ: Հանդերձ հագցրո՛ւ ինձ, մտցրո՛ւ եւ ուրախացրո՛ւ Քո ընտրյալների պատվի մեջ: Հագցրո՛ւ ինձ, Տե՛ր, առաջին պատմուճանը, որից մերկացա իմ մեղքերով, ցույց տուր Քո անոխակալությունն իմ հանդեպ եւ Քո լուսափայլ ողորմությամբ զարդարի՛ր իմ մերկությունը: Լսի՛ր, Տե՛ր, անառակիս աղաղակը, որ ամոթով կանգնած եմ քո առջեւ. հայրենի գանձը վատնած՝ կորչում եմ սովամահ: Անասուն խոզերին հավասար կերակրվեցի եւ նմանվեցի նրանց: Մի՛ մերժիր ինձ, Տե՛ր, Քո հայրենի գութից, համարձակվում եմ Քո սիրո խնամքին (ապավինել): Ծնողիցդ հեռացա եւ իմ որդիությունն ուրացա: Հա՛յր, մեղա̃ Քո եւ երկնքի առաջ, արժանի չեմ քո որդին կոչվելու, դարձրո՛ւ ինձ որպես մեկը Քո վարձկաններից:
«Եթե մեկը միայն խոսքը լսող լինի եւ ոչ կատարող‚ կնմանվի մի մարդու‚ որ ակնապիշ դիտում է հայելու մեջ իր դեմքը: Նայելով՝ տեսնում է ինքն իրեն‚ անցնում գնում է եւ անմիջապես մոռանում‚ թե ինչպիսին էր ինքը» (Հակոբ 1.23-24): Մարդ արարածը երկրի վրա եւ երկնքում ամեն բան տեսնում է արեւի լույսի միջոցով: Տեսնում ու զանազանում է իրերն իրենց ձեւերով‚ գույներով‚ տեսակներով ու չափերով: Իսկ հայելուն նայելով՝ նա տեսնում է իր պատկերը‚ եւ‚ ինչպես առաքյալն է ասում‚ անցնում-գնում է եւ մոռանում իր դեմքի մանրամասները: Երկնքի հայելին‚ որ Սուրբ Գիրքն է‚ ողջ մարդկությանը հայտնում է աստվածային ճշմարտությունների մասին‚ որի մեջ տեսանելի է դառնում մարդու իրական‚ մեղավոր դեմքը: Սակայն մարդն ավելի հակված է դատել իր ծանոթների հավատքի և սիրո մասին, նա կարող է կարդալ Աստվածաշունչը‚ իմանալ Իսրայելի ողջ պատմությունը‚ բայց իր անձի վերաբերյալ հստակ ոչինչ չիմանալ: Մինչեւ անգամ Պողոս առաքյալն իր մասին ամբողջական պատկերացում չուներ: Երբեմն կարծեց‚ թե հրեշտակների նման երրորդ երկինք հափշտակվեց‚ երբեմն էլ իրեն համարեց աշխարհի ամենանվաստ եւ ամենամեծ մեղավորը եւ հառաչեց՝ ասելով. «Ի̃նչ խղճալի մարդ եմ ես‚ ո՞վ ինձ պիտի ազատի այս մահացու մարմնից»: Դրա համար էլ Աստված երկնքի հայելին՝ Աստվածաշունչը‚ շնորհեց մեղավոր մարդկությանը‚ որպեսզի այնտեղ նայելով՝ ճանաչենք մեզ եւ տեսնենք մեր հոգիների աղտոտվածությունը. տեսնենք մեղքի բծերով ապականված մեր հոգիները‚ և որ դարձել ենք շնացող‚ ստախոս‚ գող‚ խարդախ‚ սպանող... եւ փոխանակ մաքրվելու՝ ուրիշներին ենք դատում: Չենք նայում փրկարար հայելուն եւ չենք քննում ինքներս մեզ: Բոլորս պիտի հասկանանք‚ որ մեղավոր ենք ու դժոխքի արժանի: Ուստի առանձնանանք‚ աղոթենք‚ խնդրենք‚ որ Աստված ների մեզ եւ խոսքը ոչ միայն լսողներ‚ այլեւ կատարողներ լինենք: Հոգեւոր պատերազմում հաղթելը դժվար է‚ որովհետեւ թշնամին ավելի փորձառու է պատերազմը շահելու մեջ: Մենք սատանայի դեմ ենք պատերազմում‚ հետեւաբար հարկավոր է‚ որ պատերազմողն իր եւ թշնամու դիրքերը լավ իմանա: Դրա միակ միջոցը երկնքի հայելին գործածելն է‚ որը սովորեցնում է ճիշտ սպառազինություններով դեմ կանգնել սատանային: Անտարակույս‚ որ յուրաքանչյուրի տանը շատ հայելիներ կան‚ եւ մարդիկ ամեն օր օգտվում են դրանցից: Ու եթե փոքր-ինչ անմաքրություն են տեսնում‚ սրբում են‚ վերացնում՝ անպայմանորեն մաքուր եւ գեղեցիկ երեւալու համար: Հին եւ Նոր Կտակարաններն էլ հայելիների են նմանվում‚ եւ յուրաքանչյուր աստվածավախ մարդու կողմից գործածվել են բոլոր ժամանակներում‚ ամեն տան մեջ‚ որպեսզի ամեն մի աղտոտված եւ փոշոտված հոգի լվացվի Հիսուս Քրիստոսի արյամբ եւ մաքրվի Սուրբ Հոգով: Հարություն ՖԻԼՅԱՆ
«ԵՐԱՆԻ ԱՅՆ ԾԱՌԱՆԵՐԻՆ, ՈՐՈՆՑ ԱՐԹՈՒՆ ԿԳՏՆԻ ՏԵՐԸ, ԵՐԲ ԳԱ» (ՂՈՒԿ. ԺԲ 37): Յուրաքանչյուր բանական մարդ, ապրելով աշխարհիս երեսին, ինքն իրեն հարց պետք է տա ո՞վ եմ ես, որտեղից եմ եկել և ո՞ւր եմ գնում: Արդյոք այն, ինչ գոյություն ունի պատահականության արդյունք և տարերային ուժերի արգասիք է, թե՞ կա տիեզերքի Արարիչ, Որի հանճարեղ մտքով է ամեն բան իր ներդաշնակ և զարմանահրաշ սկիզբն ունեցել: Աստվածաշունչ մատյանում Հիսուս Քրիստոսի մասին գրված է. «Ամեն ինչ նրանով եղավ և առանց նրա չեղավ ոչինչ, որ եղել էր» (Հովհ. Ա 4): Ավետարանում մեկ այլ տեղ Քրիստոսն Իր մասին ասում է. «Ես եմ Ճանապարհը և ճշմարտությունը և Կյանքը» (Հովհ. ԺԴ 6): Մեր նախնիները անվերապահորեն հավատացին այս ճշմարտությանը և, զոհելով ամեն բան, նվիրյալ հետևորդը եղան քրիստոնեական հավատքի, քաջ գիտակցելով, որ դրանով իրենց պետք է շնորհվի ամենաերանելի բարիքը՝ հավիտենական կյանքը: Եվ այդ աստվածնվիրվածությունն էր, որ Հայոց երկիրը իրավ դարձրել էր քրիստոնեության անառիկ միջմաբերդը: Աշխարհակործան բռնակալներ և բարբարոս ազգեր ի զորու չեղան խարխլելու քրիստոնեկան հավատքի մեր այդ ամրակուռ տաճարը, որի հիմքերը, ինչպես սբ. Վարդան Մամիկոնյանն է ասել, երկնքում են հաստատված: Սակայն ցավոք այսօր մենք ենք մեր թշնամիները դարձել, որովհետև արհամարհում և անտեսում ենք Աստծուն և Իր սուրբ պատգամները՝ այն ամենը՝ ինչ մեզ դեպի սրբություն և փրկություն պետք է առաջնորդի: Ապրում և գործում ենք այնպես, կարծես Աստծո Որդին իսկիևեթ չի խաչվել և մեռել մեզ համար: Եվ ամենին էլ չենք գիտակցում, որ երկրային այս կարճատև կյանքի իմաստը, ոչ թե մարնավոր վայլեքներ են, այլ որպեսզի դրանում փնտրենք և գտնենք հավիտենական կյանքը, որում Քրիստոսով ամեն բան երանելի ու կատարյալ պետք է լինի: Այո՛ Ավետարանի լույսով իր ազգի փառահեղ անցյալին դիտող բարեպաշտ հայը անշուշտ պիտի ողբա իր ներկա հայրենիքի և հայրենակցի համար. ողբա ոչ թե նյութապես տկար, այլ հոգով ու հավատքով այդպիսին լինելու համար: Նա երանությամբ պետք է հիշի անցայլը, քանզի անկախ աշխարհիկ կացությունից, հոգևոր ճակատում հայր միշտ հաղթող է եղել: Եվ հայի առաքելությունն է դա, քանզի Արարիչ Աստված Հայոց Սուրբ հողին է տվել մարդկության ծննդի, վերածննդի, ինչպես և աշխարհի նորոգման օրրանը լիելու պատիվը: Երբ Տերն աշխարհիս վրա ստեղծվեց մարդուն, երկրային դրախտը Հայաստանում հիմնեց: Երբ ապականյալ աշխարհը ջրհեղեղով կործանվեց, փրկարար տապանը Արարատ լեռն ընդունեց: Երբ ետջրհեղեղային ժամանակներում մարդկությանը վերստին կռապաշտությանը տրվեց և աստվածամերժ Բելին պաշտեց, նրա դեմ հայոց Հայկ Նահապետն ապստամբեց: Եվ ի վերջո, երբ Աստված վերստին մեղքի մեջ թաղված մարդկությանը չկորցնելու համար աշխարհ ուղարկեց Իր Որդուն, երկրային թագավորների մեջ Երկրնային Թագավորին առաջինը Հայոց Տրդատ արքան ընդունեց: Հիսուսն Իր շունչը Հայոց հողում թողեց, աներևույթ ապրեց մեր մեջ, որով հայությունն ու քիստոնեությունը դարձան մեկ ամբողջություն և նույնացվեցին: Ոչ մի ազգ հանուն Քրիստոսի այդքան զոհողություններ չկրեց, որքան հայ ազգը: Եվ Աստծո կամոք էր, որ Երուսաղեմում Տերունական սրբատեղերի պահպանությունում հայն ավելի պանծալի դիրք գրավեց: Մեր նախնիները մեզ ժառանգություն կտակեցին Քրիստոսին: Եվ մենք մեր պապերին ճանաչում ենք գրականությամբ, ճարտարապետությամբ, մանրանկարչությամբ, իրավագիտությամբ, որոնք ամբողջությամբ քրիստոնեական են: Հետևաբար, այսօր Քրիստոսասեր լինելով, նրանց ճշմարիտ սերունդը կարող ենք կոչվել: Սակայն, այսօր մենք այդ ամենն ուրացել և մեր Հոր անառակ որիդիներն ենք դարձել: Որովհետև այսօրվա մեր քրիստոնեությունը լոկ արտաքին ու ձևական է և ոչ թե՝ համոզմունք ու ապրելակերպ: Ինչպե՞ս կարող ենք մեզ քրիստոնյա ազգ համարել, եթե մեր հեռուստաալիքներով ավելի շատ հակաավետարանական վարք ու բարք է սերմանվում: Աճող սերունդը ավելի շատ դրանցով է դաստիարակվում և ոչ թե ավետարանական պատգամաներով, կամ թե մեր սրբազան պատմության և աստվածաշնչյան հերոսների կյանքն ուղեցույց ունենալով: Մեր կուսակցական գործիչները ժողովրդին ցանկանում են առաջնորդել բազմապիսի ծրագրերով ու գաղափարախոսություններով, որոնք ոչ մի առնչություն չունեն հայ ժողովրդի ավանդական աշխարհընկալման և նրա կոչման հետ: Եվ այս ամենի մեջ Հայ եկեղեցու կեցվածքը ավելի շատ հարմարվողական է և ոչ թե՝ վերափոխիչ: Արդյունքում՝ աշխարհում առաջինը Քրիստոսին ճանաչած և Նրա սուրբ կամքով առաջնորդված միակամ ազգը բաժանվում է հարյուրավոր գաղափարական հոսանքներով, որոնք բոլորն էլ, ըստ էության գործում են ընդդեմ Քրիստոսի, ընդդեմ Քրիստոնյա Հայաստանի և հայ ազգի վերաքրիստոնեացման սուրբ խորհրդի: Եվ եթե անտեսենք ու արհամարհենք տիեզերքի Արարիչին և Նրա Սուրբ պատգամները, ինչպե՞ս պետք է Ահեղ դատաստանի օրը անչառ Դատավորից ողորմություն հայցենք: Ներկայիս իրողությունն այն է, որ մեր հետաքրքրություններն ու ձգտումները մեր հոգիներից դուրս են ուղղված, փոխանակ՝ ներս ուղղվելու: Աստծուն, Նրա արքայությունը տանող ճանապարհը մեր ներսում է: Իսկ մենք աշխարհիկ բազում հոգսերով ու հրապույրներով զրկել ենք մեզ ներհայեցողությունից, փակել մեր սրտի դռները Արդարության Արեգակի բուժիչ և փրկարար լույսի առաջ: Եվ վերջին ժամանակներում Աստված մեծ նեղությունների ու փորձությունների առաջ կանգնեցրեց մեր ժողովրդին, որպեսզի զգանք մեր գործած սխալները, մեղքերի ու անհավատության մեջ չխարխափենք, այլ վերագտնենք մեզ, ապաշխարհենք և ուղղենք մեր կյանքի ընթացքը դեպի Տիրոջ փրկարար ճանապարհը: Ազգովի դառնա՛նք Աստծուն, որպեսզի Նա էլ մեզ դառնա գթությամբ և ողորմածությամբ: Եվ արդ, եթե մեր երկրում քրիստոնեական սերն իշխի, որը Քրիստոսի ամենամեծ պատվիրանն է, ապա այդ դեպքում մենք ոչ միայն անհատապես հաճո կլինենք Աստծուն, այլ նաև ընկերային արդարության, տնտեսական և ներաքաղաքական հարցերը լավագույն լուծումը կստանան: Առանց աստվածավախ և բարոյական մարդկանց մենք չենք կարող առողջ հասարակարգ ստեղծել, որքան էլ, որ կատարյալ օրենքներ ունենանք: Իսկ ինչ վերաբերում է ժողովրդավարությանը, ապա դա պետք է ընդունենք ոչ որպես ամենաթողություն, այլ՝ ազատության Աստծո պատվիրանների շրջանակներում: Ներկա ժամանակները աչքի են ընկնում գլոբալիզացիոն (համաշխարհայնացում) երևույթներով, որով մարդկային հասարակության մեջ կյանքի բոլոր ոլորտներում միօրինակություն է հաստատվում: Անշուշտ վերջին ժամանակներում մեր կյանք մուտք են գործել գիտատեխնիկական նվաճումներով ձեռք բերված արժեքներ: Սակայն մեզ համար վտանգավորը այստեղ ժողովուրդների հոգևոր-մշակութային արժեքների, աշխարհընկալման և ապրելակերպի միօրինականացումն է: Հայ ժողովուրդը, որն ունի հարուստ հոգևոր ժառանգություն, որի ողջ պատմական անցյալը եղել է պայքար հանուն սեփական հոգեկերտվածքի, քրիստոնեական ապրելակերպի պահպանման, որն եղել է քրիստոնեության ջահակիրն աշխարհում, չպետք է ընդունի գլոբալիզացիայի ներկա հոգևոր ու բարոյական ոչ քրիստոնեական դրսևորումները: Այսօր ազգովի փնտրում ենք ամեն բան բացի Աստծուց, ինչպես սաղմոսերգուն է ասում. «Տերն երկնքից նայեց բոլոր մարդկանց որդիներին՝ տեսնելու, թե կա՞ մի իամստուն, որ Աստծուն փնտրի: Բոլորը խոտորվեցին միասին անպիտան դարձան»(Սաղմ. ԺԴ 2,3): Եվ ինչպե՞ս Աստված կարող է մեզ հայտնվել, եթե չորոնենք մեկ անգամ մեզ տրված կյանքի իմաստը, եթե մեր օրերն անցկացնենք աննպատակ՝ հողաբույր հաճույքներին տրվելով: Եվ արդյոք մտաբերո՞ւմ ենք, որ Տերը խոստացել է երկիր վերադառնալ աստվածային ողջ զորությամբ և փառքով՝ անաչառ կերպով դատելու բոլորիս: Այո՛, շատ շուտով մենք ականատեսը կլինենք թագավորների Թագավորի՝ Հիսուս Քրիստոսի փառահեղ երկրորդ գալստյանը, Ով, Հայոց Սուրբ հողում գահակալելով, պետք է հիմնի Իր հազարամյա թագավորությունը: Ուրեմն արթնանանք խորը քնից և ազգովի ապաշխարելով, Փրկչի գալստյան ճանապարհը, հարթենք: Սուրբ Գրքի վերջին տողերին լինենք ունկնդիր. «Ես գալիս եմ շուտով: Ամէն: Ե՛կ Տեր Հիսուս Քրիստոս» (Հայտ. ԻԲ 20,21): Նրան փառք Հոր և Սուրբ Հոգու հետ այժմ և հավիտյանս հավիտենից: Արսեն Պողոսյան
Սուրբ Գիրքն ընթերցելով՝ տեսնում ենք‚ որ Սուրբ Հոգին գործել է դեռեւս աշխարհի արարման սկզբից: Այն արարածներին ստեղծելիս շրջել է նրանց վրա ու տվել կենսատու զորություն: Սակայն առաջին մարդու՝ Ադամի ժառանգները այնքան էին հեռացել Աստծուց‚ որ Հիսուսի առաջին գալստյան ժամանակ արդեն գտնվում էին բարոյազրկված ու հոգեպես անկյալ վիճակում: Մեղքերի մեջ թաղված մարդն իր սեփական ուժերով չէր կարող դուրս գալ այդ վիճակից եւ վերածնել իրեն: Դրա համար անհրաժեշտ էր Տիրոջ փրկաբեր միջամտությունը‚ որը կատարվեց Աստծո Որդու մարդեղությամբ եւ խաչելությամբ: Քրիստոսի հրաշափառ հարությունից՝ Սուրբ Զատկից հիսուն օր հետո Սուրբ Հոգին իջավ Հիսուսի աշակերտների վրա: Նրանց մտքերը լուսավորվեցին եւ լցվեցին աստվածային իմաստությամբ ու սկսեցին խոսել մինչ այդ իրենց անծանոթ լեզուներով: Պետրոս առաքյալի առաջին քարոզն այնպիսի մեծ ազդեցություն ունեցավ հավաքվածների վրա‚ որ մարդիկ‚ հասկանալով Տիրոջ հանդեպ իրենց գործած մեղքերի ծանրությունը‚ վախով ու հույսով հարցրին. «Ի՞նչ պետք է անենք‚ եղբայրներ»: Պետրոսը նրանց պատասխանեց. «Ապաշխարեցե՛ք‚ եւ թող ձեզնից յուրաքանչյուրը Հիսուս Քրիստոսի անունով մկրտվի մեղքերի թողության համար ու կստանաք Սուրբ Հոգու պարգեւը‚ որովհետեւ ձեզ եւ ձեր որդիների համար է խոստումը»: Այդ օրը Պետրոս առաքյալի խոսքերը սիրով ընդունվեցին‚ եւ մոտ երեք հազար հոգի մկրտվեց: Սա վառ ապացույցն է այն բանի‚ թե որքան հզոր է Սուրբ Հոգու փրկարար ուժը‚ որքան մեծ արագությամբ այն ազդեց մարդկանց վրա՝ ցույց տալով փրկության ճանապարհը: Մարդկությունը ստացավ հոգեւոր արթնության հնարավորություն‚ Սուրբ Հոգին լուսավորեց մարդկանց միտքը եւ սիրտը‚ սովորեցրեց հնազանդություն եւ ցույց տվեց մեղավոր կյանքի վտանգավորությունը: Բերեմ Սուրբ Հոգու հրաշագործ ներգործության մի օրինակ‚ որը տեղի է ունեցել վերջերս: Մի մեծահարուստ մարդ ապրում էր ցոփ ու շվայտ կյանքով‚ ծաղրում էր հավատացյալներին եւ Աստծուն: Այն աստիճան էր հասել նրա պիղծ վարքը‚ որ վերցրել էր Աստվածաշունչը եւ Տիրոջն ու եկեղեցուն ուղղված ահավոր արտահայտություններով նետել գետնին: Նրան զգուշացնում էին. «Ինչո՞ւ ես պղծում սրբությունները‚ կգա մի օր‚ ու դու կզղջաս քո գործած մեղքերի համար»: Իսկ նա ի պատասխան միայն ծիծաղում էր: Եվ ահա մի օր էլ այդ մարդուն հասավ Աստծո ձեռքը... Նա հիվանդացավ՝ ունենալով ահավոր տանջալի ցավեր: Տեսնելով‚ որ ժամանակակից բժշկությունն անզոր է‚ նա դիմեց իր հարեւանուհուն՝ հավատացյալ ու մեծ հեղինակություն վայելող մի կնոջ‚ ասելով. «Ես զղջում եմ իմ գործած բոլոր չարագործությունների համար ու հիմա զգում եմ Աստծո զայրույթը: Ես ցանկանում եմ ապաշխարել‚ մեղքերի թողություն ստանալ»: Հետո նրան գիշերը տեսիլք հայտնվեց՝ երկու պատկառելի ծերունիներ լուսավորված մոտեցան իրեն եւ նրան մաքրեցին թարախակալված վերքերից: Առավոտյան նա իր երազը պատմեց հարեւանուհուն‚ որը եւ մեկնաբանեց այն որպես Աստծո ողորմածություն եւ ներում: Եվ այսպես‚ Սուրբ Հոգու շնորհիվ աստվածճանաչողության հասած մարդը ստացավ մեղքերի թողություն‚ եւ իր հետագա կյանքն ապրեց՝ միայն փառք տալով Երկնային Թագավորին: Ահա՛ թե որքան մեծ է Աստծո բարեհաճությունը եւ ողորմածությունը մարդկանց հանդեպ: Մենք պետք է ուշադիր լինենք‚ որպեսզի արձագանքենք Աստծո կանչին: Նա կանչում է բոլորին‚ բացենք մեր սրտերը‚ եւ Նա կբնակվի մեր մեջ‚ եւ մենք էլ՝ Տիրոջ մեջ: Միայն Աստծո ողորմածությամբ եւ մեր կամքով կարող ենք քաղել Սուրբ Հոգու քաղցր պտուղները ու ճանաչել դեպի հավիտենական կյանք տանող ճանապարհը՝ փառք տալով Սուրբ Երրորդությանը՝ Հորը‚ Որդուն եւ Սուրբ Հոգուն‚ այժմ եւ միշտ եւ հավիտյանս հավիտենից. ամեն: ՄԻՏՐՈՊՈԼԻՏ ԻՈՀԱՆ Ռուսերենից թարգմանեց Նաիրա Մովսիսյանը
Ի՞նչ է Երկիրը... Տիեզերքի համեմատությամբ՝ դա աննշան փոշեհատիկ է, կորած անսահման եւ անհասանելի աշխարհների մեջ: Սակայն նայեցեք, թե երկրի վրա ամեն ինչ որքա̃ն իմաստուն եւ նպատակային է հաշվարկված: Եվ դա հաստատումն է այն ճշմարտութության «թե Տիրոջ ձեռքն է ստեղծել ամեն ինչ»(Հոբ. 12. 9): Հսկայական աստղային կղզու կազմում, ինչպիսին մեր գալակտիկան է, կան մոտ 150 մլրդ աստղեր, որոնց մեջ է նաեւ Արեւը տաս մոլորակների հետ, եւ նրանց մեջ էլ՝ մեր Երկիրը: Տեսե՛ք, թե որքա̃ն աննշան տեղ է Երկրի վրա զբաղեցնում մեզանից յուրաքանչյուրը, եւ դուք կհասկանաք՝ ինչ է մարդը: Մեծ գիտնական Պասկալը գրել է. «Երբ ես խորհում եմ այն չնչին մակերեսի մասին, որը ես զբաղեցնում եմ, եւ երբ տեսնում եմ անսահման տարածությունները չհետազոտված տիեզերքում, ես ապշում եմ, տեսնելով ինձ այստեղ: Ո՞վ է ինձ այստեղ դրել: Ո՞ւմ հրամանով եւ գործունեությամբ է այդ տեղը եւ այդ ժամանակը ինձ համար նախատեսվել»: Արեգակնային համակարգության տասը մոլորակներից միայն Երկիրն է գտնվում Արեգակից այնպիսի հեռավորության եւ դիրքի վրա, որոնց պայմաններում հնարավոր է կյանքը այն դրսեւորումներով, որոնցում այսօր այն դիտարկում ենք: Որպեսզի Երկրի վրա հնարավոր լիներ կյանքը, շատ բան պետք էր ուշադրության արժանացնել, կանխատեսել, որոշել Երկրի ճշգրիտ չափերը, Արեգակից ունեցած հեռավորությունը, լույսի, ջերմության բավարարությունը, ջրի տեղաբաշխումը, տարվա ժամանակի, ցերեկվա եւ գիշերվա տեւողությունը, մթնոլորտի կազմը եւ այլն: Մենք ապրում ենք երկրի վրա՝ կարծես թե գտնվելով մի օդային օվկիանոսի հատակում: 20-25 կմ բարձրության վրա օզոնի շերտն է, որը պաշտպանում է Երկրի կենդանի օրգանիզմները կործանարար կարճալիք ճառագայթումից: 100 կմ-ից բարձր աճում է թեթեւ գազերի բաժինը, իսկ շատ ավելի մեծ բարձրություններում գերակշռում են հելիումը եւ ջրածինը: Հարց է առաջանում՝ ե՞րբ եւ որտեղի՞ց է առաջացել մթնոլորտի նման պատկառելի շերտը երկրի մակերեւույթի վրա: Այս հարցին խորհրդային բնագիտության դասագրքերը պատասխանում էին շատ պարզ. «Ինչ որ ժամանակ Երկրի շուրջ չի եղել մթնոլորտ, հետո հայտնվել է: Մթնոլորտի հետ առաջացել են ծովերը եւ օվկիանոսները...»: Իրականում Երկրի մթնոլորտի ի հայտ գալը մինչեւ օրս հանելուկային է: Առաջարկվող միակ բացատրությունը արտահայտվում է հետեւյալ ձեւակերպումով. «Ամեն բան հայտնվել է ինքն իրեն» կամ՝ «մթնոլորտը ստեղծվել է բնության կողմից»: Մթնոլորտը պահպանում է մեր մոլորակը իր մակերեւույթին ընկնող անթիվ երկնաքարերից, որոնք չեն հասնում Երկրին, քանի որ ընկնելիս նրանցից մեծամասնությունը այրվում է մթնոլորտի խիտ շերտերում: Գիտնականներն ասում են, որ եթե Երկրի մթնոլորտն պակաս խիտ լիներ, աստղակերպերը, ընկնելով մեծ արագությամբ, հասնելով Երկրին, կայրեին այն ամենը, ինչ ենթակա է այրման: Արդյո՞ք բնությունն է կանխատեսել մեր մոլորակի կյանքի համար անհրաժեշտ այդ պայմանները եւ բացառիկ ճշգրտությամբ որոշել մեր մթնոլորտի գազային համամասնությունները, որը կազմված է 78% ազոտից, 21% թթվածնից եւ մեր շնչառության համար անհրաժեշտ 1% այլ գազերից: Գիտությունը ճշտել է, որ եթե օդում թթվածին լիներ ոչ թե 21%, այլ 50% եւ ավելի, ապա Երկրի վրա ողջ վառելիքը ակնթարթորեն կբռնկվեր, իսկ կայծակը խփելով ծառին, բռնկում առաջ կբերեր, որից կայրվեր ողջ անտառը: Իսկ, եթե թթվածինը լիներ 10%, ապա մենք ոչ մի պատկերացում չէինք ունենա կրակի մասին: Թթվածնի այդպիսի փոքր պարունակության դեպքում օդում կրակի գոյությունն անհնարին է: Եվ բացի այդ, եթե Երկրի վրա թթվածին չլիներ, չէր լինի եւ կյանք, իսկ եթե մթնոլորտից վերցվեր ազոտը՝ բոլոր կենդանի օրգանիզմները կմահանային: Բնությունը, որն ընդունակ է սահմանել նման համամասնություններ եւ օրինաչափություններ, իրապես պետք է տիրապետեր աստվածային իմաստնությանը: Պատասխանելով այն հարցին, թե «որտեղի՞ց է հայտնվել մթնոլորտը եւ ո՞վ է սահմանել օդի համամասնությունները, ֆրանսիացի գիտնական Ռեյմոն Դյուբուան անկեղծորեն պատասխանում է. «Չգիտենք եւ երբեք չենք իմանա»: Ահա թե ինչպիսի անհուսալի փակուղու առջեւ են կանգնում գիտնականները մարդիկ, որոնք չեն ցանկանում վստահել Աստծո խոսքին, Աստվածաշնչին, որտեղ պարզ ասվում է. «Աստված ստեղծեց հաստատությունը, որով Աստված հաստատության ներքեւում եղած ջրերը անջրպետեց հաստատության վրա եղած ջրերից. Աստված հաստատությունը կոչեց երկինք»(Ծննդ. 1.7,8): Հատկանշական է, որ Աստված օդը կոչեց «հաստատություն», այսինքն՝ ինչ-որ մի պատկառելի, ամուր բան: Մի ժամանակ գիտնականները մտածում էին այն հարցի շուրջ, թե կշիռ ունի՞ արդյոք օդը: Շատ փորձարկումներից եւ հետազոտություններից հետո նրանք հանգեցին այն եզրակացության, որ օդը կշիռ չունի: Եւ դա նույնիսկ առիթ հանդիսացավ Աստվածաշունչը ծաղրելու համար, որը հիշեցնում է, որ «Աստված հովին (օդին) կշիռ է դրել»(Հոբ 25. 28): Օդի անկշռելիությունը նույնիսկ ընդունվել է գիտության այնպիսի լուսավորիչների կողմից, ինչպիսիք են Գալիլեյը եւ Կոպեռնիկոսը: Ցավոք, նրանք երկուսն էլ մահացել են՝ համոզված լինելով իրենց ճշմարտացիության մեջ: Օդի կշիռ ունենալը այժմ արդեն չի վիճարկվում, բայց Ով, եթե ոչ Արարիչը, կարող էր օդին «կշիռ» դնել՝ տալով մթնոլորտին հսկայական զանգված: Աստվածաշունչն այս մասին ասում է. «Գիտե ամեն ինչ, որ ստեղծվել է աշխարհի վրա՝ կշիռը հողմի, չափը ջրերի, որ Ինքն է կարգել» (Հոբ. 28.24.25): Օդում խոնավության առկայությունը եւս մատնանշում է Արարչի հոգատարության մասին: Ջուրը գոլորշիանում է ծովերի, օվկիանոսների, գետերի եւ լճերի մակերեւույթներից, իսկ հետո թափվում է երկրի վրա անձրեւի, ցողի, ձյան տեսքով: Առանց դրա մեր մոլորակը կվերածվեր անկենդան անապատի: Երկրի Արարիչը իմաստուն կերպով որոշել է մեր մոլորակի ձեւը, կշիռը եւ չափերը: Շնորհիվ երկրի՝ իր առանցքի եւ Արեգակի շուրջ պտույտի, ինչպես նաեւ երկրի առանցքի թեքության տեղի է ունենում տարվա եղանակների, ցերեկվա եւ գիշերվա հերթափոխություն: Առանց Երկրի այդպիսի որոշակի թեքության եւ առանց պտույտի կյանքը մոլորակի վրա անիմաստ կլիներ, քանի որ նրա մի մասի վրա կտիրեին հավերժական գիշերը եւ ցուրտը, իսկ մյուսին՝ հավերժական ցերեկը եւ շոգը: Ո՞վ, բացի Աստծուց, կարող էր այդ ամենը նախատեսել: Պատրաստեց Վարդուհի ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԸ