ՔՐԻՍՏՈՆԵՈՒԹՅՈՒՆԸ՝ ՄԻԱԿ ՃՇՄԱՐԻՏ ԱՇԽԱՐՀԱՅԱՑՔ
Բոլոր ժամանակներում էլ մարդիկ ճշմարտության փնտրտուքներում են եղել։ Փորձել են ըմբռնել մարդու և տիեզերքի, ժամանակի ու տարածության խնդիրը։ Ճշմարտության բացահայտումը ինքնանպատակ չէ։ Դրանով մարդը պետք է ճանաչի սեփական ինքնությունը, որպեսզի իրեն տրված մեծագույն պարգևը՝ կյանքը դարձնի նպատակային։ Այո', մարդը, որպես բանական էակ, պետք է փնտրի ճշմարտությունը, որով և իր համար բացահայտի կյանքի խորհուրդը։ Եվ սա ոչ միայն անհատական, այլև հասարակական խնդիր է։ Այսպիսով, մարդ անհատի և ողջ հասարակության համար կյանքի կարևորագույն խնդիրը ճշմարիտ աշխարհայացքի բացահայտումը, և դրա վրա կառուցված գաղափարախոսությունը անհատական, ընտանեկան և հասարակական կյանքի մեջ գործադրելն է։ Հակառակ դեպքում երկրային կյանքը մեզ համար կդառնա իմաստազուրկ։
Ճշմարտությունը բացահայտելու ճակատագրական խնդրում մարդը պետք է օգտագործի հոգեմտավոր իր ողջ կարողությունը։ Ճանաչողության գործընթացը մի շղթա է, որի մեկ օղակը այն հարցն է, որի բացահայտումով միայն կարելի է հաջորդի պատասխանը ակնկալել։ Նմանապես քրիստոնեության՝ միակ ճշմարիտ աշխարհայացք լինելու իրողությանը ենթադրում է, որ նախևառաջ պետք է Աստծու գոյությունն ընդունենք։ Մեր խնդիրը չէ այժմ այս հարցը ծավալուն և բազմակողմանիորեն ներկայացնելը, այլ կաշխատենք հնարավորին չափ ամփոփ լինել։ Նախ՝ գիտափիլիսոփայական և տրամաբանական տեսակետից ինչո՞ւ ենք հավատում տիեզրքի Արարչի՝ Աստծո գոյությանը։
Մեզ շրջապատող տեսանելի իրականությունը, այսինքն այն՝ ինչ ֆիզիկապես գոյություն ունի, որպես մեկ ամբողջություն, գոյություն ունի որոշակի կարգավորվածության մեջ։ Այսինքն՝ սկսած միլիարդավոր աստղեր ընդգրկող տիեզերական հեռավոր գալակտիկաներից՝ մինչև նյութը կազմող մանրագույն մասնիկները՝ ատոմներն ու էլեկտրոնները, իրենց զարմանահրաշ կառուցվածքով և ներդաշնակ շարժմամբ հուշում են, որ իրենց գոյությունն ու զարգացումը ինքնաբուխ չէ, այլ կարգավորված և ուղորդված է իրենցից դուրս եղած Գերբանականությամբ։ Հակառակ դեպքում գոյություն ունեցող իրականությունը (եթե այն լիներ իհարկե) կլիներ քաոսի մեջ։ Եթե ամեն ինչ գոյություն ունի շարժման մեջ, ապա քաոսային շարժումը ինքնին կբերեր ինքնաոչնչացման և ոչ թե՝ ինքնազարգացման։
Երկրորդ հերթին հարց է ծագում, եթե գոյություն ունեցող իրականությունը մի փակ ֆիզիկական համակարգ է, ապա դրանում առկա մշտական շարժումն ու անսպառ էներգիան, ինչպե՞ս կարող են ներքին ազդակ ունենալ, որը հենց մատերիալիստական ըմբռնումների դեմ է։
Երրորդ հերթին անկարելի է, որ նյութի ինքնաբերաբար շարժմամբ անկենդան օրգանիզմներից առաջ գային կենդանի օրգանիզմներ, և, ի վերջո՝ այդպես նաև մարդը գոյանար։ Եթե ինչ-ինչ պատահականությամբ ողջ տիեզերքում ստեղծվեր գեթ մի կենդանի բջիջ, ապա արտաքին անգիտակից ուժերի ազդեցությամբ այն կոչնչանար։ Սա է հուշում մատերիալիզմի ողջ տրամաբանությունը։
Հավանականության տեսությանը և առողջ տրամաբանությանը ենթակա չէ այն միտքը, թե նյութը ինքնաբերաբար կարող է այնպես զարգանալ, որ հետո այն, հանձինս մարդու, ձեռք բերեր մտածելու, զգացմունքներ ունենալու, միաժամանակ և ինքնավերարտադրվելու հատկություններ։ Այսօր, եթե տեսնում ենք ինչ որ սարքավորում, ենթադրենք՝ ժամացույց կամ լուսանկարչական ապարատ, բնականաբար իսկույնևեթ մտածում ենք, որ մարդն է դրանք ստեղծել և ոչ թե ինքնաբերաբար են ստեղծվել։ Այն պնդումը, թե մարդը պատահականորեն է ի հայտ եկել տիեզերքում, նույն հավանականությունն ունի, ինչ՝ եթե միլիոնավոր տառեր շաղ տաս, և արդյունքում մի գեղեցիկ վեպ ծնվի։ Անշուշտ, նման բան չի լինի, թեկուզ և անսահման քանակությամբ էլ դա փորձվի։ Այսինքն՝ անգիտակից ուժերը ոչ մի դեպքում չեն կարող այնպիսի կատարյալ էակ ստեղծել՝ ինչպիսին որ մարդն է։
Եթե մարդն առաջացել է ստորակարգ կենդանի օրգանիզմներից՝ տեսակների աստիճանական զարգացմամբ (ինչպես պնդում են էվոլուցիոն տեսության կողմնակիցները), ապա հարց է ծագում, թե ինչո՞ւ ներկայումս կենդանիների անցումային տեսակներ չկան։ Չ՞է որ էվոլուցիոն պրոցեսը պետք է շարունակական և մշտական լինի, որից ենթադրվում է, որ բոլոր տեսակները միայն անցումային պետք է լինեն։ Այսինքն՝ տեսակների էվոլուցիայի դեպի վեր բարձրացող կորը պետք է չընդհատված գիծ լինի։ Իրականում այսօր հազարավոր տեսակի կենդանիների մեջ չկան երկու հարևան տեսակներ, որոնց միջև առկա լինեն անցումային տեսակներ, որով և էվոլուցիայի կորագիծը չընդհատվի։ Հնագիտական պեղումները, հիմնվելով կենդանիների բրածո մնացորդների վրա, ևս չեն կարող ապացուցել, թե հնում անցումային տեսակներ են գոյություն ունեցել։ Հետևապես, ոչ թե տեսակների զարգացում է տեղի ունեցել, այլ ինչպես Աստվածաշնչի Ծննդոց գրքում է գրված. <<Աստված ստեղծեց երկրի կենդանիներին իրենց տեսակներով>>(Ծննդ. 1. 25), իսկ մարդն էլ ի սկզբանե, որպես մարդ է ստեղծվել. <<Եվ Աստված մարդուն ստեղծեց իր պատկերով>>(Ծննդ. 1. 27)։
Զարմանահրաշ է նաև բուսական աշխարհի աճն ու զարգացումը։ Բույսը հողից վերցնում է իրեն անհրաժեշտ նյութերը, որով ձևավորվում է դրա ցողունը, տերևները, ծաղիկները և այլն։ Ո՞վ է այդ գործողության հեղինակը։ Արդյոք անգիտակից բո՞ւյսն է, որ <<խելացիորեն>> ճիշտ ընտրություն է կատարում՝ շրջակա միջավայրից վերցնելով իրեն ահրաժեշտ նյութերը, ապահովելով իր աճն ու զարգացումը։ Եվ ամեն բույս դա անում է ինքնատիպ կերպով՝ արդյունքում ստեղծվում է տեսակային մեծ բազմազանություն ունեցող բույսերի գեղեցիկ աշխարհը։
Այսպիսով, հետևությունն այն է, որ եթե կա որոշակի շարժում, բնության ինչ որ ուժեր, որոնք գիտակից չեն, ապա ոչ մի դեպքում դրանք չեն կարող որևիցէ կատարյալ բան ստեղծել։ Իսկ մատերիալիստների վկայակոչած <<բնության օրենքները>>՝ Աստծո կամքի ու գործունեության անփոփոխ գործադրությունը և արտահայտումն են միայն։
Հետևապես, մեզ շրջապատող ողջ աշխարհը կատարյալ մի ստեղծագործություն է, որը վկայում է Աստծո մեծ իմաստության և զորության մասին։ Երկրային և տիեզերական գաղտնիքները ուսումնասիրող բոլոր ակնառու գիտնականները, ըստ էության, հավատացյալներ էին։ Նրանք հասկացել են, որ ամեն բան հանճարեղ մտքով և կատարյալ է ստեղծված։ Մասնավորապես, հայտնի ֆիզիկոս Նյուտոնը գրել է. <<Աստվածաշնչում գոյություն ունեն ճշմարտության անհամեմատ ավելի շատ տվյալներ, քան որևէ մի այլ պատմությունում>>։ Մանրեաբանության հիմնադիր Պաստերը, որն ամենից խորն էր թափանցել օրգանական աշխարհի գաղտնիքների մեջ, գրել է. <<Որքան ավելի եմ ուսումնասիրում բնությունը, այնքան ավելի մեծ ակնածանքով եմ խոնարհվում Արարչի առջև>>: Աստղագետ Կեպլերն ասել է. <<Որքա՜ն մեծ է մեր Տերը, և որքա՜ն անսահման են Նրա զորությունն ու իմաստությունը>>: Իսկ հայտնի ֆիզիկոս, հարաբերականության տեսության հիմնադիր Ալբերտ Էյնշտեյնը նշել է. <<Ես հավատում եմ Աստծուն, որպես Անձի, և խղճիս վկայությամբ կարող եմ ասել, որ իմ կյանքի ոչ մի րոպե աթեիստ չեմ եղել>>: Եվ այսպես շատ ու շատ կարծիքներ դեռ կարելի է մեջբերել։
* * *
Հավատալով Աստծուն, բնականաբար մեզ մոտ հարց է առաջ գալիս՝ ո՞վ և ինչպիսի՞նն է Նա։
Անշուշտ Նա, որ ստեղծել է ամեն բան ոչնչից, ամենագետ, ամենակարող և ամենազոր է։ Նա նաև անսահման բարություն և սեր է։ Աստված Իր հանճարով ստեղծել է մարդուն, որպես Իրեն զավակ, տալով նրան միտք և հոգի՝ կերպարանակից դարձնելով Իրեն։ Այո՛, Արարիչը սիրում է մեզ, և որպես մտահոգ ծնող, Իր խոսքն ու պատգամը, որպես ճշմարիտ կյանքի ուղեցույց, անշուշտ հայտնել ու փոխանցել է մեզ։ Աստված չի թողել, որպեսզի մարդկությունն անորոշության և անհայտության խավարում խարխափի, այլ Իր խոսքով ճշմարտության լույսին հաղորդակից լինի՝ հասկանա, թե ո՞վ է ինքը, որտեղի՞ց է եկել և ո՞ւր է գնում։
Այսպիսով, մարդու խնդիրն է բազում ուսմունքների մեջ փնտրել և գտնել Աստվածային հայտնությունը, Արարչի միակ ճշմարիտ խոսքը. միակ՝ որովհետև ճշմարտությունը՝ գոյություն ունեցող իրականությունը, միայն մեկը կարող է լինել։ Եվ դա անկասկած Աստվածաշունչ մատյանն է՝ Հին և Նոր կտակարանները (ի դեպ Աստվածաշունչն աշխարհի ամենաշատ լեզուներով թարգմանված և առավել մեծ քանակով տպագրված գիրքն է)։
Ինչո՞ւ է հենց Աստվածաշունչը և նրա վրա հիմնված քրիստոնեական հավատքը արժանահավատ։ Պատճառը շատ հստակ է։ Բոլոր կրոնները հիմնվել են ինչ-որ առասպելների վրա, կամ թե դրանց հիմնադիրները եղել են մահկանացու մարդիկ, որոնք, ինչ-ինչ մղումներից դրդված, ինքնահնար վարդապետություններ և ուսմունքներ են ստեղծել, ըստ էության, ապակողմնորոշելով մարդկության մի մասին։ Սակայն քրիստոնեության հիմնադիրը՝ Հիսուս Քրիստոսը, սովորական մարդ չէր։ Մեզանից երկուհազար տարի առաջ ապրած և գործած այս պատմական Անձնավորությունը նաև Աստված է՝ ամեն բան արարող Արարիչը, որ Իր աստվածային գահը թողել և մարդացել էր հանուն մարդկության փրկության։ Աստծո սիրո նման դրսևորում ոչ մի այլ կրոնում չենք կարող հանդիպել։
Քրիստոսի տասներկու աշակերտներն իրենց սեփական աչքերով տեսան, թե ինչպես խաչվելուց հետո երրորդ օրը իրենց Ուսուցիչը հարություն առավ, իսկ քառասուն օր անց երկինք համբարձվեց։ Մասնավորապես, ահա այս իրողությունները քաջ առաքյալներն իրենց կյանքի գնով ներկայացրին ողջ մարդկությանը։ Այո՛, տասներկու առաքյալներից տասնմեկը, Քրիստոսին քարոզելով, նահատակվեցին։ Եվ սա արձանգրված է պատմության մեջ։ Այսպես օրինակ՝ Հին Հռոմի պատմությունում հաղորդվում են տեղեկություններ Պողոս, Պետրոս, իսկ Հին Հայաստանի պատմությունում՝ Թադեոս և Բարդուղիմեոս առաքյալների նահատակության մասին։ Անհնար է, որ Քրիստոսի աշակերտները գնային գիտակցված մահվան՝ հանուն գիտակցված կեղծիքի։ Անտարակույս առաքյալները չէին գնա տաժանակրությունների, եթե տեսած չլինեին Քրիստոսի հրաշափառ հարությունը և զարմանահրաշ համբարձումը դեպի երկինք։
Պետք է նշել, որ Հիսուսով նաև իրականացան բոլոր հինկտակարանյան մարգարեությունները (դրանք գրվել են Քրիստոսի ծնունդից առաջ), որոնցում խոսվում է Աստծու Որդու գալստյան մասին։
Աստվածաշնչյան և պատմական այս վկայությունները քրիրստոնեությանը տալիս են կատարելապես հավաստի, իրական բնույթ, այն դարձնում բանական հիմք ունեցող միակ ճշմարտությունը։
Պողոս առաքյալը՝ նախկինում քրիստոնյաների հակառակորդ փարիսեցին, ճանաչելով Քրիստոսին, Նրա մասին գրեց. <<Ամեն ինչ Նրանո՛վ և Նրա՛ համար ստեղծվեց. և Նա կար առաջ, քան ամեն ինչ. և ամեն ինչ Նրանո՛վ է կանգնած հաստատ>>(Պողոս 1.16.17):
Բոլոր այս իրողությունները մեզ համոզում են, որ միայն Քրիստոսով և քրիստոնեության լույսով մարդ կարող է ճանաչել ճշմարտությունը, ըմբռնել աստվածապարգև կյանքի խորհուրդը։ Եվ դա Ավետարանի Բարի լուրն է, որով մարդ հասկանում է, որ իր կյանքը մահով չի ավարտվում: Երկիային կյանքը ճանապարհն է դեպի հավիտենական կատարյալ կյանքը, որի համար Հիսուսն ասաց. <<Ես իսկ եմ հարություն և կյանք. ով հավատում է ինձ, թեպետ և մեռնի, կկենդանանա>>( Հովհ. 14.25)։
Արսեն Պողոսյան
AVETABER