AVETABER Blog posts
«Եվ երբ այս ասաց, մինչեւ նրանք (աշակերտները) դեռ նայում էին, վերացավ, եւ ամպը նրան ծածկեց նրանց աչքերից: Եվ մինչդեռ ակնապիշ նայում էին նրա երկինք գնալուն, ահա նրանց երեւացին սպիտակ զգեստների մեջ երկու մարդիկ, որոնք եւ ասացին. «Ո՛վ գալիլիացիներ, ինչո՞ւ կանգնել նայում եք երկնքին: Այս Հիսուսը, որ ձեր միջից երկինք վերացավ, պիտի գա նույն ձեւով, ինչպես տեսաք նրան երկինք գնալիս» (Գործք 1.9-11): Մեր Տիրոջ Համբարձումը, հրաշափառ Հարության պես, կյանքի եւ փրկության հաղթանակն է մահվան ու կորստի հանդեպ: Այն Փրկչի երեսուներեքամյա երկրային կյանքի ու գործունեության հաղթական վերջակետն էր: Բեթղեհեմի անշուք մսուրից մինչեւ Գողգոթայի խաչափայտ, մինչեւ Հարությունն ու Համբարձումը, սիրո եւ նվիրման կյանք ապրեց երկնային Վարդապետը: Ուստի զարմանալի չէ, որ երկինք համբարձվելուց հետո էլ Նա շարունակեց ապրել Իր հետեւորդների սրտերում, որոնք պաշտեցին Նրան, որպես Տեր եւ Աստված: Հիսուսը Իր աշակերտներին թողեց Իր վարդապետությունը եւ Իր կյանքը: Առաջինն արժեք չէր ունենա, եթե երկրորդը նրան չլրացներ: Մեր Տերը մարդկանց համար կատարած Իր ծառայություններով, խոնարհվելով վեր բարձրացավ եւ նույնն էլ մեզ պատգամեց: Նա երկնքի գահը թողեց, մարդացավ՝ մեղավոր մարդուն սրբելու եւ հավիտենական կյանք շնորհելու համար: Տիեզերական ձգողական օրենքն Իր աստվածային կամքին հպատակեցնելով՝ Ձիթենյաց լեռից երկինք խոյանալով, առ Աստված ճանապարհ բացեց երկրավորներիս համար: Ինչպես որ հաղթության փառապսակը ստանալով, նստեց Հոր աջ կողմում, այդպես էլ Իր երկրորդ գալստյանը հափշտակությամբ եւ համբարձմամբ Իրեն միանալու ու հավերժանալու խոստումը մահկանացուներիս տվեց: Մեր Տիրոջ աստվածային բարձրությանը հասնելու, Նրա երկնային մտերմությունը վայելելու համար պարտավոր ենք Նրա խոնարհության, անձնվիրության եւ սիրո կյանքը ապրել: Անցավոր աշխարհի գայթակղություններից եւ ունայնություններից վեր կանգնելով, բարձրանալ եւ միանալ Բարձրյալին. ահա՝ Համբարձման տոնի խորհուրդը բոլորիս համար:
Սիրելի՛ բարեկամ, քեզ ենք հաղորդում բարի լուրն այն մասին, թե Աստված այնպես սիրեց աշխարհը, որ Իր Միածին Որդուն՝ Հիսուս Քրիստոսին երկիր ուղարկեց, որպեսզի Նրան հավատացողը չկորչի, այլ հավիտենական կյանք ունենա: Հիսուս Փրկչի քարոզած փրկության ուղին կյանքի ճշմարիտ ճանապարհն է, որով քայլելով դու կզգաս, թե ինչպես է մաքրվում, թեթեւանում եւ խաղաղություն գտնում աշխարհային թոհ ու բոհում ծանրացած, դառնացած ու չարացած հոգիդ: Աստծո Որդին յուրաքանչյուրիս համար է խաչը բարձրացվել, հարություն առել: Հիսուսը սիրում է ինձ, քեզ, ամենքիս. սիրում է աստվածային աննման սիրով, որը ներարկված է բարությամբ, ներողամտությամբ: Մտերմանալով խաչյալ Փրկչին՝ դու կհամոզվես, որ Նա ամեն վայրկյան օգնում, խորհուրդներ է տալիս քեզ, պահում, պահպանում չարից, չի հեռանում, չի խռովում, չարիք չի պատճառում, այլ պարգեւում է ամենայն բարիք, սեր, միություն: Ձեր հանդիպումն անպատճառ կկայանա: Հիսուսն ասում է. «Երանի̃ նրանց, որ չեն տեսել ու հավատում են»: Հավատա եւ կգտնես Քրիստոսին: Նա սիրով քեզ է սպասում եւ ցանկանում, որ գտնես եւ նվիրվես Իրեն: Իր դուռը բախողներին Քրիստոսն ազդարարում է. «Ինձ մոտ եկողին դուրս չեմ հանի»: Բայց հավատքն առանց գործի մեռած է. «Ոչ թե ամեն ինձ Տե̃ր, Տե̃ր ասողը կմտնի երկնքի արքայությունը, այլ նա, ով կատարում է իմ Հոր կամքը, որ երկնքում է»: Կարեւորն Աստծուն տրվելն ու Նրա պատվիրաններով ապրելն է: Այս օրհնյալ ճանապարհն է մեզ տանելու դեպի կատարելություն ու հավիտենական կյանք : Հավատանք եւ ապրենք այնպես, ինչպես սովորեցնում է մեր Փրկիչը: Նա մեզ ասում է. «Իրար հետ խաղաղությամբ վարվեք: Խրատեք անկարգներին, մխիթարեք փոքրասիրտներին, օգնական եղեք տկարներին, երկայնամիտ եղեք ամենքի հետ»: Սիրելի՛ բարեկամ, սիրելով Քրիստոս Փրկչին, դու վերջ ես տալիս զուտ քո անձի մասին հոգալուն: Հավատամքդ է դառնում ծանոթ ու անծանոթ մարդկանց համար բարիք գործելը, կարոտյալներին, նեղյալներին անվարձահատույց օգնելը, խաղաղության եւ մարդասիրության սերմեր տարածելը, պահվածքովդ, գործերովդ այլոց օրինակ ծառայելով՝ նրանց մեջ Քրիստոսին նմանվելու պահանջ-ցանկություն արթնացնելը: Խաչյալ եւ հարուցյալ Հիսուսը մեզ ազատում է մեղքին ծառայելուց, հոգեկործան բնազդներին ենթարկվելուց. «Եթե դուք իմ խոսքի մեջ կենաք, ճշմարտապես իմ աշակերտներն եք: Եվ ճշմարտությունը կճանաչեք, եւ ճշմարտությունը կազատի ձեզ», որովհետեւ «նա, ով որ մեղք է գործում, մեղքի ծառա է»: Մեղքի ձեռքին գործիք դառնալուց մեզ կարող է ազատել Հիսուսը. «Եթե Որդին ազատի ձեզ, հիրավի ազատ կլինեք»: Ուրեմն, հարկավոր է պարզապես գտնել, սիրել ու նվիրվել Հիսուսին, Աստծուն հաճելի լինել մեր արարքներով, քանզի դա է Տիրոջ կամքը. «Ով որ իմ պատվիրաններն ունի եւ դրանք պահում է, նա՛ է ինձ սիրողը, եւ ինձ սիրողն իմ Հորից կսիրվի, եւ Ես կսիրեմ նրան եւ ինձ կհայտնեմ նրան»: Մարիամ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ
ՀԱՎԱՏՔ Հոգու բարձրագույն կարողությունը Քրիստոս Աստծուն հավատալն է։ Երբ մարդ հավատք չունի, նշանակում է, թե այդ մարդը իր հոգեմտավոր ողջ կարողությունները դեռ չի գործադրել դեպի այդ ավագ խորհուրդը։ Մարդկային սիրտը մի ոսկեհանք է, որը պարտավոր է պեղել ամեն մի պատվական մարդ՝ ի գյուտ այն գանձի, որի մասին խոսեց Սուրբ Փրկիչը։ Այդ գանձը Աստծո Թագավորությունն է, որի համար Նա ասաց. «Ձեր ներսում է»: Ինչպես երգում է Շնորհալին ևս. «Գանձդ ողորմութեան Գանձիդ ծածկելոյ Գտող զիս արա»: Առաքյալները ծարավ էին այդ հավատքին և մի օր աղաչագին Հիսուսին խնդրում են. «Տե՛ր, ավելացրո՛ւ մեր հավատքը»: Սակայն ինչո՞ւ էին առաքյալները աղերսում հավատք ունենալու համար։ Քանզի այդ աննման հոգիները զգում էին, թե ի̃նչ ողորմելի և նույնիսկ սարսափելի բան է Քրիստոս Աստծուն հավատալ չկարողանալը։ Աստծուն չհավատացող հոգին կարելի է ասել, թե դեռ գոյություն իսկ առած չէ, նման է ներարգանդային վիճակի մեջ գտնվող մանկիկի։ Ինչպես որ չծնված մանկիկը արգանդի մեջ անհասկանալի ու խավար վիճակով գոյություն ունի և դեռ ինքնություն չի ստացել, նույնպես և՝ անհավատ հոգին։ Այնպես որ, երբ մի հոգի մեռնում է անհավատ, կարելի է ասել, թե վիժեց, այսինքն՝ չծնված մեռավ։ Այդ պատճառով է նաև, որ անհավատ հոգին չի հավատում հոգու անմահությանը, չի կարող հավատալ, որովհետև հոգևոր և հավիտենական կյանքին հավատալու համար, նախ հոգեպես պետք է ծնված լինել։ Անմահությունը նրանց համար է, ովքեր ստացել են կյանքը աչքերը փակելուց առաջ։ Կազմավորման վիճակի մեջ եղող մանկիկից սպասվում է, որ ժամանակը լրանալուց հետո ծնվի, կյանք ստանա։ Նույնպես և մարդ էակից սպասվում է, որ իր ֆիզիկական, մտավոր և հոգևոր կազմավորումը ավարտելուն պես՝ կյանք ստանա, այսինքն բացվի ի լույս Աստվածճանաչության, մի խոսքով՝ ծնվի հոգեպես։ «Ճշմարիտ ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, եթե մարդ վերստին չծնվի, չի կարող Աստծո Թագավորությունը տեսնել»,- ասում է սիրելի Հիսուս։ Եվ քանիսը կան մեր մեջ, որոնց կյանքի արևը անցնում է Զենիթից, ու մայրամուտն է երևում աչքերի առաջ, և ոչ մի խռովք չի մղում իրենց՝ ըղձալու, տենչալու Աստծո լույսին։ Հարկ չկա ապացուցելու, թե անաստված հոգին ինչպիսի̃ խղճալի վիճակի մեջ է։ Երանի̃, թե բոլոր անհավատ և Աստծո լույսից զրկված հոգիներն անկեղծության հրեղեն լեզուներ ունենային և պատմեին այն վիճակը, որի մեջ գտնվում է իրենց տվայտող հոգին։ Առավոտյան, երբ արթնանում է անհավատը, ի՞նչն է իր հոգու հրեղեն սյունը, ո՞րն է փրկարար խորհուրդը, որին կառչի, որին հենվի, ելնի ու գործի խանդագին։ Խեղճը մի կույր մեքենա է, որի ողորմելի զսպանակներ են՝ դրամ, հաճույք և փառասիրություն, այսինքն՝ իր ողորմելի «ես»-ը։ Եվ կորստյան այս մեքենան գործում է այսպես մինչև որ մի օր շարքից դուրս գա, կործանվի ու ընկնի ճանապարհի եզրին։ Այս է մարդկանց անհուն մեծամասնությունը կազմողների որակը։ ԱՆԿԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆ Բայց կա նաև «անկեղծ» անհավատների խումբ, որոնք կարծես ադամամութն են ապրում տվայտյալ։ Բայց Տերը գիտի, թե նրանց չքնաղ արշալույսը մոտ է։ Այո՛, ոչ ոք չի կարող հավատացյալ ծնվել, բայց Աստծո լույսից զրկված այդ սկզբնական շրջանում, անկեղծ հոգու հատկանիշն այն է, որ նա չի կարող հաշտվել իրեն շրջապատող աշխարհի հետ, չի կարող և չի ուզում քայլ գցել, մինչև որ Լույսը ծագի։ Անկեղծ հոգին չի հաշտվում ոչ մի բանի հետ. գործում է պարզ, ուղիղ, բայց անսահման խռովք ունի, մի լուռ մռունչ ցնցում է հոգին. «Ճշմարիտը-Ճշմարտությունը-Բացարձակ Լույսը»: Հոգին զգում է, որ իր կյանքը մի հակասություն և կեղծիք է։ Եղծ հոգիները ջանում են խեղդել հոգու այս մռունչը, և իրենց ականջները այլ կողմ են դարձնում՝ այն չլսելու համար։ Իսկ անկեղծ հոգին, ընդհակառակը, սաստկացնում է այդ մռունչը, կարծես թե պայքարի մեջ մտնելով Աստծու հետ, Հակոբի պես պահանջելով. «Մինչև որ ինձ չօրհնես, չե՛մ թողնի քեզ»։ Այսպես և՝ երանելի Սունտար Սինկը 16 տարեկան հասակում պայման է դնում՝ Ասծուն ասելով. «Երեք օր պայմանաժամ՝ կամ թող ինձ հայտնվի ճշմարտությունը, կամ առավոտյան ինձ ճեպընթացի տակ եմ գցելու»։ Վերջին գիշերը մինչև լույս չի քնում։ Արշալույսից քիչ առաջ, երբ դեռ ծնկի եկած աղոթում էր, սենյակը լուսավորվեց՝ Հիսուսն էր։ Այո՛, ա՛յն ոսկեղեն Հիսուսը, որը ձևակերտվում է սրտի խորքում, երբ այդ սիրտը ծարավ է ճշմարտության։ Հայտնի է, որ Աստված հայտնվում է հոգուն՝ նրա անկեղծության ու տքնության վերջին կաթիլի սպառման հետ միաժամանակ։ Ի̃նչ հուզիչ և սրտագրավ պատկեր է հոգու, որն իր նյութեղեն բանտի ետևում նստած հառաչում ու արտասվում է իր Արարչի համար։ «Ինձ համար կյանք չկա՛ առանց Քեզ, որ ծածկված ու վարագուրված ես ինձանից։ Չե՞ս հայտնի սիրտդ ինձ։ Իմ սրտի ամբողջ կնդրուկը, զմուռսը և ոսկին ծրարած, սպասում եմ, որ ինձ էլ պատվես Քո աննման այցելության լույսով, բարերա՛ր Աստված»։ Եվ Տերը, իրավամբ, այսպիսի պատվական, հառաչավոր հոգիներին է հայտնվում։ Երեմիայի մարգարեության մեջ Տերն ասում է. «Ինձ պիտի փնտրեք ու գտնեք, քազի ձեր ամբողջ սրտով պիտի խնդրեք ինձ»: Ասել է, թե Տիրոջ հայտնության պայմանը՝ բոլորանվեր ձգտումն է դեպի Իրեն։ Արդարև, բնական և հիանալի բան է, որ Աստված Ինքն Իրեն հայտնում է նրանց, որոնց կյանքում անկեղծության հառաչ կա, որոնք տխուր են կյանքի բանալին չգտնելու համար։ Այո՛, այսպիսինների Աստվածն է Զորաց Տերը. ադամանդավառ անկեղծության խորհուրդը հանդերձն է Իր սրբերի բանակի։ Հիսուս շողոքորթ ու ծանծաղ հոգիներին չի հավանում։ «Տե՛ր, Տե՛ր» կանչողներից շատերին կպատասխանի. «Չեմ ճանաչում ձեզ, ո՞վ եք դուք»: Մինչ մխացող ու տափակ այս աշխարհին ընտելանալ չկարողացող հոգուն կձգի դեպի Իրեն, մի լուսավոր օր, իջնելով նրա կյանքի մեջ, օթևանելով նրա սրտի մեջ և որդեգրության խորհրդի մեջ մկրտելով Իր Սուրբ Հոգով ։ Հիսուս զատում է անկեղծ սրտերը. նայում է հայրաբար, Իր դեմ մարտնչող անկեղծ հոգուն ու կարծես ասում է նրան. «Դու իմն ես, բավական է որքան նեղեցի քեզ։ Ես Նա եմ, որով դու խոսում ես, հանուն Որի դու մարտնչում ես, ես գիտեմ քո սիրտը և Ես նրա թագավորն եմ»: Միամիտ ու նախանձահույզ Պողոսն ամեն գործ թողած գնում է Դամասկոս՝ քրիստոնյաներին ձերբակալելու, իր հայրենի կրոնին անարգանք եղող այդ աղանդը վերացնելու համար։ Կեսօրին հոգնած, վհատված և ո՞վ գիտի որքան մխրճված իր սրտի վիհերի մեջ, ձայն է լսում. «Սողո՛ս, Սողո՛ս, ինչո՞ւ ես ինձ հալածում»: Հիսուսն է, որ նրան ներկայացնում է իր մոլորվածությունը, և թե ո՞րն է Տիեզերքի լուսեղեն ու միահեծան իրականությունը։ Այսպես Քրիստոսամարտ Պողոսը Նրա ոտքերի առջև դառնում է ծնկաչոք գառնուկ։ Անկեղծ Նաթանայելը ծաղրանքով է ընդունում Մեսիայի լուրը, ասելով. «Մի՞թե Գալիլիյայից լավ բան կելնի»: Բայց Տերը ճանաչում է ամենքի սրտերը, գիտի, որ դիմացինն իրենն է. «Ահա՛ Իսրայլցի, որի մեջ նենգություն չկա»: Եվ ծաղրող Նաթանայելի աչքերը բացվում են, ու բովանդակ մարդկության մեջ առաջին անգամ իրեն է վիճակվում Տիրոջ երեսն ի վեր աղաղակելու. «Ռաբբի՛, Դո՛ւ ես Աստծու Որդին՝ Իսրայելի թագավորը»: Սունտար Սինկը քանի անգամ պատռում է Ավետարանը ու մի անգամ քրիստոնյա միսիոների ստվերն իր վրա ընկնելու համար, ժամերով լվանում է հագուստի այդ մասը, այդ «պիղծ կրոնի» արատը վրայից վերացնելու՝ որպեսզի մի օր Հիմալայների վրա գտնվող սառցադաշտները բարձրանա և այնուհետև Տիբեթ մտնի՝ նույն այդ Հիսուսին քարոզի, որ ոճրապարտների գուբը նետվի, և փտած մեռելների վրա Տեր Հիսուսի սիրուց չբաժանվի և Հնդկաստանից՝ Ճապոնիա, Չինաստան, Եվրոպա, Ամերիկա, Ավստրալիա, Եգիպտոս ու Երուսաղեմ մեկնի՝ Տեր Հիսուսի սերը պատմելու համար։ Ահա այսպես՝ Հիսուս մոտ է անկեղծ և պատվական հոգիներին։ Նրա զորքի մեջ չկա գեթ մեկ եսասեր, քծնող և ստրուկ հոգի. բոլորն էլ ամեն բանից առաջ անկեղծ են։ Կարելի է ասել, թե Քրիստոսի բանակը գրեթե ամբողջապես կազմված է Իր դեմ կռվող բանակների գերի բռնված թագավորներից. արդարև, արքունի անկեղծությամբ օժտված սրտերը զատում է Հիսուսը։ Իր բանակի հետին հետևակն իսկ թագավոր է, որով Նա իրավունք ունի կոչվելու «Թագավոր թագավորների»: Անկեղծության սիրահարն է Հիսուս, և այդ անկեղծության ստուգանիշն այն խռովքն է, որ ցույց է տալիս անկեղծ հոգին՝ դեռ չգտած Աստծուն։ Հետևաբար, երբեք պետք չէ հարցնել, թե ի՞նչ անեմ, որ հավատք ունենամ։ Խռովվի՛ր, եթե ուրիշ բան չես կարող անել գեթ ընդունիր, որ կյանքդ իր խորքով ոչնչի վրա է հիմնված, խարիսխ չունի. ողբա՛ վիճակդ, անհանգի՛ստ եղիր և գոտեմարտի՛ր Աստծու հետ՝ հոգուդ խաղաղությունը ձեռք բերելու համար։ Մի՛ վերջացրու պայքարդ, և սիրտդ իր էությամբ պիտի վկայի, թե քոնն է հաղթանակը։ Բայց, երբ բռնի խեղդում ես հոգուդ այդ խռովքը, ուզում ես չլսել այդ ներքին ձայնը, թե՝ «դեռ չես գտել ճշմարտությունը», այն ժամանակ կլինես ու կմնաս այն տափակ հոգիներից, որ երբեք չեն ծնվելու ի լույս աստվածգիտության և վիժված ու կույր պիտի խառնվեն մահվան քարավանին։ Տես՛, պաշտելի Հիսուս չի վախենում քո բռունցքներից. հոգուդ ներաշխարհում մարտնչի՛ր Իր հետ, հոգ չէ, արհամարհի՛ր Նրան, և սակայն պայքարի՛ր, հառաչի՛ր, մի՛ եղիր դասալիք։ Նա Հայր է ու չի վիրավորվի քո հարվածներից ու կխայտա, տեսնելով քո մաքառումները և, երբ արդեն ուժասպառ լինես, երերաս, շվարես, Նա կընդունի քեզ Իր գրկի մեջ, և դու քո իսկ սրտի անկեղծության մեջ կտեսնես Աստծո Որդուն։ (շարունակելի) ԲՅՈՒԶԱՆԴ ԿՅՈԶՈՒՊՈՅՈՒՔՅԱՆ
«Եթե հավատում ենք, թե Հիսուս մեռավ եւ հարություն առավ, այդպես էլ Աստված Հիսուսի միջոցով ննջեցյալներին պիտի բերի նրա հետ»(1 Թես. 4.13): Հարություն կառնե՛ս, այո՛, հարություն կառնես, ո՛վ իմ հող դառնալու մարմին, քիչ հանգստանալուց հետո. անմա̃հ կյանք կպարգեւի քեզ Նա, ով ստեղծել է քեզ, Ալելո̃ւիա: Նորից աճելու համար ենք ցանվում հողում, երկրիս Տերը կգա, կհավաքի մեզ՝ խուրձերիս, որ մեռնելով, ցանվել էինք՝ աճելու, հասունանալու համար, որ հնձվենք: Ալելո̃ւիա: Խաչյալ Քրիստոսի հարության տոնը կատարում ենք որպես ուրախալից հիշատակ մեր իսկ անմահության: Քրիստոսի հարությունը վկայությունն է այն զարմանահրաշ փոփոխությունների, որոնք պետք է տեղի ունենան նաեւ քրիստոնյա հավատացյալների հետ: Այո՛, Աստված կա, եւ ես Նրա ստեղծագործությունն եմ ու հավիտյան անապական եւ անեղծանելի̃ եմ: Ես ծնվել եմ ոչ թե անհետ կորչելու, այլ անմա̃հ լինելու համար: Կգա օրը, երբ ես այլեւս այս աշխարհի բնակիչը չեմ լինի, այլ Աստծո արքայության ժառանգորդը կլինեմ: Ես կոչված եմ հավիտենական եւ անմահ կյանքի համար: «Այս մարմինը, որն այժմ ունեմ եւ որով ապրում եմ, երկրի հողից է առնված ու դարձյալ հող պետք է դառնա, բայց հարուցյալ մարմինն անեղծ, անապական է», - ասում է Սուրբ Գիրքը: Իմ հոգին, ավելի ազնիվ հագուստով ծածկված, ավելի ազնիվ վայելքի մասնակից կլինի: Զուր կջանանք կռահել, թե ինչպիսի՞ն կարող են լինել հարության այդ զարմանահրաշ այլափոխությունները: Դա կնշանակեր մեր մարդկային տկար ու սահմանափակ խելքով փորձել հասկանալ Աստվածային անսահման զորության գաղտնիքը եւ մեր մարդկային անկատար տեսությամբ խորամուխ լինել Աստվածային անհուն իմաստության խորքը: Ինչպե՞ս կարող էր մեզ հասկանալի լինել այն, ինչի հետ երկրային որեւիցե բան չի կարող համեմատվել: Պողոս առաքյալը զուր է համարում մարդկանց անտեղի հետաքրքրությունը, անպտուղ ջանքը՝ իմանալու, թե ի՞նչ կկատարվի մեզ հետ մահից հետո: Այդ մասին նա ունի այն խոնարհասիրտ խոստովանությունը միայն, թե հավատքով ենք գնում եւ ոչ թե՝ երեւույթով: Բավական է, որ քրիստոնյան մեր սրտին անդորրություն պարգեւող ա՛յն համոզմունքն ունի, թե մեզ սպասում է հավիտենական կյանքը, որը մեզ համար սահմանված է աշխարհի սկզբից եւ որի մասին Սուրբ Գիրքն ասում է. «Եւ այլեւս մահ չկա. ո՛չ սուգ, ո՛չ աղաղակ, ո՛չ ցավ եւ ո՛չ չարչարանք, քանի որ առաջինն անցավ» (Հայտն. 21.4): Արդարեւ, ո՞վ այնքան անմիտ կլինի, որ մտքով կանցկացնի, թե հողից կազմված մեր այս մարմինն է հոգին առաջ բերել, եւ երբ դիակը մեկ օր կրկին հող դառնա, հոգին էլ հետը կոչնչանա: Միայն այն մարդը կարող է կասկածել մեր անմահության վրա, ով պատճառ ունի անմահությունից վախենալու: Ո՛վ հանցավոր մարդ, Աստված կա՛, եւ ինչպես որ տիրապես կա՛ Աստված, նույնպես եւ դու անմահ ես, եւ քո գործերը ետեւիցդ գալիս են դեպի հավիտենական կյանք: Եթե մարդկային հոգին այս երկրավոր կյանքի վաղանցիկ օրերի համար սոսկ լիներ, այլեւս անհրաժեշտ չէին լինի հոգու այն գերազանցությունները, որոնք Աստված պարգեւել է նրան: Եթե նա այլ կենդանիների նման օժտված լիներ միայն բնական գրգիռներով եւ զգայություններով, ապա նրա ամբողջ գործունեությունն այն կլիներ, որ միայն կհոգար իր սննդի եւ իրեն պահպանելու մասին: Եթե այդպես լիներ, մեզ համար էլ ի±նչ արժեք պետք է ունենային մեր հոգու փառավոր ընդունակությունները: Ինչո՞ւ մենք պետք է ջանանք կատարելագործել այդ ընդունակությունները: Ինչո՞ւ աստվածճանաչություն պետք է ունենայինք, եթե Աստված, որին մենք երկրպագում ենք, մեր հավիտենական Հայրը չլիներ: Ինչո՞ւ է Աստված մեր սրտի մեջ դրել ապրելու եւ կյանքի տեւականության ձգտման անանցանելի ցանկությունը, եթե ամենաողորմած Աստված մեր այդ իղձին չպետք է մեզ հասցներ: Մի՞թե մենք ամենաչնչին կենդանուց էլ ավելի՛ թշվառ չէինք լինի մեր ունեցած հոգեւոր ու մտավոր բարձր կարողություններով, եթե հոգու անմահությունը պատրանք եւ խաբեություն լիներ: Կենդանին չունի մահվան զգացողություն եւ անհոգ ապրում է եկող ժամի համար: Ինչո՞ւ է ամենագետ Աստված մարդուն տվել այն ձիրքը, այն միտքը, որ նա կարող է աչքն ապագային հառել, ապագայի մասին մտածել: Կասկածամիտ մա՛րդ, մի՞թե կկարողանաս Աստծուն հայհոյել եւ ասել, թե Նա ապագայի մասին մտածմունքը տվել է մեզ, որ ավելի̃ թշվառ լինենք, քանի որ մեր առջեւ մեր մահն ունենք: Հետեւապես, աշխարհում ունեցած կյանքով մենք դեռ չենք հասնում մեր կոչմանը: Սակայն փա̃ռք Աստծու, որ մենք մեր մեջ ունենք անսահման կատարելության սերմը՝ մեր անմահ հոգին, որով եւ հավիտենական կատարյալ կյանքը պետք է ժառանգենք: Եթե Աստված կա, եւ եթե Նա ամենակատարյալ եւ ամենասուրբ Էակն է, ինչպե՞ս սիրտ կանես մտքովդ անցկացնել, թե Նա արդարադատ չէ: Այն թշվառ մարդը, որ չի հավատում, թե մեր հոգին մշտակյաց է, եւ չի հավատում, թե ամեն մարդ իր գործերի համեմատ պիտի հատուցում ստանա Նրանից, որ աստղերից վեր է բնակվում, այդպիսի մոլորվածն իր համար մի անկատար Աստված է ընդունում: Այդպիսի մարդը կարծում է, որ մարդու սաստիկ զգայուն սրտի մեջ ավելի բարձր արդարասիրություն, արդարադատություն կա, քան ամենասուրբ Աստծու մոտ: Բայց Աստծու արդարության մասին խոսք չէր կարող լինել, եթե բարեպաշտ քրիստոնյաները, որոնք աշխարհիս մեջ ամենածանր նեղություններն են կրել, ի վերջո, երջանիկ օրեր չտեսնեն: Եւ ո՞վ կհամարձակվեր խոսել Աստծու ճշմարտացիության մասին, եթե չարագործները, որոնք միայն անօրինություններ են գործել, անհոգ ապրելով մինչեւ կյանքի վերջին տարիները, այդպես էլ իրենց գործերի հատուցումը չստանան: Բայց ինչպես բարեպաշտ քրիստոնյայի, այնպես էլ մեղքերի մեջ թաղված ամբարիշտի սիրտը վկայում է, թե վերեւում Նա է, որ դատում է ու հատուցում: Այո՛, վերեւում, աստղերից բարձր, Երկնային Դատավորն է՝ Իր արդար դատաստանով: Այլեւս մի՛ վհատվիր, ո՛վ Աստծու զավակ: Հաղթանակիդ օրը կգա: Քաջ սրտով տա՛ր քո խաչը, ինչպես որ Քրիստոսը տարավ մինչեւ գերեզման: Եւ դու էլ, հարություն առնելով, հավիտյան կապրես Նրա նման: Մենք անմա̃հ ենք: Հավիտենական որս չենք մահվան: Ա՛յ որբ մնացած երեխաներ, ինչո՞ւ եք անմխիթար արտասվում ձեր հոր, ձեր մոր գերեզմանի վրա: Ո՛վ հայր, ո՛վ մայր, ինչո՞ւ ես այդքան տխրում, ցավում անցավոր կյանքին հրաժեշտ տված քո զավակի համար: Նա քեզանից առաջ ընկավ եւ գնաց լավագույն աշխարհները: Բայց դու անմահ ես, նրան էլի կգտնես, նա քեզ համար մեկընդմիշտ կորած չէ: Մենք անմա̃հ ենք: Ո՛վ Աստված, ո՛վ իմ Աստվա՛ծ, որ անչափ ողորմած ես, իմաստուն եւ արդարադատ, իմ ունեցած այս հույսի մեջ է երկրային կյանքիս ամբողջ քաղցրությունը: Քո ստեղծած աշխարհի մեջ մահ չկա, այլ միայն կյանք, եւ ինչ-որ մենք մահ ենք անվանում, մի այլափոխություն է միայն: Դու ինքդ կյանք եւ կենդանություն ես, ինչպե՞ս կարող է, որ քո մեջ բնակվեմ եւ կյանքս դադարի: Դու ինձ նրա՛ համար չես աշխարհ բերել, որ ես մի երազի նման անցկացնեմ կյանքս, եւ ամեն բան վերջանա, մի ժամանակ աշխարհիս վրա ապրած լինեմ եւ հետո չեղածների հաշվում համարվեմ: Ինչպիսի̃ անպատմելի ցնծությամբ է լցվում հոգիս, ինչպիսի̃ հանգստություն, ինչպիսի̃ անվրդով խաղաղություն է բերում սրտիս հավիտենական կյանք վայելելու մտածմունքս: Կյանքիս մեջ տեսած ցավե՛ր եւ նեղություննե՛ր, իմ քաշած սեւ օրե՛ր, իմ անցկացրած տխո՛ւր ժամեր, ի՞նչ եք դուք իմ ապագա երջանիկ կյանքի առջեւ: Այն ստվերն եք, որ շուտ անցնում, գնում եք եւ իմ մեջ ոչ մի հետք չեք թողնում: Աստծու այն դրդումներն եք, որ խրատում եք ամուր պահել Իր պատվիրանները եւ հիշեցնում հավիտենական կյանք ունենալու կոչմանս մասին: Ո՛վ իմ Աստված, ամո՛ւր կփարվեմ Քեզ: Սուրբ Հոգուդ ներշնչմամբ այնպե՛ս կապրեմ այս անցավոր աշխարհում, որ հավիտենական Թագավորությանդ արժանի լինեմ: Հավիտենական Հա՛յր, Քո փառքի մեջ ընդունիր բոլոր նրանց, ովքեր Քեզ մոտ գալ են սրտանց փափագում:
Հաղթեցի՛ր, ո՛վ Նազովրեցի, խոստմանդ համաձայն երեք օրից գերեզմանից հարություն առար: Կնքված գերեզմանի քարը գլորվեց, եւ օձի գլուխը ջախջախեց. փշրվեց դարերի մեղքի եւ խավարի կուռ շղթան, եւ վերացվեց մահվան խայթոցը: Հիսուսի գերեզմանի պահապանների իրարանցումը եւ լուսապայծառ հրեշտակների՝ «Ողջին ինչո՞ւ եք մեռելների մեջ փնտրում» հանդիմանությունը մեզ վստահեցնում են, թե Քեզնով «Մահը հաղթության մեջ ընկղմվեց»: Եվ մենք, հանդիսատես հրաշափառ հարությանդ վեհ տեսարանին, եւ ունկնդիր դատարկ գերեզմանդ հսկող ու «Քրիստոս հարյավ ի մեռելոց» կրկնող սուրբ հրեշտակներին, ցնծությամբ պատասխանում ենք. «Օրհնեա̃լ է հարությունն Քրիստոսի»: Դավթի Առյո՛ւծ, Գեթսեմանի տառապանքներիդ, Գողգոթայի չարչարանքներիդ, երեքօրյա գերեզմանային լռությանդ վշտով նայեցինք, անհավատությամբ հուսահատվեցինք, ցրվեցինք: Տե՛ր, որպեսզի մեր հավատքը հաստատվի, որպեսզի մեր պաղած սերը եւ թմրած հույսը զորանա, ժամանակն է ասելու. «Ես եմ հարությունը եւ կյանքը»: Միայն Մարիամը եւ մյուս յուղաբեր կանայք չեն, որ արցունքներն աչքերին գերեզմանդ են վազում. մեր հոգիները նույնպես հարուցյալ Քրիստոսիդ կփնտրեն, քանզի ծարավ են կյանքի. մեր հառաչանքը դառը գանգատ է մահվան դեմ: Որպեսզի այլեւս չտրտմենք, զորավոր շեշտով ասում ես. «Ես կենդանի եմ եւ դուք էլ կենդանի պիտի լինեք»: Հաղթապանծ հարությունդ՝ լույսի, կյանքի, հույսի, սիրո եւ հավատքի գերահրաշ հաղթանակն է հազարավոր տարիների խավարի, մահվան, անհուսության եւ անհավատության դեմ: Եվ ամենեւին էլ զարմանալի չէ հրեա քահանայապետների իրարանցումը, եւ նրանց կողմից սուտ լուրերի տարածումը, թե՝ մարմինդ աշակերտներդ են գողացել... այս ամենը զարմանալի չէ, որովհետեւ սատանայի, մեղքի եւ մահվան աշխարհը փորձեց Հավիտենական Արեգակի Կենտրոնական Ճառագայթը մարել, բայց պարտություն կրեց: Ուրեմն այդ անապական ոտքերիդ տակ թո՛ղ սոսկա սատանան եւ իր զորախումբը, իսկ մենք Պողոս առաքյալի հետ անվախորեն գոչենք. «Ո՞ւր է, ո՛վ մահ, քո խայթոցդ, ո՞ւր է, գերեզման, քո հաղթությունդ»: Սակայն այսօր էլ շատ են թերահավատ թովմասները, որոնք հարությանդ հավատալու համար շոշափելի փաստեր են պահանջում: Տե՛ր, ուղարկի՛ր սուրբ հարությանդ առավոտյան ճառագայթները այդպիսիներին, բա՛ց նրանց աչքերը տեսնելու Քեզ, ինչպես եղավ Էմմավուսի ճանապարհին Քեզ հանդիպած երկու աշակերտներիդ հետ: Տե՛ր, եթե Դու հարություն չառնեիր, եւ անմահության խոստումը մեզ չտայիր, աննպատակ բան պետք է լիներ մեր սիրելիների գերեզմանները հարդարելը, նրանց վրա ծաղիկներ սփռելը, կամ կաթոգին արցունքներով նրանց տապանաքարերը թրջելը: Եվ ոչնչով չէինք կարող մխիթարել այն մորը, որն իր միակ զավակին հողին է հանձնել: Այո՛, Տե՛ր, առանց հարության հույսի, կյանքը իր նշանակություը կկորցներ, կատարյալին ձգտելու մղումը կիմաստազրկվեր, ամբողջ տիեզերքը խոր խավարի եւ խարխափումի կմատնվեր: Փա̃ռք Քեզ, Հարուցյալ, որ հարությունովդ մահվան սուր եւ սարսափեցուցիչ խայթոցը փշրեցիր, գերեզմանից այն կողմ հավիտենական կյանքի լույսը ճառագայթեցիր, ասելով. «Ով որ ինձ հավատա, թեեւ մեռնի, բայց պիտի կենդանանա»: Տե՛ր, մենք չենք կարող հաշտվել մահվան հետ: Օ̃, լո՛ւյս կուզենք, լո՛ւյս, որ վերջալույսի չի փոխվի, որին չի հաջորդի գիշերը, մենք հարության հույսի եւ անմահության լույսի կարիքն ունենք: Աշխարհի վաղանցիկ հաճույքների լույսը որքան էլ պայծառ փայլի, մեկ օր պետք է մարի: Հարության հույսն է միայն անվախճան կյանքի լույսը, որն անշեջ է: Ո՛վ հավիտենականության Արեգակ, լուսավորի՛ր հուսաբեկ, սգապատ սրտերը, թափանցի՛ր իրենց սիրելիներին անհուսորեն մռայլ շիրիմի մեջ դնող սգավորների մտքի եւ հոգու մեջ, որպեսզի նրանք հավատան Պողոս առաքյալի քարոզած նոր, «անապականացու» մարմնի գոյությանը: Տե՛ր, խնդրում ենք, որ զորացնես Բանիդ քարոզիչներին, որ պետք եղածին պես «գնացե՛ք, քարոզեցե՛ք ...՚ պատգամդ կատարեն, որպեսզի ամենուր վշտաբեկ սրտերին եւ հուսահատ մեղավորներին ասեն. «Քրիստոս հարյա̃վ ի մեռելոց»: Տո՛ւր, Տե՛ր, մեզ էլ հարություն՝ հարություն՝ մեր հավատքին, հույսին եւ սիրուն, հարություն՝ մեր եկեղեցուն եւ մեր ազգին. ամեն:
«Եւ վեցերորդ ժամից սկսած ամբողջ երկրի վրա խավար եղավ մինչեւ իններորդ ժամը... Եւ ահա տաճարի վարագույրը վերեւից մինչեւ ներքեւ երկուսի պատռվեց, եւ երկիրը շարժվեց, եւ ժայռեր ճեղքվեցին, եւ գերեզմանները բացվեցին, եւ ննջեցյալ սրբերի բազում մարմիններ հարություն առան» Մատթ. 27. 45-53: *** Չարչարանքների բաժակը մինչեւ վերջին կաթիլը խմելով, Փրկիչը մեռնում է: Սուրբ արյունով ներկված բլրի վրա խորին լռություն էր տիրում. խստասիրտ հրեաների բերանը սարսափից գոցվել էր: Կատաղի ամբոխը սարսափով եւ լռությամբ էր նայում այս անժամանակյա գիշերին: Մարդիկ կարեկից չեն խաչյալ Փրկչին, սակայն բնությունն է ողբում: Արդարության Արեգակը մայր է մտնում, եւ երկրավոր արեւն էլ թաքցնում է իր փայլը, կարծես թե այդ րոպեին չի համարձակվում իր լույսը երեւացնել: Մարդկային սրտի դեմ զարհուրելի մեղադրանք է կարդացվում, որի համար Հիսուսը տանջվում է եւ մեռնում: Նրա մահը ամբողջ բնությանը ներշնչեց սարսափ եւ վհատում, այնինչ մարդը՝ բնության ամենագեղեցիկ զարդը, այդ ամենի մոտով անզգայաբար է անցնում, իր ցանկություններին հետեւում եւ մեղքին ծառայում, ապրում եւ գործում է այնպես, կարծես թե Աստծու Որդին իսկիեւեթ չի խաչվել եւ մեռել մեզ համար: Գողգոթան շրջապատող այս համատարած խավարի մեջ ի̃նչ մեծ խորհուրդ է թաքնված: Այս խավարն այն խավարի խորհրդապատկերն է, որ շրջապատում էր եւ այժմ էլ շրջապատում է մարդկանց, որ խավարեցնում է մեր աչքերը եւ այն ճանապարհը, որ տանում է դեպի փրկություն, դեպի Աստծու արքայություն եւ հավիտենական կյանք: Այդ այն խավարն է, որ մեր սրտերը լցնում է մահվան երկյուղով եւ հուսահատական տանջանքներով. այդ այն խավարն է, որ Կենաց Իշխանին խաչի վրա մեխեց. այն խավարն է, որի մեջ դատապարտվածները հառաչելով լաց են լինում եւ ատամները կրճտում: Բայց միեւնույն ժամանակ Քրիստոսի մահվան ժամանակ պատահած խավարն իբրեւ փրկարար նշան է երեւում այն բոլոր մարդկանց համար, ովքեր հավատում են, թե Քրիստոս մեր մեղքերի համար խաչվեց, եւ այդ մեղքերը Նրա հետ միասին խաչի վրա մեխվեցին: Ինչպես որ խավարը ողջ երկրի վրա տարածվեց, այնպես էլ ողորմությունը Քրիստոսի մահվան ժամանակ ամբողջ աշխարհը պատեց: Երբ Փրկիչը մեռնում էր, այն ժամանակ հրեաների աղոթելու ժամը հասավ, քահանայապետները եւ ժողովուրդը տաճարում հավաքվեցին, եւ հանկարծ աստվածպաշտության ժամանակ երեսուն կանգուն երկարություն ունեցող տաճարի վարաույրը վերից վար երկու մասի բաժանվեց: Այս վարագույրով Սրբություն Սրբոցը բաժանվում էր Տաճարի մյուս մասից: Մինչ այդ անտեղ միայն քահանայապետն էր համարձակվում տարին մեկ անգամ մտնել զոհ մատուցելու համար. եւ այսպես, հրեաներն ինչ որ մինչ այժմ չէին տեսել, այժմ նրանց առջեւ բացվեց: Զոհերը վերջացան մի զոհով, որ մեզ Աստծու հետ հաշտեցրեց. Քրիստոս՝ հավիտենական Քահանայապետը, Իր արյունով մտավ Սրբություն Սրբոց եւ կատարեց հավիտենական փրկագործություն. Նա եղավ պաշտպանս, փրկիչս եւ միջնորդս: Այդ օրը Աստված Իր ողորմությունը եւ Իր արդար բարկությունը մեծ նշաններով հայտնեց՝ բացատրելով մարդկանց Իր միակ եւ սիրելի Որդու մահվան նշանակությունը: Երկրաշարժը խորհրդապատկերն է այն զորեղ ցնցման, որ մեղավորի սրտի խորքում է կատարվում, երբ նա նայում է խաչված եւ մեռնող Փրկչին: Մեղքերի եւ անիրավությունների մեջ սնված սիրտը շատ անգամ համառում է եւ Աստծու կամքին ընդդիմանում, բայց այս տեսարանի առջեւ ամենաանգութ սիրտն էլ զղջում է: Այստեղ հաղթվում է մեղավորի համառությունը, այստեղ նա իր մեղքերի համար զղջման արցունքներ է թափում, այստեղ նա սովորում է Աստծուն ջերմ աղոթել, այստեղ սովորում է սիրել եւ ներել: Մարդը հասկանում է, թե մեղքն իրեն ուր է տանում, թե ինչ ահավոր կորստյան է մատնում, եւ թե ինչ դժոխային տանջանքներ է վաստակում դրանով: Այստեղ նա հասկանում է, թե որքան սարսափելի եւ սպառնալի է Աստծու բարկությունը, որ մեզ պատժում է անօրենությունների համար: Այստեղ տեսնում ենք, թե որքան մեծ են այդ անօրենությունները, որոնց ծանր բեռը դրված է, չարչարանքներով մեռնող, սուրբ եւ անմեղ զոհի մեջքին: Այստեղ ամեն բան մեղավորի հոգուն ասում է. «Դո՛ւ, դու ի՛նքդ Տիրոջը խաչեցիր, որ սիրուդ համար մահն հանձն առավ»: Մեղավորն այստեղ տեսնում է, որ ինքն Աստծու կամքին երկար ժամանակ հակառակվել է. տեսնում, թե որքա̃ն մեծ է Քրիստոսի սերը, որ ծածկում է նրա անթիվ մեղքերը: Չարչարվողի Աստվածային հայացքը ուղղված է նրա զղջացող հոգուն. Ինքը՝ Փրկիչն Իր ողորմած ձեռքն է մեկնում նրան: Այդ սերը եւ ողորմությունը ընդդիմացող հոգուն հաղթում են, եւ վերջապես հոգին սկսում է զղջալ, արցունքներ թափելով եւ պաղատելով՝ խոնարհվում է խաչի առջեւ, գրկում Քրիստոսի արյունոտված ոտքերը, մեռնում Նրա հետ, որպեսզի Նրա հետ հարություն առնի, որովհետեւ Նրա մահով մեր մահը ոչնչացավ, ոչ թե երկրավոր, այլ՝ հավիտենական հոգեւոր մահը: Այդ մասին Ավետարանը վկայում է. «…եւ գերեզմանները բացվեցին, եւ նընջեցյալ սրբերի բազում մարմիններ հարություն առան ու նրա հարությունից հետո, գերեզմաններից ելնելով, մտան սուրբ քաղաքը եւ շատերին երեւացին»: Հայտնի չէ, թե հարություն առած սրբերը ովքեր էին: Մենք միայն տեսնում ենք, որ Քրիստոսի մահվան գործողությունը հասնում է գերեզմաններ, բացում դրանք եւ մահից որսը խլում: Օ̃հ, Փրկչի մահվան զորությո̃ւն, դու ոչ միայն խավարեցնում ես արեւը, մեղավորի առջեւ բացում Տաճարի սրբությունը, երկիրը շարժում, ժայռերը ճեղքում եւ գերեզմանների միջով անցնում, այլեւ մեղավորին արդար ես դարձնում՝ նրան վերածնելով նոր կյանքի համար: *** Ամենակարող, անհաղթելի Տե՛ր, ողորմած եւ մարդասեր Աստվա՛ծ, Դու ինքդ ինձ Քեզ մոտ կանչեցիր: Ահա բեկյալ սրտովս առջեւդ եմ կանգնած եւ պատրաստ եմ հրավերիդ պատասխանել: Մեղավոր սիրտս Երուսաղեմի ժայռերի պես դողում է. կրած տանջանքներդ հոգիս խորն են խոցում, որ բացականչում է. «Խնայի̃ր եւ ողորմի̃ր ինձ: Տե՛ր, մահվանդ զորությամբ սրբերը գերեզմանից դուրս ելան: Թո՛ղ այդ զորությունը թմրած եւ քնած հոգիս զարթնեցնի եւ ինձ վերածնի նոր կյանքի համար: Դու բացեցիր այն վարագույրը, որով ինձանից ծածկված էիր, իսկ այժմ հոգիս ուրախությունից դողում է՝ տեսնելով որ ողորմության կենտրոն տանող ճանապարհը բացված է: Դո՛ւ ինքդ, ուղեկիցս եղի̃ր այդ ճանապարհին: Տե՛ր, հոգուս փրկության փափագը հարատեւ պահի̃ր միչեւ մահվանս օրը: Օգնի̃ր ինձ, ով Սուրբ Երրորդություն. մի̃ լքիր, այլ խնայի̃ր եւ ողորմի̃ր ինձ Քո մեծ ողորմածությամբ:
«Օվսաննա̃ Բարձրյալին, օրհնյալ է նա, որ գալիս է Տիրոջ անունով» (Մարկ. 11.9): Ինչպես որ թագավորական փառքով Երուսաղեմ մտար, ո՛վ Տեր Հիսուս, այնպես էլ ամեն տարի կամենում ես սրտիս դռներից ներս մտնել, բայց միշտ փակված ես տեսնում քարացած հոգուս մեծ պարսպադուռը: Փակ է հպարտ դուռը իմ հոգու, որից այն կողմ սով, հիվանդություն, մահ եւ նեխում է տիրում: Սակայն, ո՛վ Տեր, այս տարի մեծ ճիգերով կոտրել եմ այդ դուռը՝ բաց է սրտիս մուտքը Քո առջեւդ, Տե՛ր գթության եւ Աստվա՛ծ ողորմության: Եվ երուսաղեմցիները «իրենց զգեստները փռում էին ճանապարհին, եւ ուրիշներ ծառերից ճյուղեր էին կտրում եւ գցում ճանապարհի վրա» (Մարկ. 11.8): Իսկ ես, ո՛վ Տեր, ինչպե՞ս սրտիս դռների առջեւ ելնեմ քեզ դիմավորելու: Մերկացած ու խայտառակված եմ, հանդերձ չունեմ ոտքերիդ առջեւ փռելու եւ դալար ոստ չունեմ Քեզ ողջունելու: Թեեւ Դու բժշկեցիր կաղերին, կույրերին, բորոտներին, բայց արդյոք կարո՞ղ ես բժշկել մեկին, որ ե՛ւ կաղ է, ե՛ւ կույր, բորոտ եւ լուսնորդ, համր եւ անդամալույծ: Տե՛ր, առանց Քեզ ապրած տարիներին ամեն տեսակի հիվանդություն կրեցի՝ միտքս աղտոտ է, նայվածքս՝ արատավոր, լեզուս՝ ինքնագով, ջղերս՝ ցասկոտ, մի խոսքով մարմինս, որ Քո տաղավարդ է, ծախված է թշնամիներիդ: Եվ հիմա կասեն, թե Ծաղկազարդ է, Հիսուս՝ Բարի Մարգարեն եւ Խաղաղության Իշխանը, Երուսաղեմ է գալիս: Շտապում է հեգ բնակիչը սրտիս: Աղքատ եւ շվարած երուսաղեմցին իր վերջին ուժերով խորտակում է քաղաքի պարսպադուռը եւ մի տերեւ ձեռքին ելնում է դռան առջեւ՝ դիմավորելու թագավորների Թագավորին: Տարիների ամայությունից ամեն մի կենդանություն ներսումս չորացել է, ո՛վ Տեր, բայց երբ գալստյանդ լուրը լսեցի, ելա շվարած ու միայն մեկ տերեւ գտա հոգուս անապատներում, որ դեռ մնացել էր կանաչ... Հավատքիս տերեւն էր այն: Այո՛, հավատում եմ, որ անպարփակելի սիրովդ եւ անսահման ողորմածությամբդ կարող ես մեղավորիս բժշկել եւ կյանքի կոչել, ո՛վ Տեր: Այդ հավատքովս կանգնած եմ Երուսաղեմի առաջ՝ սրտիս պարսպադռների առաջ: Եվ ահա հեռվից լսվում են ցնծության ձայներ՝ Հիսուս Նազովրեցին է գալիս: Ո՛վ Տեր, որքան մոտենում ես, սիրտս այնքան ավելի է սիրովդ լցվում: Նայի՛ր այդ բազմության միջի անկյալ մեղավորին, որի կողպված շրթունքները եւս բացվել ու աղաղակում են. «Օվսաննա̃ Բարձրյալին, օրհնյալ է Նա, որ գալիս է Տիրոջ անունով»: Օ̃, ինչ երջանկություն է ողջագուրումը հեգ մեղավորի եւ Հիսուսի՝ Երուսաղեմի հրապարակներում, սրտիս անդաստանում:
«Ինձ մոտ եկե՛ք, բոլոր հոգնածներ և բեռնավորվածներ, և ես հանգիստ կտամ ձեզ»(Մատթ. 11.28): Չինաստանի լեռնային շրջաններից մեկում բուդդայական մի վանք (ուխտատեղի) կա, որտեղ և դրված է կուռքի մի արձան, որն իբր թե հրաշագործ զորություն ունի: Պատմում են, թե այդ արձանը, որն անձև մի քար է միայն, երկնքից է ընկել: Այն կանգնեցված է տաճարի ընդարձակ գավթի մեջտեղում: Վանքի կանոնադրությունը պահանջում է, որ քահանաները անդադար աղաղակելով և երգելով պար բռնեն կուռքի շուրջը: Երբ այդ քրմերը հոգնում են, նրանց փոխարինում է մեկ այլ խումբ, և այդպես՝ շարունակ: Դարեր շարունակ հարյուրավոր կիլոմետր հեռուներից բազում ուխտավորներ են եկել՝ այդ քարի մոտ փրկություն, երջանկություն, առողջություն և օրհնություն գտնելու համար: Բայց ոչ ոք այդ ամենը չի գտել երբևիցե այնտեղ: Այդ ժամանակներից ի վեր հազարավոր մարդիկ են մտել գերեզման՝ հուսահատ, անխաղաղ, առանց գտնելու այն, ինչին ձգտել են: Ասա՛, սիրելի հայորդի, դու գտե՞լ ես այդ խաղաղությունը: Դու ծնվել ես ոչ թե հեթանոսական ու կռապաշտ երկրում, այլ այնտեղ, որտեղ առաջինն են ճշմարտությունն ընդունել: Դու բազմիցս լսել ես Աստծո սիրո մասին, որը հայտնվեց Քրիստոսում՝ կորած մեղավորներին փրկելու համար: Աստված մի անշունչ քար չցեց այս երկիրը՝ ո՛չ, Նա ուղարկեց իր շատ սիրելի Միածին Որդուն: Որքա̃ն մեծ էր մեր երկնավոր Հոր սրտի մեջ եղած գթությունը, որ աշխարհ ուղարկեց Նրան, «որ Նրա փառքի լույսը և Նրա էության նկարագիրն է» (Եբր. 13): Այո՛, աշխարհ եկավ փառաց Տերը, եավ սիրով և գթությամբ: Նա Իր վրա վերցրեց այս մեղավոր և դեպի կորուստը ընթացող աշխարհի բեռը, որպեսզի սուրբ Աստծո հետ հաշտեցնի հանցավորներին, այդ թվում և քեզ: Նա բերեց մխիթարություն և ողորմություն, ինչին ձտում են մարդկային բոլոր սրտերը: Եւ Նա մինչ այսօր բոլորին կանչում է Իր մոտ. «Ինձ մոտ եկե՛ք, բոլոր հոգնածներ և բեռնավորվածներ, և ես հանգիստ կտամ ձեզ» (Մատթ. 11.28): Երբ հույն գիտնականը գտավ իրեն հուզող խնդրի պատասխանը, նա մեծ ուրախությամբ աղաղակեց. «Էվրիկա՛» էվրիկա՛», այսինքն ես գտել եմ: Կարո՞ղ եսդու ևս այդպես աղաղակել և ասել. «Ես գտել եմ խաղաղություն՝ Հիսուս Քրիստոսով»: Ով սիրելի բարեկա՛մ, միգուցե դու նեղսրտել ես քո կյանքում ունեցած անհաջողություններից, միգուցե գերեզմանի մեջ ես դրել քո սիրեցյալին. այդժամ դու նայի՛ր Գողգոթայի բլրին, ուր Աստծո Որդին չարչարվեց և մեռավ բոլորիս համար: Ի̃նչ հրաշալի ճշմարտություն է, որ փայլում է խաչից դեպի մեղավոր այս աշխարհը: Երկնքից Աստծո սերը մեկնում է Իր բազուկները հանցավորներին, որ նրանց ողորմի և փրկի: Ով էլ որ լինես, որքա̃ն էլ որ ընկած լինես, քեզ համար խաչով փրկություն կա: Ավետարանի այդ մեծ ճշմարտությունը բոլոր մարդկանց համար է՝ քեզ և ինձ համար: Ինչպիսի̃ մեծ ողորմություն. հույս կա ամենից ավելի հուսահատվածի համար, մխիթարություն կա ամենից դժբախտի համար: Ո՛վ մարդ, ամենաազնիվ մարդու մարտիրոսական մահը և ոչ էլ որևիցե մի զոհ չէր կարող քեզ փրկել: Գողգոթայում խաչվածը Տե՛րն է, Նա, որի համար գրված է. «Ամեն ինչ Նրանով եղավ, և առանց Նրա ոչինչ չեղավ, ինչ որ եղավ» (Հովհ. 1.3): Օ̃, նայի՛ր Նրան, քո կյանքի մեղքն ու անեծքը դրված է Նրա վրա, Նա ելավ խաչը՝ քո պատիժը կրելու համար: Գիտե՞ս ինչն էր, որ Նա գլխին փշե պսակ դրեց և Նրա ձեռքերն ու ոտքերը բևեռեց խաչափայտին. քո երկար տարիների գործած մեղքերը, քո խաբեությունները, քո անժուժկալությունը, քո չար մտածմունքները: «Նա մեր մեղքերի համար վիրաւորուեցաւ. և մեր անօրէնութիւնների համար հարուածուեցաւ, մեր խաղաղութեան պատիժը Նրա վրայ եղաւ, և Նրա վէրքերով մենք բժշկուեցանք»(Ես. 53.5): Քո փրկիչը ենթարկվեց սուրբ Աստծո դատաստանին, որպեսզի քո հանցանքի արդար պատիժը ընդունի Իր վրա: Արեգակն իր լույսը կորցրեց, որովհետև չհամարձակվեց լուսավորել իր ստեղծողի չարչարանքն ու մահը: «Աստուած Նրան, որ մեղք չգիտէր, մեզ համար մեղք արաւ, որ մենք Աստուծոյ արդարութիւնը լինենք նրանում» (Բ Կորնթ. 5.21): Ուրեմն. անտարբեր չլինենք Տիրոջ այդ մեծ ողորմության հանդեպ. «Մենք ինչպէ՞ս կազատուենք, եթէ անհոգ լինենք այդպիսի մեծ փրկութեան համար» (Եբր. 2.3): Օ̃, անհոգ մի՛ եղիր, ո՛վ Աստծո սիրելի զավակ, Գողգոթայի խաչի մոտ փրկություն գտի՛ր և սրտիդ ամեն մի բաբախումով հիշի՛ր, որ Նա «խաղաղութիւն արաւ իր արիւնովը» (Կողոս. 1.20):.
Հայ Առաքելական Եկեղեցու կողմից սահմանված պահքի օրերի մեջ իր տեւողությամբ ամենաերկարը քառասնօրյա Մեծ պահքն է, որին հաջորդում են Ս. Զատիկի Ավա շաբաթվա պահքի օրերը: Եկեղեցու հայրերը Մեծ պահքը սահմանել են որպես ինքնամաքրման, ինքնաքննության մի ժամանակահատված: Պահք բռնել, առհասարակ, նշանակում է հրաժարվել կենդանական կերակուրներից: Այդ ինքնազրկողությունը մի միջոց է մեր մարմինը տկարացնելու եւ հոգին զորացնելու: Պահեցողությունը հավատացյալին հոգեպես միշտ արթուն է պահում եւ սերտացնում նրա հարաբերությունները Աստծո հետ: Մովսեսը քառասնօրյա ծոմապահությունից հետո է միայն Սինա լեռան վրա Աստծուն ներկայանում: Հիսուս Քրիստոսը եւս քառասնօրյա ծոմապահությամբ հաստատեց, որ պահեցողությունը անհրաժեշտ է հոգեպես զորանալու եւ սատանայի որոգայթներից խուսափելու համար: Հովհաննես Մկրտիչը պահեցողությամբ հոգով այնպես զորացավ, որ դարձավ Իսրայելի մեծագույն մարգարեն՝ կարապետելով Քրոստոսի աշխարհ գալը: Եկեղեցու հայրերը իրենց խրատական պատգամներում անդրադարձել են պահքի կարեւորությանը: Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչն ասում է. «Պահքը դաստիարակ է մարդուն, զորացուցիչ է հոգեւոր վարքի…մարմի մեջ թաքնված հիվանդությունները դուրս է հանում… մարում է ցանկության բորբոքված կրակը… մաքրում է մարմինը մեղքերից եւ այն դարձնում է սրբության բնակարան»: Սբ. Հովհան Մանդակունին գրել է. «Նրանք, որ ստամոքսին են ծառայում, անհնար է, որ լինեն Աստծո ծառաներ: Ովքեր որ պահեցողությամբ սրբվում են, ոչ միայն անօրենության պղծությունն են մաքրում, այլ նաեւ Սուրբ Աստծուն իրենց մեջ են բնակեցնում»: Պահքի մասին Եկեղեցու մյուս հայրերն ասել են. -«Զգուշացի՛ր պահքը համարել լոկ ժուժկալություն: Նրանք, որոնք իրենց զսպում են ուտեստեղենից, բայց անկարգ են պահում, նմանվում են սատանային, որը չնայած ոչինչ չի ուտում, բայց չի դադարում մեղք գործել»: -«Պահեցողությունը մաքրում է հոգին, վեհացնում է միտքը, ցրում ցանկության ամպերը»: -«Ոմանք չափազանց զգույշ են ուտելիքի հանդեպ, սակայն այնքան էլ զգույշ չեն այն խոսքերի նկատմամբ, որոնք դուրս են գալիս իրենց շրթունքներից»: -«Մարմնի պահքը հոգու սնունդն է»: -«Եթե մարդը չարհամարհի իր մարմինը, աստվածային լույսին անհաղորդ կլինի»: -«Կերակուրով գերհագեցածությունը շնության մայրն է, իսկ ճնշված որովայնը՝ մաքրության»: -«Մարմինը անշնորհակալ ընկեր է, որքան շատ ես սիրաշահում, այնքան աշխատում է քեզ վնասել»: -«Դեւերի գլուխը սատանան է, իսկ մոլորություններինը՝ շատակերությունը»: -«Մի՛ սիրիր կերակուրների կամ ըմպելիքների հագուրդը, ապա թե ոչ մարմինդ պոռնկության քաղաք ու սատանայի ամրոց կդարձնես»: -«Մարմնիդ տուր այն, ինչ որ պետք է, ոչ թե ինչ որ ուզում է»:
Աստվածամայրը՝ Սուրբ Կույս Մարիամը, իր անարատ հոգու շնորհներով առաքինության եւ սրբության օրինակ եղավ բոլոր դարերում: Նա բոլոր կանանցից ամենաօրհնյալն ու ամենաերջանիկն էր, քանզի եղավ մայր աշխարհի Փրկչի՝ մարմնավորված Աստվածորդու: Եվ պատահական չէր, որ Հովհաննես Մկրտչի մայրը՝ Եղիսաբեթը, երբ Մարիամի՝ Սուրբ Հոգով հղիանալուց հետո նրան տեսավ, «լցվեց Սուրբ Հոգով եւ բարձր ձայնով աղաղակեց եւ ասաց. Օրհնյա̃լ ես դու կանանց մեջ, եւ օրհնյա̃լ է քո որովայնի պտուղը» (Ղուկ. 1.42): Աստված Սբ. Մարիամի միջոցով երկնայինը երկիր տեղափոխեց, որպեսզի Իր Որդու՝ Հիսուս Քրիստոսի միջոցով երկրայիններս երկինք տեղափոխվենք: Ուրեմն որքան պետք է սիրենք եւ պատվենք Սբ. Կույս Մարիամին՝ Աստվածամայր, բոլորիս մայր լինելու համար: Սուրբ Կույս Մարիամի Ավետման տոնի խորհուրդը ըմբռնելու համար մենք մեր հայացքը նախեւառաջ պետք է ուղղենք մեղքի պատճառով մահկանացու դարձած առաջին մարդկանց՝ Ադամին ու Եվային եւ Աստծո այն խոսքին, թե կնոջից ծնվածը պետք է ջախջախի օձի գլուխը՝ փրկության առաջնորդելով սատանայի իշխանության տակ եղող մարդկությանը: Մեղքի եւ մահվան ենթակա աշխարհը սպասում էր ազատարար Աստծո Օծյալին: Եվ հարկավոր էր, որ մարդկությունը հենց իրենում անոթ եւ կացարան պատրաստեր Աստծո Որդու մարմնավորման համար: Անհրաժեշտ էր ներկայությունը մի այնպիսի անձնավորության, որում ամփոփված լինեին մարդկային հոգու բոլոր առաքինությունները եւ բարեմասնությունները: Անցնում էին տասնամյակներ, դարեր, հազարամյակներ... Հայտնվում էին աստվածատես մարգարեներ, որոնցով բացվում էր աստվածային այս խորհրդի վարագույրը: Եվ ահա Եսայի մարգարեն ազդարարում է, որ գալու է ժամը, երբ «կույսը պիտի հղիանա եւ մի որդի պիտի ծնի, եւ նրան պիտի կոչեն Էմմանուել, որ նշանակում է Աստված մեզ հետ» (Մատթ. 1.23): Այս մարգարեությունից հետո էլ մարդիկ դեռ երկար սպասեցին... Եվ ահա վերջապես եկավ այն բաղձալի օրը, երբ երկնային բարի լուրը ավետվեց մաքրամաքուր Կույս Մարիամին: Մարիամը նշանված էր Հովսեփ անունով հյուսնի հետ եւ ապրում էր Նազարեթ քաղաքում: Աստծո կամքով Գաբրիել Հրեշտակապետը հայտնվում է Մարիամին եւ ասում. «Մի՛ վախեցիր, Մարիա՛մ, որովհետեւ Աստծուց դու շնորհ գտար: Եվ ահա դու կհղիանաս եւ կծնես մի որդի եւ նրա անունը Հիսուս կդնես: Նա մեծ կլինի եւ Բարձրյալի որդի կկոչվի: Եվ Տեր Աստված նրան կտա նրա հոր՝ Դավթի աթոռը, եւ նա հավիտյան կթագավորի Հակոբի տան վրա, ու նրա թագավորությունը վախճան չի ունենա»(Ղուկ. 1.33): Սուրբ Կույսը տարակուսեց. չէ՞որ ինքը դեռեւս ամուսնացած չէր: Հրեշտակը ցրում է նրա զարմանքը եւ հայտնում, որ Սուրբ Հոգով եւ Բարձրյալի զորությամբ է Աստվածորդու ծնունդը լինելու: Այդժամ Մարիամը իրեն լիովին հանձնում է Տիրոջ կամքին. «Ահավասի՛կ ես մնում եմ Տիրոջ աղախինը, թող քո խոսքի համաձայն լինի ինձ»(Ղուկ. 1.38): Ահա այսպես Սուրբ Մարիամի ավետման օրը սկիզբը եղավ Աստծո մարդեղացման, «որպեսզի, ով նրան հավատա, չկորչի, այլ ընդունի հավիտենական կյանքը»(Հովհ. 3.16): Ուրեմն, սիրելի՛ եղբայրներ եւ քույրեր, գոհանանք Աստծուց Իր մեծ սիրո եւ շնորհի համար: Մեր երախտիքը հայտնենք Սուրբ Աստվածածնին, որի միջոցով իրականացավ մահկանացուներիս փրկագործությունը: Արսեն ՊՈՂՈՍՅԱՆ
Մեր Տերը Իր երկրային կյանքի ընթացքում կանանց կողմից շատ ծառայությունների արժանացավ: Այդ նվիրյալ կանանց գործերը Սուրբ Գրքի ամենապայծառ պատմություններից են: Ահա Սիմոնի տանը գտնվող մեղավոր կինը (Ղուկ. 7.36-50): Ի̃նչ մեծ հակասություն Սիմոնի տանը մատուցված ընթրիքի եւ կնոջ անուշահոտ յուղի միջեւ: Որքա̃ն սառը եւ անկարեկից էր այդ փարիսեցու հյուրընկալությունը: «Ես քո տունը մտա, ոտքերիս համար ջուր չտվիր». այս խոսքերը ցույց են տալիս, որ Հիսուսը զգացել էր այդ փարիսեցու հպարտ ու խոժոռ կեցվածքը: Անպարկեշտ մարդը միայն կարող էր ուրանալ քաղաքավարության ընդունված այդ կարգը: Ո՞վ գիտի, միգուցե նա իր «վեհափառությունից» զրկվելուց կամ պղծվելո՞ւց վախեցավ: Խեղճ մարդը՝ առանց համբույրի, առանց յուղի, անպտուղ թզենի էր Աստծո Որդու համար: Բայց կնոջ կոտրված սրտի երախտագիտությունը եւ ծառայությունը որքա̃ն գեղեցիկ վիճակ ստեղծեցին այդ անսիրտ վերաբերմունքի առջեւ: Ավետարանը պատմում է, որ նա իր արտասուքներով լվաց, իր մազերով սրբեց եւ անուշահոտ յուղով օծեց Տեր Հիսուսի ոտքերը: Սա մի կարճ պահ էր, երբ Շնորհաց Իշխանը եւ Փառաց Տերը պատիվ ստացավ: Դա երախտիքի մի փոքրիկ օազիս էր անապատի մեջ, որտեղ Տերը անարգված ու մերժված էր մարդկանցից (Ես. 53.3): Այստեղ Տիրոջ այնպիսի պաշտամունք է մատուցվում, որը ցավալիորեն պակասում է շատ հավատացյալների մեջ: Քչերի համար միայն կարելի է ասել. «Շա՛տ սիրեց»: Եթե միայն կարողանայինք հասկանալ, թե ինչ մեծ ներման ենք արժանացել Քրիստոսով, մենք էլ, Նրա ոտքերը ընկնելով, մեր հոգու պաշտամունքը եւ անուշահոտ յուղը չպիտի՞ մատուցեինք Նրան: Սիրելի՛ եղբայրներ եւ քույրեր, եթե մեր կյանքը առանց ջրի, համբույրի եւ յուղի լինի, ի՞նչ արժեք կունենա: Այդ պակասությունը ոչինչ չի կարող լրացնել: Սիմոնի սառը ընդունելության մեջ ո՛չ ուրախություն եւ ո՛չ էլ մխիթարություն կար. շատ ավելի լավ կլիներ, եթե Նրա համար շատ փոքրիկ, աղքատիկ ընթրիքի սեղան գցվեր, ուր սեր եւ ակնածանք լիներ: *** Այժմ տեսնենք Ղուկ. 8.2,3 հատվածում ներկայացված Մարիամ Մագդաղենացու, որից յոթ դեւ էր ելել, Հերովդեսի տան վերակացու Քուզայի կնոջ՝ Հովհաննայի, Շուշանի եւ մյուս կանանց հավատքի ու նվիրման ծառայությունը, «որոնք իրենց ստացվածքով Տիրոջը ծառայություն էին անում»: Երբ ոմանք խորհում էին, թե Նրա գլխին թափված նարդոսյան յուղը անտեղի էր վատնվում, Մարիամ Մագդաղենացին գիտեր, որ Տիրոջ համար տրվածը երբեք անտեղի չի կարող լինել (Մատթ. 26.6-13): Այդ կանայք Տիրոջ ողջ երկրային գործունեության ընթացքում Նրան հետեւեցին: Խաչի մոտ մնացողների մեջ նրանք վերջինն էին, իսկ գերեզմանի մոտ՝ առաջինը: *** Այժմ կարդանք Ղուկ. 10.38-42 հատվածը, ուր խոսվում է Մարթա անունով կնոջ մասին, որը Տիրոջը իր տանը հյուրընկալեց: Սա այն Մարիամն է, որ անուշահոտ յուղով Հիսուսի ոտքերը օծեց եւ իր մազերով սրբեց: Զարմանալի է, բայց փաստ է, որ Փրկչին շրթունքներով պատվողներից քչերը միայն Նրան իրենց տան մեջ սենյակ տվեցին: Բայց Բեթանիայում Մարթան Տիրոջը իր տանը ընդունեց: Նույն տան մեջ գտնվում էր նրա քույրը՝ Մարիամը, որը նույնպես Տեր Հիսուսի ոտքերի մոտ նստեց եւ Նրա խոսքերին ունկնդիր եղավ: Ինչպես թանկարժեք գոհարեղենները գանձարկղի մեջ են դնում, Մարիամը եւս Տիրոջ խոսքերը իր սրտի մեջ պահեց: Մեզանից որքա̃ն քչերն են նստում երկնային Վարդապետի ոտքերի մոտ կամ բերում իրենց սիրտը, որպես նարդոսի անուշահոտ յուղի շիշ՝ Նրա գլուխը օծելու: Օ̃, եթե մենք էլ այս սիրելի քույրերի պես սովորեինք Քրիստոսը մեր միակ մտածմունքը դարձնել, ավելի կատարյալ ուրախությամբ եւ նվիրումով կծառայեինք Նրան մեր կյանքի բոլոր օրերում:
Տե՜ր, հառաչալից և աղեկտուր աղերսանք ենք հնչեցնում ու դիմում Քո անոխակալ իշխանությանը, որ տեսնելով մեր թշվառությունները՝ այցելես և խղճաս Քո արոտի ցրիվ եկած հոտին, որ մենակ է մնացել՝ ընկած գայլերի բերանը, և բնավ օգնական չունի, բացի Քեզանից: Ամենակալ Տե՛ր, Քո գթությունն ու մարդասիրությունն անսահման են, ուստի, մի՛ հիշիր անցյալի մեր մեղքերը. թող Քո ողորմությունն անհապաղ մեզ հասնի, Տե՛ր, որովհետև սարսափելի թշվառացանք։ Օգնի՜ր մեզ, փրկիչ Աստված մեր, հանուն Քո մեծ փառքի։ Տե՛ր, Քո անվան համար փրկի՜ր մեզ և քավություն տո՜ւր մեր մեղքերն: Արդ՝ ամեն բան, ինչ թույլ տվեցիր, որ լինի մեզ հետ, ըստ արդար դատաստանի արեցիր, որովհետև անօրեն եղանք ու հանցագործ՝ ապստամբելով քո դեմ։ Ամեն ինչով մեղավոր եղանք և Քո պատվիրաններին չանսացինք մենք, որպեսզի Քեզնից ողորմության արժանանայինք։ Մեզ մատնեցիր մեր թշնամիների՝ դժնդակ ու բռնակալ անօրենների ձեռքը։ Բայց մի՛ մոռացիր մեզ իսպառ, և մեզանից մի՛ հեռացրու Քո ողորմությունը: Գթառատ և համբերող Տե՛ր, չէ որ Դու ասացիր, թե՝ «Ողորմած եմ ես և ձեր հանդեպ ոխ չեմ պահի հավիտյան»: Նաև հին օրերում քո մարգարեների միջոցով անդրժելի ուխտով խոստացար, թե՝ «Երկինք ու երկիր կանցնեն-կգնան, բայց Իմ խոսքերը չեն անցնի» և «Եթե որևէ ազգի կամ թագավորության համար վախճան կարդամ, թե վերացնելու, քանդելու և կործանելու եմ նրանց, ու եթե այն ազգը, որի մասին խոսեցի, դառնա իր չարություններից, ես նույնպես ետ կկանգնեմ այն չարություններից, որ մտածեցի գործել»: Անշուշտ, մենք ինքներս Քո կենսաբուխ Աստվածաշունչ մատյանից ենք սովորել, որ ոչ թե մեղավորի մահն ես ցանկանում, այլ՝ դարձն ու փրկությունը։ Քո մարդասիրությունն ու հրաշագործությունները մեծամեծ են ու բազմաթիվ, որոնցից մի քանիսը վերստին կհիշենք, որպեսզի վհատվածներիս օրինակ դառնան… Մի՞թե դու չէիր ամենակալ Տե՛ր, որ Նոյ նահապետին իր հարազատներով փրկեցիր աշխարհասույզ պատուհասից։ Դու չէի՞ր, Տե՛ր, որ ամբարիշտ փարավոնից Քո իսրայել ժողովուրդը փրկեցիր ծառայիդ՝ Մովսեսի ձեռքով, որն ինքն իսկ խոստովանում էր իր անարժան լինելը։ Եվ դուրս բերեցիր նրանց եգիպտացիների երկրից, անցկացրիր Կարմիր ծովով՝ իբրև ցամաքով, քանզի Քո հրամանով ծովի կոհակներն ու ալիքները քարի պես լեռնացան, կանգնեցին, մինչև որ Իսրայելի զավակներն անցան։ Դու չէի՞ր Տե՛ր զորությանց, որ կործանեցիր Երիքովի պարիսպը և բնակիչներին մատնեցիր Նավեի որդի Հեսուի ձեռքը։ Մի՞թե դու չէիր, ամենակարող Տե՛ր, որ Գեդեոն ստրուկի ձեռքով ազատագրեցիր Իսրայելը մադիամացիներից։ Դո՛ւ չէի՞ր, որ Հուդա Մակաբեյի ձեռքով Քո հուդա ժողովրդին փրկեցիր մակեդոնացինյերից։ Եվ մի՞թե անզոր կնոջ միջոցով, որի անունը Հուդիթ էր, վերստին չփրկեցիր Իսրայելը Ասորեստանի Նաբուգոդոնոսոր արքայի զորահրամանատար Հողոփեռնեսի ձեռքից։ Արդյոք Սավուղի ժամանակ Հեսսեյի կրտսեր որդու՝ Դավթի միջոցով նորից չազատեցի՞ր Իսրայելը գեթացիների ինքնավստահ և ամեհի հսկայի ձեռքից, որի անունը Գողիաթ էր։ Եվ ո՞վ կարող է Քո անպատում հրաշագործությունները նկարագրել, Տե՛ր։ Դու ահարկու առյուծների ժանիքներից փրկեցիր Դանիելին։ Տե՛ր, Դու հնոցի բորբոքված հուրը փոխեցիր հովասուն քաղցր սյուքի և Բաբելոնի մարդախողխող արքայի ձեռքից ազատեցիր երեք մանկանց՝ Քեզ պաշտելու համար։ Քո սքանչելի ու մեծամեծ գործերը չընդունելու պատճառով Դու դժնդակ ու խստասիրտ թագավորին անասունի փոխակերպեցիր՝ իբրև գազանի բնակեցնելով վայրենիների հետ։ Անհիշաչար Տե՛ր, Դու և նինվեացիների բազում մեղքերին թողություն տվեցիր՝ Հովնանի քարոզչության միջոցով, որին երեք օր ու երեք գիշեր պահեցիր կետի փորում և դարձյալ կենդանի ու ողջ թողեցիր, որ նինվեացիները դարձի գան։ Ո՛վ զարմանալի ու անբավ մարդասիրություն, մեծ ու սքանչելահրաշ, Դու այդ ամենից հետո վերստին մեզ ցույց տվեցիր անպատում սերդ, աշխարհ ուղարկելով Քո միածին Որդուն։ Իսկ երբ եկավ և մարմին առավ անարատ կույսից, կատարյալ Աստվածը դարձավ մարդ կատարյալ, սկսեց երևան բերել նույն հայրական սերը՝ ուտելով ու խմելով մեղավորների հետ և ասելով, թե՝ «Բժիշկը ոչ թե առողջներին է պետք, այլ՝ հիվանդներին. չեմ եկել կանչելու արդարներին, այլ՝ մեղավորներին»:« Մարդու որդին,- ինչպես ասված է, -եկել է ոչ թե մարդկանց հոգիները կորցնելու, այլ՝ փրկելու»: Ո՜վ քաղցրագութ Հիսուս, մեզ համար իբրև օրինակներ ունենք նաև Քեզ աշակերտած շատերին։ Քանզի Դու ուրացողին առաքյալների գլուխ կարգեցիր, մաքսավորին՝ աշակերտ, իսկ հալածչին կոչեցիր ընտիր անոթ։ Նաև խաղաղությամբ արձակեցիր պոռնիկին՝ նրա միջից հանելով յոթ դևերին։ Ոչ ոքից չգարշեցիր և կամ երբևէ չզզվեցիր, այլ ամենքին ընդունեցիր գթությամբ ու սիրով: Ի վերջո, մեր մեղքերի ու հանցանքների պատճառով հանձն առար խաչի չարչարանքները ։ Քո Անձը մատնեցիր մահվան և ինքնակամ հեղեցիր Քո պատվական արյունը, որպեսզի մեզ փրկես հավիտենական դատաստանից : Այո՛, ամնեղ Գառը, «Որը մեղք չգործեց, և որի բերանում նենգությունը տեղ չգտավ», մեղավորների համար մորթվելու տարվեց։ Ու Իր մահով մեր մահը մեռցրեց, իսկ Իր հարությամբ, որ տեղի ունեցավ երեք օր անց, մեզ կյանք շնորհեց։ Արդ, քեզանից այդ հույսն ունենալով, ո՞վ կվհատվի, Տե՛ր ։ Ահա թե ինչու երեսի վրա ընկած աղաչում ենք Քեզ, մեր բազմագութ Փրկիչ, թո՜ղ, թո՜ղ Քո ցասումն ու զայրութը և խնայի՜ր մեզ: Եթե մեր սրտերը քարացած են, ճմլի՜ր ու ճզմի՜ր կարծր ու ապառաժ մեր սրտերը, որ դեպի Քեզ դառնանք, թերևս ամբողջ սրտով զղջանք մեր չարությունները և արժանանանք Քո ողորմությանը և գթությանը։ Չէ՞ որ Դու ես, Տե՛ր մեր հույսն ու ապավենը, քանզի Քեզ հուսացածներին չես անտեսում։ Չէ՞ որ «Մեր հայրերը քեզ հուսացին, և փրկեցիր նրանց։ Քեզ կանչեցին և կենդանի մնացին, Քո նկատմամբ հույս տածեցին և չամաչեցին»: Տե՛ր, Քո ողորմածությունը հավիտյան է, Քո ձեռքի ստեղծածներին մի՛ լքիր։ Մեզ հետ վարվիր ըստ Քո մեծ ողորմածության, և Քո անունը թող փառավորվի հավիտյանս հավիտենից։ Ամեն։