AviPlatform Blog posts
Թագավորներից մեկը մի փիլիսոփայի խնդրեց, որ իրեն պարզաբանի թե ի՞նչ է Աստված: Փիլիսոփան մի օր ժամանակ խնդրեց, որ այդ հարցի մասին խորհի, երբ օրն անցավ, ասաց. «Ինձ ավելի ժամանակ է հարկավոր» եւ խնդրեց երկու օր էլ, դրանից հետո՝ եւս չորս օր: Երբ այդ օրերն անցան, ասաց. «Որչափ մտածում եւ խորհում եմ, ոչ մի կերպ պատասխանը չեմ գտնում»: Նույնն էլ կարելի է ասել հավիտենականության մասին, որովհետեւ մարդու միտքը չի կարող քննել եւ ըմբռնել այն: Հավիտենականությունն անհուն բարձր է մեր մտքից, որովհետեւ այն ո՛չ ժամանակ է եւ ո՛չ ժամանակամիջոց, ո՛չ միլիոնավոր եւ ո՛չ էլ միլիարդավոր դարեր է: Հավիտենական չէ այն ամենն ինչ քո շուրջն այսօր դու տեսնում ես, հավիտենական չեն այս կյանքի բոլոր հեշտալի զվարճությունները եւ հրապուրելի գեղեցկությունները, որոնք դու վայելում ես: Հավիտենականույթունն արդարների համար մի այնպիսի հրաշալի եւ երջանիկ առավոտ է, որ բնավ չունի երեկո, իսկ մեղավորների համար մի այնպիսի սոսկալի ու խավար գիշեր է, որը երբեք չունի առավոտ: Երբ բարձր ջերմություն ունեցողի քունը փախչում է, ապա թեկուզ նա պառկած լինի փափուկ անկողնում, այդուհանդերձ սաստիկ կտանջվի եւ իր համար գիշերվա մեկ ժամը մեկ տարի կթվա: Ուրեմն ի՞նչ կլինի նրանց, ովքեր հրեղեն անկողնում պառկած անհույս եւ առանց քուն մտնելու, մշտապես տանջվելու են այն մշտախավար գիշերը, որ հավիտյանս հավիտենից առավոտ չի ունենալու: Ո՛չ մի թիվ չի կարող հավիտենականության տարիներն իր մեջ պարունակել: Եթե ողջ երկինքը թուղթ լիներ, որը ներսից եւ դրսից լցված լիներ թվանշաններով, ապա այդ թիվը չէր կարող հավիտենականության ամենափոքր մասն անգամ ցույց տալ: Հավիտենականությունից վերցրու այնքան տարիներ, որքան ծովը կաթիլներ ունի, անտառներն որքան տերեւներ ունեն, երկիրս որքան ավազի հատիկ ունի, եւ երկինքը որքան՝ աստղեր՝ դարձյալ հավիտենականությունը կմնա ամբողջ եւ անթերի: Պատկերացրո՛ւ ավազի մի այնպիսի մեծ լեռ, որի ծայրը հասներ երկրից մինչեւ երկինք, որից մի հրեշտակ միլիոն տարին մեկ անգամ ավազի մի հատիկ վերցներ եւ անթիվ միլիոնավոր տարիներից հետո այդ լեռը տեղափոխեր մի ուրիշ ընդարձակության մեջ: Ահա եթե այդքան տարիներ հանենք հավիտենականությունից, միեւնույն է հավիտենականությունից ոչինչ չի պակասի, եւ այնպես կհամարվեր՝ կարծես թե նոր է սկսում հավիտենականության առաջին վարկյանը: Մի մեղավոր իր անձը մատնել էր աշխարհի հեշտություններին, երբեք չէր կամենում մի րոպե անգամ զրկվել դրանցից, մի անգամ այնպես պատահեց, որ մի գիշեր մնաց արթուն եւ ամբողջ գիշերն անցկացրեց անհանգիստ: Եւ երբ, անդադար մի կողմից շրջվում էր մյուս կողմի վրա՝ ինքն իրեն ասաց. «Ո՛վ իմ անձ, իսկ որքան̃ անտանելի կլիներ քեզ, եթե այս վիճակով երկու կամ երեք տարի շարունակ անցկացնեիր խավարի մեջ. թեեւ անկողինդ լիներ այսպես փափուկ՝ դարձյալ սա քեզ համար անտանելի պատիժ կլիներ»: Ըստ Աստծո խոսքի, մեղավորները «պիտի գնան դեպի հավիտենական տանջանք, իսկ արդարները՝ հավիտենական կյանք»(Մատթ. 25.46): Ուրեմն սիրելի՛ եղբայր եւ քույր, այս ամենը նկատի ունենալով, երկրային անցավոր այս կյանքում փնտրի՛ր եւ գտի՛ր հավիտենականը, գտի՛ր Քրիստոսին, որպեսզի ժառանգես Նրա հավիտենական թագավորությունը:
ՍՐԲՈՒԹՅՈՒՆ Առաջին հայացքից պարզ թվացող քրիստոնեությունը իրականում անսահմանորեն խորն է եւ այդ խորության մեջ է, որ գտնում ենք շատ ու շատ հարցերի պատասխաններ, ծանոթանում Աստծո հետ հաղորդակցվելու պայմաններին: Ամենասուրբին մերձենալու համար անհրաժեշտ է լինել շիտակ թե՛ խոսքով, թե՛ գործով: Սակայն դրան խանգարում են բազում մոլորություններ: ... Իր ցանկությունների, վատ սովորությունների աղտոտ ճահճի մեջ ընկղմված անձը չի կարող տեսնել Տիրոջը: Դո՛ւ, սիրելի ընթերցող, պատարագիր անձդ եւ կլսես Հիսուսի խաղաղարար եւ սուրբ մեղեդին ոչ թե հեռուներում, այլ քո հողեղեն անոթի ներսում: Գիտցի՛ր, հոգիդ ու մարմինդ են այն տավիղը, որի վրա Աստված պիտի նվագի Իր Սիրո եւ Բարության մեղեդիները: Նա, ով մեկ անգամ ճաշակի Երկնավոր Հոր Սերը, այլեւս անկարող կլինի անկեղծ զղջման արցունքներով չլվանալ իր վրայից բազում մեղքերի փոշին: Իսկ եթե մեղքերը նախահարձակ լինեն, նայի՛ր Խաչին գամված Փրկչին. Նա գառան նման մորթվեց ի սեր բոլորի եւ մեռավ քո փոխարեն: Աստված ամենուր է: Նա Իր մեջ է ընդգրկում ողջ Տիեզերքը: Սակայն Նրա ներկայության մեղեդին լսելի է դառնում միայն տաճարացյալ սրտում: Երանի̃ այն սրտին, որի լարերը միայն Աստծո հրամանին են արձագանքում: Հիսուս ասում էր. «Ես եմ բարի Հովիվը եւ ճանաչում եմ իմիններին եւ ճանաչվում իմիններից...Նրանք Իմ ձայնը պիտի լսեն»: Խոնարհ սրտերն են այդ: Իսկ եղծված հոգիները շարունակում են ընկղմված մնալ մեղքերի մահաբույր թմբիրի մեջ եւ չլսել Կանչողի ձայնը: Աստված պատվիրում է. «Սուրբ եղե՛ք, ինչպես որ ես եմ սուրբ»: Սա է Նրա հետ հաղորդակցվելու եւ տիեզերական խորհուրդներին մերձենալու պայմանը: Երկնավոր Հայրը կամենում է, որ լինենք Իր պես սուրբ, բարի, խոնարհ, կատարյալ, աննախանձ, ներողամիտ, հանդուրժող: Սուրբ Գիրքն ասում է. «Ով որ բոլոր պատվիրանները պահի եւ միայն մեկ բանի մեջ հանցավոր լինի, նա բոլորին էլ (պատվիրաններին) պարտական կհամարվի, քանի որ ասված է. «Շնություն մի արա, եւ նույն տեղում էլ՝ մի սպանիր»: Կարեւոր չէ, թե ինչպես ես մեղանչում՝ ստախոսությամբ, հարբեցողությամբ, թե ցանկական աչքերով: Այդ ամենը խոչընդոտում են Արարչին մոտենալուն, զրկում մարդուն աստվածատուր լուսեղեն վահանից եւ հակառակորդի համար դարձնում խոցելի: Ուրեմն Աստծո պատվիրանների կատարման հարցում անպայմանորեն պետք է լինել անզիջում: Աստծուն պետք է նվիրվել ամբողջ սրտով: Նա կիսատություն չի հանդուրժում: Պատահական չէ, որ Աստվածաշունչը կոչ է անում լինել տաք կամ սառը, բայց ոչ երբեք՝ գաղջ: Բոլոր սրբերի անօրինակ վարքը ապացուցում է այդ եւ վկայում Աստծուն անմնացորդ հանձնվելու անհրաժեշտության մասին: Այդ նվիրումով է, որ Գողգոթան վերածվում է Ձիթենյաց լեռան, եւ աշխարհի իշխանը պարտության է մատնվում: Այն պահից, երբ որոշում ես մինչեւ մահ հավատարիմ մնալ Աստծուն, անձնատուր լինում Նրա կամքին, դրանից հետո է ամեն բան դյուրին դառնում: Այլընտրանք չկա: Պետք է կամ ընտրել Աստծուն եւ հանձնվել Նրա Հայրական խնամքին, կամ՝ տրվել սատանային: Մոտեցե՛ք Աստծուն, եւ Աստված պիտի մոտենա ձեզ: Ոչ ոք չի կարող որոշել հանդիպման պահը: Դա վերապահված է միայն Բարձրյալին: Նա ընդառաջ է գալիս՝ ինչպես անառակ որդու հայրը: Սուրբ Հոգին՝ թագուհին Տիեզերքի, ճշմարիտ աղախնու պես սպասավորում է մեր հոգուն՝ փրկության համար, եւ Նրա միջոցով է, որ պիտի գտնենք Փրկչին: Սուրբ Հոգին անչափ նրբազգաց է, քնքուշ եւ նույն քնքշությամբ է վարվում մեզ հետ, երբեք մեր կամքին հակառակ ոչինչ չի անում: Տիեզերքի հրեղեն լեզուն ամեն վայրկյան մեր կողքին է, բախում է մեր հոգիների դռները՝ ցանկանալով ներս մտնել եւ սովորեցնել, ճանաչել տալ Հորը եւ Որդուն: Իսկ երբ համառում ենք, անտեսում՝ տրտմում է մեր սրտի գավթում նստած՝ միշտ պատրաստ արձագանքելու առաջին իսկ կանչին: Բյուզանդ ԿԵՈԶՈՒՊԵՈՅՈՒՔՅԱՆ (շարունակելի)
«Եւ երբ ժամը հասաւ, սեղան նստեց, եւ տասներկու առաքյալներն էլ՝ իր հետ: Եւ նրանց ասաց. «Յոյժ ցանկացայ այս Պասեքի ընթրիքը ուտել ձեզ հետ, քանի դեռ չեմ չարչարուել» (Ղուկ. ԻԲ 14, 15): *** Փրկիչն Իր չարչարանքներից առաջ աշակերտներին հայտնեց, որ Ինքը պետք է չարչարանքներով մահվան դատապարտվի, որով աշակերտներին ևս նախապատրաստում է առաջիկա տագնապալի իրադարձություններին: Նա ասում է. «Ահաւասիկ Երուսաղէմ ենք բարձրանում, եւ մարդու Որդին պիտի մատնուի քահանայապետերին ու օրէնսգէտներին. Եւ նրան մահուան պիտի դատապարտեն ու նրան հեթանոսներին պիտի մատնեն՝ ծաղրուելու, ծեծուելու եւ խաչը հանուելու համար, սակայն նա երրորդ օրը յարութիւն պիտի առնի» (Ղուկ. Ի 18, 19): Հիսուսի այս խոսքերը պարզորոշ ցույց են տալիս, որ Նրան հայտնի են Իրեն սպասվող չարչարանքների մանրամասները: Եվ ինչպե՞ս կարելի է չզարմանալ Փրկչի անսահման սիրո վրա: Ո՞վ է տեսել կամ լսել, որ մարդս աչքի առաջ ունենա այսպիսի սարսափելի չարչարանքները և սոսկալի մահը, բայց և իր վերջին րոպեներին սիրո և մտերմության ձգտում ունենա դեպի իր մտերիմները: Իրոք, սա անհասկանալի սեր է, որ պետք է բոլորին զարմացներ: Բայց որքա̃ն քիչ ենք մտածում այդ սիրո մասին և որքա̃ն անտարբեր ենք դեպի այդ սերը: Իրականում իրենց քրիստոնյա համարողների մեծ մասը, լսելով կամ կարդալով Փրկչի դեպի մեզ ունեցած սիրո մասին, Նրա արյունոտ հանդերձի, փշե պսակի, Նրա սուրբ արյան և վերքերի մասին, այդ ամենն ընդունում են որպես սովորական մի բան: Կարեկից և վշտակից չլինելով՝ իրենց մեղքերի համար խաչի վրա տառապող և մեռնող Աստծո Միածին Որդուն, այդ հոգիները ունակ չեն ողբալու, սգալու և զղջալու իրենց մեղքերի համար: Անապաշխար այս հոգիները ոչ մի ակնկալիք և հույս չպետք է ունենան աստվածային ողորմածության և փրկության: Ո՛վ թշվառներդ, ինչո՞ւ եք այդքան անտարբեր դեպի այս անչափ սերը: Մի՞թե չեք մտաբերում այն զարհուրելի դատապարտությունը, որ թափվում է նրանց գլխին, ովքեր անզգա են դեպի Փրկչի սերը: Պողոս առաքյալն ասում է. «Եթէ մէկը չի սիրում Տէր Յիսուսին, նզովեալ թող լինի. Մարանաթա» (1 Կորնթ. ԺԶ 22): Դուք ինչպե՞ս կարող եք այսպիսի դատապարտությունը տանել: Աստվածավախ մարդիկ, ովքեր իրոք նախանձախնդրորեն ջանում են քայլել Աստծո ճանապարհով, այս խոսքերը լսելիս դողում են, խոստովանելով, որ Աստծուն ամբողջ սրտով սիրելու ընդունակություն չունեն: Նրանք գիտեն, որ Աստծուն ամբողջությամբ նվիրվելու իրենց ջանքերը իզուր են անցնում: Սակայն նրանք հավատում են, որ Աստծու սերն այնքան մեծ և զորեղ է, որ հաղթում է իրենց տկարություններն ու թուլությունները: Նրանք գիտեն, որ իրենց պաղ սրտից բխած տրտունջն Աստված սիրով է լսում, երբ Նրան խոստովանում են իրենց տկարությունները, իրենց անկատար լինելը և խնդրում, որ Տերը կարողություն տա ամբողջ հոգով և սրտով Նրան նվիրվելու: *** Տե՛ր Հիսուս, նախահավիտյան Աստծո Որդի, Դո՛ւ, որ մեզ մինչև մահ սիրեցիր, Տե՛ր, այդ անչափ սիրուդ ինչի՞ համար արժանացանք: Դու այնքան ուժգին մեզ սիրեցիր, որ մեզ համար հանձն առար ծաղր ու ծանակը, անարգանքն ու չարչարանքը : Տե՛ր, տեսնելով դեպի Քեզ ունեցած իմ սառնությունը և հոգևոր ծուլությունս, խնդրում եմ ինձ չպատժես: Քո սերն անսահման մեծ է, իսկ իմ սիրտն այնքան փոքր է, որ չի կարող այդ սերն իր մեջ ամփոփել: Քո սերն այնքան վեհ ու վսեմ է, որ մենք, ողորմելիներս, թույլ արարածներս, չենք կարող ըմբռնել և գնահատել այն: Տե՛ր, տո՛ւր ինձ քեզ խորապես սիրելու և Քեզ անմնացորդ նվիրվելու շնորհ: Իմ ուրախությունս և հոգուս խաղաղությունը միայն Քո մեջ եմ փնտրում, ո՛վ իմ Աստված: Ընդունի՛ր ինձ, Տե՛ր, Քո երկնային արքայության մեջ, որպեսզի ես էլ այն ուրախությանը մասնակից լինեմ, որ պատրաստել ես Քեզ սիրողների համար, որպեսզի ես էլ հագենամ Քո առատ ողորմությամբդ, որ Քեզնից՝ Կյանքի Աղբյուրիցդ է բխում: Քո ողորմությունից ինձ մի՛ զրկիր , Քո սիրո համար. Ամեն:
«Երբ Յիսուս եկաւ Բեթանիա, բորոտ Սիմոնի տունը, նրան մօտեցաւ մի կին, որ մի շիշ թանկարժէք իւղ ունէր, և թափեց այն նրա գլխին, մինչ նա սեղան էր նստել: Երբ աշակերտներն այս տեսան, բարկացան ու ասացին. «Ինչի՞ համար է անուշահոտ իւղի այդ վատնումը, քանի որ կարելի էր մեծ գնով վաճառել այդ և տալ աղքատներին»: Յիսուս իմացաւ ու նրանց ասաց. «Ինչո՞ւ էք նեղութիւն տալիս այդ կնոջը. նա իմ հանդէպ մի բարի գործ կատարեց. աղքատներին ամէն ժամ ձեզ հետ ունէք, բայց ինձ միշտ ձեզ հետ չէք ունենայ: Իմ մարմնի վրայ այդ իւղը թափելով՝ նա իմ թաղուելը կանխանշեց: Բայց ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, որ ամբողջ աշխարհում, ուր էլ այս Աւետարանը քարոզուի, պիտի պատմուի դրա յիշատակին, նաև ինչ որ դա արեց» ( Մատթ. ԻԶ 6-13): *** Մեր Փրկիչը՝ Հիսուս Քրիստոսը, Բեթանիա գյուղում Սիմոնի տանն է գտնվում, այստեղից Նրա ճանապարհը Գեթսեմանի միջով ձգվում է դեպի Գողգոթա, որտեղ Խաչը սպասում է Նրան: Սիմոնի տունը հանկարծ անուշահոտությամբ է լցվում. ոչ մի ժամանակ զոհն այդպիսի անուշահոտություն չէր արձակել: Մարիամը, կամենալով իր սիրո և հավատի զգացումն արտահայտել առ Քրիստոս և պատվել Նրան՝ որպես Թագավորի և Քահանայապետի, Փրկչի գլխի և ոտքերի վրա թափում է թանկագին նարդոսյան յուղը և դրանով, կարծես թե, կատարում է Քրիստոսի թաղման ծեսը: Մարիամի հոգին փրկության է ձգտում… Փրկչի առջև Նա հավանաբար մտաբերում է մարգարեի այն խոսքը, թե «նա խոցուեց մեր մեղքերի համար և մեր անօրէնութիւնների համար դատապարտուեց. մեր խաղաղութեան համար նա՛ պատիժ կրեց, և նրա՛ վէրքերով մենք բժշկուեցինք» (Ես ԾԳ 5): Մարիամը հասկացել է, որ Հիսուսը հոժարակամ հանձն է առել խաչի չարչարանքները մեղավորների փրկության համար: Մարիամը նստած արտասվում է Նրա ոտքերի առաջ, Ով, արդար լինելով, որպես Գառն Աստծո, ինքնակամ պատրաստվում է զոհաբերության: Մարիամն իր ողջ էությամբ Տիրոջն է նվիրվել, նրան այս աշխարհում ոչինչ այլևս չի հետաքրքրում, իր մտածմունքները միայն առ Քրիստոս են ուղղված: *** Մեծ Պահքի վերջին շաբաթը, որը կոչվում է «Չարչարանքների շաբաթ», նվիրված է Քրիստոսի չարչարանքների հիշատակին: Հավատացյալներս այդ ժամանակ առավել մոտ ենք չարչարվող և մեռնող Փրկչին. Նրա խաչը գրկում ենք, լարված աչքերով նայում ենք Նրա վերքերին և լսում Նրա տանջանքների հառաչանքը: Անկեղծ հոգով ողբանք մեր մեղքերը և մխիթարվենք Նրա անսահման ողորմածությամբ: Նարդոսյան յուղի փոխարեն Նրան ընծա բերենք մեր սերն ու շնորհակալությունը: Մարիամի պես մեր երախտիքը հայտնենք Նրան, Ով Իրեն զոհաբերեց մեր հիվանդ և մեղավոր հոգիների փրկության համար: Տե՛ր Աստված իմ, ինձնից հեռացրու այն ամենն, ինչ կարող է ինձ ողորմությունիցդ զրկել. թո՛ղ որ այն սիրով մխիթարվեմ, որով Քո Միածին, սիրելի Որդիդ ինձ համար զոհվեց: Աստվա՛ծ իմ, տուր ինձ կարողություն, որ մշտապես խորհեմ չարչարանքներիդ և մահվանդ մասին, Խաչյալիդ նայելով, հեռու մնամ հոգեկործան չար ցանկություներից. հաղթեմ համառ և մեղավոր սրտիս: Տե՛ր, սովորեցրու ինձ, որ Քեզ՝ Աստծո Գառիդ նայելով, կարողանամ հաղթահարել այն նեղությունները, փորձությունները և ժամանակավոր վշտերը, որոնք Քո բարի կամքով թույլատրված են որ ինձ հետ պատահեն: Օգնի՛ր ինձ, Տե՛ր իմ, Քո սուրբ անվան սիրո համար. Ամեն:
ՀԱՃԱԽԱԿԻ ՄՏԱԲԵՐԻ՛Ր ՄԱՀԸ, ԴԺՈԽՔԸ, ԴԱՏԱՍՏԱՆԸ ԵՎ ՀԱՎԻՏԵՆԱԿԱՆ ԿՅԱՆՔԸ Հաճախ մտաբերի՛ր մահը, Քրիստոսի դատաստանը, հավիտենական տանջանքը եւ հավիտենական կյանքը, եւ կյանքը, իր բոլոր կրքերով եւ գայթակղություններով, նողկանք կառաջացնի քո մեջ, որից հետո չես կամենա այս աշխարհում հարստանալ եւ փառավորվել: Եվ քո միակ ձգտումը կլինի Աստծուն գոհացնելը եւ Աստծո արքայություն մտնելը: Այն, որ մարդիկ ունայնության են ձգտում եւ մեղք են գործում, իրականում նրանից է, որ մոռանում են հավիտենականության մասին: Այո՛, սարսափելի եւ դառնագին է Աստծուց եւ հավիտենական կյանքից ընդմիշտ զրկվելը: Հիշի՛ր ուրեմն այս վերջինը եւ հավիտյանս մեղք չես գործի: Ի՞ՆՉ Է ՊԱՀԱՆՋՈՒՄ ԻՍԿԱԿԱՆ ԶՂՋՈՒՄԸ Իսկական զղջումը պահանջում է, որ մարդ հրաժարվի մեղքերից եւ աշխարհի ունայնությունից եւ Աստծուն դառնա ամբողջ սրտով, ներքնապես փոխվի եւ նոր մարդ դառնա, եւ այդպիսով փրկություն ձեռք կբերի: Շատ աշխատանք եւ սխրանք է պահանջվում, որպեսզի մարդը փոխվի եւ բարի ծառ դառնա, որն ինքնին բարի պտուղներ է տալիս: Ուրեմն, ոչ մի բանի համար այդպես մ՛ի ջանա, քան այն բանի համար, որ ինքդ քեզ վերափոխես, նորոգես ու ուղղես: Դրա մասին ջանադրաբար եւ հաճախակի աղոթի՛ր եւ դիմի՛ր Քրիստոս Աստծուն, որպեսզի Նա ինքը քեզ վերափոխի եւ բարի դարձնի: Առանց Նրա անհնար է մեր վերափոխվելը եւ ուղղվելը: Իսկ երբ կունենաս ներքին վերափոխում, այնժամ քո գործերը բարի կդառնան: ՄԻԱՅՆ ԲԱՐԵՊԱՇՏՈՒԹՅՈՒՆ Է ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ԱՅՍ ԿՅԱՆՔՈՒՄ Համեմատիր ժամանակը հավերժության հետ, ներկան՝ ապագայի, կենդանի մարդկանց՝ մեռելների հետ, եւ քո միտքը կլուսավորվի, եւ ինքդ կիմանաս եւ կխոստովանես, որ չարիք է գործում այն մարդը, ով «իր անձի համար գանձ կհավաքի եւ Աստծով չի հարստանա» (Ղուկ. 12.21): Բոլոր մեռյալները լքել են այս աշխարհը, դու էլ կլքես, թեկուզ եւ ամբողջ աշխարհը ունենաս ոտքիդ տակ, միայն բարեպաշտությունն է հանդերձյալ աշխարհ անցնում մեզ հետ: Ուրեմն, մինչեւ վերջ բարեպաշտ եղի՛ր, եւ միայն բարեպաշտությունը իրական գանձ համարի՛ր. «Որովհետեւ Աստված պիտի բոլոր արարածների դատաստանն անի, նրանց կատարած բոլոր թաքուն գործերի համար՝ լինեն դրանք չար թե բարի» (Ժողովող 11.13): ՈՎՔԵ՞Ր ԵՆ ՔՐԻՍՏՈՆՅԱՆԵՐԸ ԱՅՍ ԱՇԽԱՐՀՈՒՄ Ճշմարիտ քրիստոնյաները այս աշխարհում ապրում են իբրեւ անցորդ, ճամփորդ, օտարական, եկվոր եւ միշտ հավատով, հոգու աչքերով տեսնում են երկնային Հոր Արքայությունը եւ ձգտում են հասնել դրան: Եվ ուրեմն, դու էլ եղի՛ր օտարական եւ եկվոր եւ անընդհատ ձգտի՛ր հասնել քո երկնային հայրենիքին, եւ աշխարհը իր հաճույքներով եւ գայթակղություններով նողկալի կլինի քեզ համար: Ով հավիտենական երանություն է փնտրում եւ ցանկանում ստանալ այն, նա կարհամարհի ժամանակավոր ամեն բան, որպեսզի չզրկվի հավիտենությունից:
Կյանքի հանդեպ մարդու սերը նրա հոգում խորն է արմատացած‚ նա չի ցանկանում մեռնել‚ կյանքից զրկվել‚ այլ ապրել է սիրում եւ ուզո՛ւմ է ապրել: Ապրելու հույսը մինչեւ վերջին շունչն անբաժան է նրանից: Սակայն մարդու մահկանացու մարմինը ենթակա է տկարության, հիվանդության և մահվան: Մահվան մասին միտքը մենք չենք կարող հեռացնել մեզնից‚ եւ դա է նաեւ մեզ դրդում մտածել Աստծո եւ հավիտենական կյանքի մասին: Եւ ով իր մեջ փնտրել եւ գտել է կենդանի Աստծուն, նա գիտի, որ Արարիչը մեր բարեգութ եւ բարեխնամ Ծնողն է, Ով չի ցանկանում մեր մահն ու կորուստը, այլ հակառակը՝ ուզում է, որ մենք հանիտենական կյանք ունենանք: Դժվար է երեւութապես պարզել‚ թե այն կյանքն ինչ պիտի լինի մեզ համար‚ կամ մենք ինչ պիտի լինենք այն կյանքի համար: Սակայն շատ խորանալ պետք չէ այս հարցում‚ քանի որ Աստծո ձեռքն անթափանց քողով է ծածկել այն կյանքը‚ մինչեւ այն պահը‚ երբ Քրիստոս Աստվածային զորությամբ աշխարհ կգա եւ կհաստատի Իր անվախճան թագավորությունը: Մենք՝ քրիստոնյաներս, պարզապես պետք է հավատանք, որ մահկանացու մարդը միայն այս աշխարհի կարճատեւ կյանքի համար չի ստեղծվել: Եվ ինչպես Քրիստոս հաղթեց մահին‚ այնպես էլ մենք պետք է մահին հաղթենք եւ Իր թագավորությունում մշտապես Իր հետ լինենք: Հզոր Աստծո ձեռքը‚ որ բռնել է վարագույրը հավիտենական կյանքի հրաշալիքի առաջ, պատվիրում է հավատալ‚ որ մենք ծնվել ենք անվերջ կյանք ունենալու համար‚ որ Աստծո հայրական անհուն սերն անվախճան է‚ ինչպես որ մեր հոգու գոյությունը: Սակայն Աստծո շնորհներին կարժանանանք‚ եթե այս կյանքում աստվածային Փրկչի՝ մեզ ցույց տված ճանապարհով քայլենք: Բայց եթե այս կյանքում չհավատանք Աստծուն եւ Իր խոստումներին ու չընթանանանք Նրա փրկարար ճանապարհով, ապա ինքներս մեզ դատապարտում ենք հավիտենական կորուստի: Հետեւապես, Աստծո՝ մեզ պարգեւած երկրային այս կարճատեւ կյանքը ճիշտ ապրենք, մեղքից ու բոլոր տեսակի ախտերից հեռու պահենք մեզ, քանզի կոչված ենք լինելու Աստծո տաճար: Եւ երբ Տերն այս աշխարհից մեզ կանչի‚ արժանավայել կանգնենք Նրա առաջ: Ո̃վ երկնավոր Հայր‚ ինձ էլ արժանի արա տեսնելու Քո հավիտենական փառքը եւ Քո արքայության անպատմելի երանությունը:
Ոսկեդրամը‚ եթե չընդունի արքայական պատկերի դրոշմը‚ շրջանառության մեջ եւ արքայական գանձարանում չի դրվի‚ այդպես եւ հոգին‚ եթե չունի Անճառելի Լույսի պատկերը‚ այսինքն՝ իր մեջ դրոշմված Քրիստոսին‚ ապա անպիտան է երկնային գանձերի համար եւ մերժվում է արքայության վաճառականներից՝ բարի առաքյալներից: Քանզի եւ նա‚ ով կանչված էր‚ բայց չուներ հարսանեկան հանդերձներ‚ որպես օտար‚ վտարվեց արտաքին խավարը: Եվ ինչպես մեռելը ոչ մի բանի պիտանի չէ‚ որի համար էլ հանում են նրան քաղաքից դուրս եւ թաղում‚ այդպես եւ հոգին‚ որ չունի իր մեջ աստվածային Լույսի պատկերը: Ուստի ով ջանում է հավատալ եւ մոտենալ Տիրոջը‚ պետք է աղոթի‚ որ դեռ այստեղ ընդունի աստվածային Հոգին: Ուստի ով այստեղ չի փնտրել եւ չի ընդունել իր հոգում Կյանք՝ աստվածային Լույսի Հոգին‚ մարմնից ելնելու ժամանակ հեռացվում է խավարը՝ չմտնելով երկնքի արքայություն‚ ունենալով իր ավարտը սատանայի եւ նրա արբանյակների հետ: Կամ ինչպես ոսկին կամ արծաթը կրակի մեջ դառնում են ավելի մաքուր եւ արժեքավոր եւ ոչինչ՝ ո՛չ փայտը‚ ո՛չ խոտը չեն կարող փոխել նրան‚ քանի որ հենց ինքը դարձել է ինչպես կրակ եւ լափում է ամեն ինչ‚ որ մոտենում է իրեն‚ այդպես եւ հոգին‚ մնալով հոգեւոր կրակի եւ աստվածային լույսի մեջ‚ ոչ մի չար ոգուց ոչ մի չարիք չի կրի‚ իսկ եթե որեւէ բան էլ մոտենա իրեն‚ կսպառվի Սուրբ Հոգու երկնային կրակով: Երբ Ադամն ընկավ եւ մեռավ Աստծո համար‚ խավարով զգեստավորեց նա իր հոգին‚ քանի որ թագավորեց նրա վրա խավարի իշխանը: Հենց Ադամն էր ավազակներից խողխողված եւ կիսամեռ այն ընկածը‚ որ Երուսաղեմից Երիքով էր գնում: Եվ ինչ տկարությամբ տառապեց Ադամը‚ նույն տկարությունը կրեցինք մենք բոլորս‚ ինչպես ասում է Եսային. «Ոտքերից մինչեւ գլուխ նրա վրա առողջ տեղ չկա: Վերքերի‚ այտուցների եւ շարավոտ խոցերի վրա դնելու ո՛չ սպեղանի կա‚ ո՛չ ձեթ եւ ո՛չ վիրակապ» (Ես. 1:6): Այսպիսի անառողջանալի խոցով ենք խոցված մենք‚ եւ միայն Տերն է ի զորու բուժել դրանք: Դրա համար էլ հենց Ինքը եկավ‚ քանի որ ուրիշ ոչ ոք Հին Կտակարանից‚ ո՛չ իսկ Օրենքը‚ ո՛չ իսկ մարգարեները չէին կարող բժշկել այն: Ուստի ընդունենք Տիրոջը՝ Ճշմարիտ Բժշկին‚ Ով գալով եւ մեզ համար չարչարվելով՝ կարող է բժշկել մեր հոգին: Քանզի անդուլ բախում է Նա մեր սրտերի դռները‚ որպեսզի բացենք Նրա առաջ‚ եւ Նա մտնելով հանգստանա մեր հոգում‚ իսկ մենք լվանանք եւ օծենք Նրա ոտքերը‚ եւ Նա կօթեւանի մեր ներսում: Իսկ նրանց‚ ովքեր դատաստանին ահյակ կդասվեն եւ որոնց սատանայի հետ կուղարկի դժոխք‚ Տերը կասի. «Օտար էի‚ եւ ինձ ձեր մեջ չառաք‚ քաղցած էի‚ եւ ինձ հաց չտվեցիք‚ ծարավ էի‚ եւ ինձ ջուր չտվեցիք» (Մատթ. 25:42-43): Քանզի Նրա ե՛ւ կերակուրը‚ ե՛ւ ըմպելիքը‚ ե՛ւ հագուստը‚ ե՛ւ օթեւանը‚ ե՛ւ հագիստը մեր հոգում է‚ ուստիեւ անխոնջ թակում է մեր սրտի դուռը կամենալով ներս մտնել: Ընդունենք Նրան եւ մեր մեջ առնենք‚ քանի որ մեզ համար Նա ե՛ւ կերակուր է‚ ե՛ւ կյանք‚ ե՛ւ ըմպելիք‚ ե՛ւ կյանք հավիտենական: Եվ ամեն հոգի‚ որ իր մեջ չի ընդունել Նրան‚ չունի ժառանգություն երկնքի արքայության մեջ սրբերի հետ եւ չի կարող մտնել վերին քաղաքը: Տե՛ր Հիսուս Քրիստոս‚ Դու Ինքդ առաջնորդի՛ր մեզ այնտեղ. փառավորում ենք անունը Քո‚ Հոր եւ Սուրբ Հոգու հետ հավիտյանս հավիտենից. ամեն: Մակար ԵԳԻՊՏԱՑԻ
-Եթե հոգու աչքերով կարողանայիր տեսնել, թե մեղավորին ինչ է սպասում ապագայում‚ անկարելի է‚ որ այնուհետեւ մեղանչեիր‚ եթե նույնիսկ առիթներից փախչելու համար հարկ լիներ ենթարկվել ծանր չարչարանքների: -Մեղքը մի անդունդ է՝ փորված մարդու եւ Աստծո միջեւ‚ որ արգելք է դնում մարդու փրկությանը: -Աստված գերագույն սրբություն լինելով՝ մեղքի մեծագույն թշնամին է‚ որովհետեւ մեղքը ապստամբություն է Իր սիրո դեմ: -Մեղքը մեծագույն չարիքն է‚ որ կարող է պատահել քեզ‚ որովհետեւ քեզ զրկում է Աստծո բարեկամությունից: Իսկ եթե մահը վրա հասնելու լինի‚ հավիտյան հեռու կմնաս Աստծուց‚ ապարդյուն դարձնելով Քրիստոսի արյունը: -Որքան Աստծուն ծառայես՝ այնքան ազատ ես‚ որքան մեղքի ծառայես՝ այնքան գերի ես: -Մեղքը քեզ արգելում է հասնել Աստծո արքայության‚ որի համար ստեղծված ես. խլում է քեզնից կյանքը եւ շնորհում մահ: -Մեղքն իր մեջ ունի խավարի պատկերը. «Ով որ չար է գործում‚ ատում է լույսը» (Հովհ. Գ 20): Մեղքի բնությունը‚ չարիքը եւ հետեւանքները պիտի գտնես Սուրբ Գրքի բոլոր պատմությունների մեջ: -Ամեն անգամ‚ երբ մահվան ականատես լինես‚ հիշի՛ր մեղքի ծանրությունը: Մարդը մեղանչելու պատճառով մահկանացու դարձավ: Մահվան դատավճիռը տրվեց մեղանչելուց հետո: -Մտածի՛ր‚ որ մեղքն այնքան մեծ չարիք է‚ որ հաջողեց անգամ Աստծո Որդոնւ սպանել՝ ահռելի ցավերով: Տե՛ս‚ թե որքան խորն են մեղքի պատճառած վերքերը‚ որոնք խնամելու համար հարկ եղավ Աստծո արյունը: -Մեղքը մի՛ համարիր իբրեւ մի վերացական օրենքի խախտում‚ այլ քո եւ Աստծո միջեւ անձնական սիրո խախտում: -Որքան որ ջանում ենք մեր մարմինները հեռու պահել մահացու հիվանդություններից, հազարապատիկ ավելին պետք է անենք որպեսզի մեղք չգործենք, որովհետեւ այն մեղավորներին հավիտենական տանջանքների է մատնելու:
Դու որոշակի նպատակներ ունես‚ որոնց մասին շատ ես մտածում‚ եւ որոնք զբաղեցնում են սիրտդ ու երեւակայությունդ‚ իսկ երբ քնում ես‚ դրանք երազում ես տեսնում: Ուզում ես շատ կարեւոր մեկը լինել‚ որպեսզի մարդիկ քեզ ճանաչեն ու հարգեն: Հույսեր ունես՝ կապված հռչակի ու բարի համբավի‚ հեղինակության ու իշխանության հետ‚ նպատակներ ունես՝ կապված հարստության‚ հասարակական դիրքի ու տիտղոսների հետ: Ունես ցանկություններ՝ կապված բնակության վայրի‚ ուտելիքի‚ հագուստի եւ մարմնի տարբեր վայելքների հետ: Դու չես‚ որ ապրում ես աշխարհում‚ այլ իրականում աշխարհն է ապրում քո մեջ եւ իշխում սրտիդ‚ մտքիդ‚ երեւակայությանդ ու կամքիդ վրա: Ինչ վերաբերում է հոգուդ‚ ապա նա այս ամենի մեջ բանտարկված է‚ ցանկանում է ազատագրվել մարմնական ցանկություններից‚ քանի որ «մարմինդ հոգու հակառակն է ցանկանում» (Գաղ. 5. 17): Այս նպատակները քեզ թշվառ են դարձնում‚ որովհետեւ դրանք բոլորը չես կարող կյանքի կոչել: Եվ զարմանալին այն է‚ որ դրանք քեզ դժբախտացնում են‚ նույնիսկ երբ իրագործվում են: Որովհետեւ երբ ուզածդ ձեռք ես բերում‚ գոհ ես լինում‚ բայց այն առաջնորդում է քեզ ավելիին տիրելու: Առավել վտանգավորն այն է‚ որ կարող ես մոլորվել այս նպատակների ու ցանկությունների պատճառով եւ ընկնել խաբեության‚ ստորաքարշության, շողոքորթության‚ ստախոսության կամ առավել վատթար բաների մեջ: Ինչո՞ւ ես ամուր կառչում աշխարհային ցանկություններից‚ երբ գիտես‚ որ «Թե այս աշխարհն է անցնում է‚ թե ցանկությունը» (Ա Հովհ. 2.17): Դու պանդուխտ ես այս երկրի վրա‚ եւ պիտի գա ժամը‚ երբ պիտի թողնես աշխարհն ու նրա ունեցվածքը: Ինչպես որ մերկ դուրս եկար մորդ որովայնից‚ այնպես էլ մերկ կվերադառնաս (Հոբ 1.21): Ստիպված կլինես թողնել աշխարհն իր փառքով‚ հարստությամբ ու հռչակով եւ բոլոր մարդկանց պես իջնել երկրի գուբը: Ինչ հեղինակություն‚ հռչակ‚ վայելքներ էլ որ ձեռք բերած լինես այս աշխարհում‚ դրանք քո մահկանացու մարմինը չեն պաշտպանի քայքայումից: Դատաստանի օրը Աստծո առջեւ երկրային ամեն ունեցվածքից զուրկ պիտի կանգնես: Աշխարհից ոչինչ չես տանի‚ բացի գործերիցդ՝ լինեն դրանք բարի կամ չար: Սուրբ հայրերից օրինակ վերցրու‚ որոնք սրբություն ձեռք բերեցին միայն այն ժամանակ‚ երբ իրենց սրտերը դատարկեցին աշխարհի եւ աշխարհային բաների սիրուց: Նրանք այլեւս ցանկություն կամ կիրք‚ ոչ էլ այս աշխարհում ունեցվածք չունեցան: Դրա համար նրանց համար հեշտ եղավ թողնել աշխարհը: Սիրտդ կառչում է հողից ու նրա փառքից: Սա այն նույն փորձությունն է‚ որով սատանան ուզեց փորձել Տիրոջը. «Սատանան նորից նրանց առավ-տարավ մի շատ բարձր լեռան վրա եւ ցույց տվեց նրան աշխարհի բոլոր թագավորություններն ու դրանց փառքը եւ նրան ասաց. «Այս բոլորը քեզ կտամ‚ եթե գետնին ընկնելով ինձ պաշտես» (Մատթ. 8. 9): Այժմ մտածիր. եթե ունենաս այս ամենը‚ բայց կորցնես հոգիդ‚ որին բանտարկել ես ցանկություններիդ ոսկե վանդակում‚ ի՞նչ կշահես... Քո հոգին ուզում է ազատ արձակվել: ՇԵՆՈՒԴԱ Գ Ղպտի եկեղեցու հայրապետ
Սույն հրապարակումը չնայած գրվել է ավելի քան երկու դար առաջ, սակայն բավականին համահունչ է ներկա ժամանակներին: *** Մեր թագավորության անկման պատճառներից առաջինը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ այն, որ մեր իշխանները ձգտեցին լինել ինքնիշխան, այսինքն՝ կամեցան ունենալ անկախ իշխանություն, որպեսզի ամեն մեկը, ինչ որ ինքնագլուխ կերպով ու առանձնաբար, միայն ըստ սեփական խելքի, կարծիքի ու ըմբռնման կամենա, անի՝ առանց մյուսի հետ խորհրդակցելու։ Նրանք չգիտակցեցին, որ յուրաքանչյուր մարդ բնությամբ սխալական է, մի բան, որ ոչ ոք չի կարող ժխտել կամ ուրանալ, ըստ այնմ, թե՝ «Չկա մարդ, որ ապրի և մեղք չգործի, որովհետև չկա մարդ, որ չմեղանչի» (Գ. Թագ. Ը 46)։ Տերն սկզբից ևեթ վկայեց, որ «Մարդու սրտի խորհուրդն իր մանկությունից իսկ չար է» (Ծննդ. Ը 21)։ Իսկ եթե բոլոր մարդիկ, հիրավի, սխալական են ու մեղանչական, բացի եզակի Աստծուց, հապա նա, որ տեր է կամ երկրի իշխան, ինչո՞ւ է ձգտում Աստծու պես հասնել բացարձակ և ինքնագլուխ իշխանության։ Բանն այն է, որ եթե հասարակ ժողովրդից որևէ մեկը սխալվում կամ մեղանչում է, ապա միայն իրեն է վնաս բերում, իսկ իշխանի սխալվելը ոչ միայն վնասներ, այլև երբեմն մեծամեծ պատուհասներ ու աշխարհավերություններ է բերում ամբողջ ազգին, ըստ այնմ, թե՝ «Արդար թագավորը աշխարհ է շինում, իսկ անօրեն մարդը՝ կործանում» (Առակ ԻԹ. 4): Ուստի իշխանությունը ինչ-որ միմիայն մեկի դատողությանը ու կառավարմանը չպետք է ենթակա լինի, այլ ամենալավագույնը կլիներ, եթե իշխանությունը անխախտելի սահմանադրությամբ և անեղծանալի օրենքներով կախում ունենար ընտիր-ընտիր ու մեծամեծ խորհրդականներից և տեսակ-տեսակ խորհրդարաններից։ Եվ եթե ընտրյալներից մեկնումեկը սխալվի կամ ինչ-որ հանցավոր գործով տապալվի. նման պարագայում մյուսները կարող են նրան փութանակի ուղղել ու ոտքի կանգնեցնել։ Ուստի և տիեզերահռչակ քարոզիչն ասում է, թե՝ «Լավ են երկուսը, քան թե մեկը, եթե մեկը գլորվի, ապա ընկերը նրան ոտքի կհանի» ( Ժողով. Դ. 9.10)։ Չէ որ բազմասյուն առաստաղը սյուներից մեկի խորտակվելու դեպքում չի տապալվի, այլ կարող է երկար ժամանակ դիմանալ, մինչև որ նորից կառուցվի։ Հակառակ դեպքում, եթե սյունը խորտակվի, եղածը ևս միանգամից կփչանա, տակնուվրա կլինի և կավերվի։ Այդպես կդառնա և ամեն մի իշխանություն, եթե լինի առանց ընտրյալ այրերի, և եթե իշխանը կամ էլ թագավորը, ինչպես ասվեց, չունենա իր ընտրյալները, որ սխալվելու կամ գլորվելու դեպքում նրանց շնորհիվ կարողանա վերստին հառնել և ուղղվել: Եվ ո՞վ համարձակություն կունենա հանդիմանել նրան. հազիվ թե այն ժամանակ այդպիսինը գտնվի։ Անշուշտ, մենք չենք ներում, որ Սավուղը բնավ ոչ մեկին չէր լսում, ականջ չէր դնում նաև մեծն Սամուելին, և Աքաաբն ու նրա որդիները, չէին լսում Եղիա մարգարեին, ու այդպես շատերը, որոնք հանդես են գալիս Աստվածաշնչում, ընդհակառակն, տանջում ու չարչարում էին նրանց, երբեմն էլ սպանում, ինչպես Մանասեն՝ Եսայիասին և շատ ուրիշները։ Այդ կերպ էին վարվում նաև մեր թագավորները. մի՞թե Տիրանը չարաչար չսպանեց սուրբ Հուսիկ հայրապետին՝ իրեն հանդիմանելու պատճառով։ Նրա նման Արշակն էլ ընդդիմացավ Ներսես Մեծին, մինչև որ վերջինիս, ինչպես հայտնի է, նրա որդի Պապը թունավորեց։ Այս կապակցությամբ այսքանը բավական համարենք։ Երկրորդ պատճառը հետևյալն է. մեր թշնամին ոչ թե զորությամբ տիրեց մեզ, այլ մեր թշնամու խոհեմությունն էր, որ կաշկանդելով ու կապելով մեզ բազկակապ արեց, բայց ոչ թե մեր ձեռքի զորությունը, այլ մեր մտքի կուրությունը։ Եվ ճիշտ է այն, որ մարդ նախ՝ հիմարանում է, ապա՝ կորչում, ինչպես հուժկու և մեծահզոր Սամսոնը, որ էշի մեկ ծնոտով հազար մարդ սպանեց, մինչև որ այլազգիներից կկուրացվեր ու կմեռներ՝ հիմարացավ ու խաբվեց Դալիլա պոռնիկից։ Այսպես նաև Իսրայելի արքա Աքաաբը ոճրագործ ու եղեռնագործ դարձավ իր Հեզաբել կնոջ պատճառով։ Բազում ուրիշ մարդիկ ու ցեղեր նույնպես հիմարության ու տգիտության պատճառով կործանվեցին։ Երրորդ պատճառ պետք է դիտել այն, որ մեր երիտասարդները տգիտաբար հարձակվում էին միմյանց վրա և, փոխանակ թշնամիներին, իրար էին կոտորում և իրենց հավատարիմ մարդկանց, ինչպես մի ժամանակ հրեաստանցիները՝ Իսրայելն ու Հուդան՝ միմյանց, և չեն գիտակցում, որ ազգը ազգ է, այլազգին՝ այլազգի։ Դրանից է, որ երբեմն որոշ խենթ ու խելառ մարդիկ, իրենց բնիկ ազգը թողած, մեծ քենով, նախանձով ու ատելությամբ հիմարաբար գնում միաբանում են օտարներին։ Չորրորդ պատճառն այն է, որ փոխանակ սիրո, համերաշխության, մեր ազգի մեջ օրեցօր ավելի ու ավելի ուժեղացան ատելությունը, թշնամանքն ու երկպառակությունը, և այդպիսով ճղակոտոր մեր ազգը, օտար երկրներում աստանդական ու թափառական դարձած, իր հայրենիքից ցիրուցան լինելով, որպես հողմից քշված խռիվ կամ եղեգ՝ սփռվեց աշխարհի երեսին, որից և հյուծվեց ու մաշվեց։ Քանզի «Ատելությունը թշնամանք է գրգռում» (Առակ Ժ 12) , - ասում է առակախոսը։ Մեկ ուրիշն ասում է. «Ամեն ոք, ով ատում է իր եղբորը, մարդասպան է» (Ա.Հովհ. Գ 15): Ատելության վնասները շատ-շատ են։ Ուստի և պարտավոր ենք միշտ ունենալ նրան ներհակը, որը սերը և միաբանությունն են։ Ինչպես ասում է՝ «Եթե ձեզանից երկուսը միաբանվեն երկրի վրա, այն բոլոր բաները, որ կուզենան, ինչ էլ լինի, կկատարվեն նրանց համար իմ Հոր կողմից, որ երկնքում է» (Մատթ. ԺԸ 19-20) ։ Մի ուրիշ տեղ էլ ասում է. «Քանզի բոլոր օրենքները հանգում են մի բանի՝ պիտի սիրես քո ընկերոջը իբրև քո անձը» (Գաղատ. Ե 14)։ Այդ է և Փրկչի պատվերը, որն ասաց, թե՝ «Սիրեցե՛ք միմյանց, ինչպես որ ես էլ ձեզ սիրեցի, որպեսզի դրանից ամենքն իմանան, որ իմ աշակերտներն եք» (Հովհ. ԺԳ 34-35)։ Հինգերորդ պատճառն այն է, որ ոչ թե մեր բնաշխարհն աղքատացավ իր բերք ու պտղի արգասիքից և բարգավաճ բարիքից, այլ նրան այդպես դարձրին անհոգությունը, անփութությունը, ծուլությունն ու ալարկոտությունը վեհերոտ ու ծանրաշարժ մշակների և երկրագործների, որոնք իսպառ հատած ու ցամաքած իրենց օգտակար եռանդից՝ թույլ տվեցին, որ իրենց արտերն ու անդաստանները, ամայանալով, խոպանանալով ու սմբակակոխ լինելով, ճարակ դառնան արջերին ու վարազներին։ Քանզի ծուլությունը սնուցողն է ամենայն մեղքերի և մայրը՝ դատարկաբանության։ Ուստի իմաստունն անբան զեռունով ամոթ է տալիս բանականին՝ ասելով. «Գնա՛ մրջյունի մոտ, ո՛վ թուլամորթ, և նախանձիր նրա կյանքին, ավելի խելոք եղի՛ր, քան նա. թեպետև նա չունի ո՛չ հարկադրող, ո՛չ էլ որևէ բան, որ նրան տագնապ պատճառի, և ո՛չ էլ ենթակա է տերերի, բայց ամռան օրով կեր է պատրաստում և հունձքին բազում պաշարներ դնում» (Առակ Զ 6-8)։ Այնպես որ աշխատանքը, հոգնությունը օգտակար է ոչ միայն արդյունավորության, այլև մարմնի առողջության համար: Ուրեմն զանց առնենք ծուլության բազմախուռն ենթատեսակները, որոնցով տատանվողն ընկնում է բազմապիսի ախտերի և տեսակ-տեսակ անլուր մեղքերի մեջ, քանի որ այն ևս յոթ մահացու մեղքերից մեկն է։ Եվ ի վերջո, ասվում է, որ ծույլերի համար արքայության դուռը փակ է։ Հետևապես և մենք, որպես թմրած, սթափվելով ծուլության մոլորությունից, ըստ ամենայնի պետք է միշտ ոգեշնչվենք արիությամբ ու քաջությամբ։ Ինչպես որ ծուլությունը բազմաթիվ չարությունների պատճառ է, նույնպես էլ արիությունը, որը ծուլության հակառակն է, թե՛ հոգևոր թե՛ մարմնավոր բազում բարությունների պատճառ է։ Վեցերորդ պատճառն այս է. Տիրոջ պատիժը մեր երկրին հասավ, և բնակչությունը քայքայվեց, ոչ այլ պատճառով, եթե ոչ մեր հանդուգն, անզգամ ու անհնազանդ կամակորության, անիրավության, օրինազանցության ու մեղքերի համար։ Մարգարեն ասում է. «Քանզի երկիրն անօրինվեց իր բնակիչներից, որովհետև նրանք զանց առան Տիրոջ օրենքը և այլափոխեցին Նրա պատվիրանները և խափանեցին հավիտենական ուխտը։ Երկիրն անեծքի բաժին կդառնա, որովհետև նրա բնակիչները մեղք գործեցին։ Դրա համար էլ նրա բնակիչները տնանկ կդառնան, և սակավ մարդիկ կմնան» (Եսայի ԻԴ 5-6): Ինչպես որ հասարակ ժողովրդին հրամայվում է հպատակություն, նույնպես էլ նրանց իշխաններին ու վերնագույններին հրամայվում է լինել արդար խնամակալ և դատաստանի մեջ՝ իրավարար, ըստ այնմ, թե՝ «Դա՛տ արեք որբին և այրուն, արդարությամբ դատեցեք տնանկին և չքավորին» (Սաղմ. ՁԱ 3): Ժողովրդին դատելիս հոր նման ողորմասիրտ եղի՛ր։ Կաշառակեր չպետք է լինել, որովհետև «Կաշառքն ու պարգևը կուրացնում են դատավորի աչքերը և փչացնում արդարների գործը» (Սիրաք Ա 3): Դրանով իսկ կաշառատուն իրեն կորստյան է մատնում։ «Բայց նա, որ ատում է կաշառքը, կապրի» (Առակ ԺԵ 27)։ Անիրավ և զրկող չպետք է լինել, որովհետև. «Նա, որ զրկում է տնանկին, բարկացնում է նրա Արարչին» (Առակ ԺԴ 31): Ագահ և ընչաքաղց չպետք է լինել, որովհետև ագահ և ընչաքաղց իշխանը մեծ զրկող է լինում։ Եվ մանավանդ՝ ագահը, քանի որ ինչպես «Դժողքը և կորուստը կշտում չունեն, նույնպես էլ ագահ մարդու աչքերը» (Առակ ԻԸ 16)։ Ագահությունը, մահացու մեղք է, այն ունեցողին մահու չափ վնասում է և զրկում է հավիտենական կյանքից։ Իսկ արդարության հետևողներին բազում բարիքներ կշնորհվեն, որն իր անսուտ խոստումով արտահայտում է ամենաօրհնյալ մեր Փրկչի կենսաբուխ բերանը, թե՝ «Այնժամ արդարները, ինչպես արեգակ, ծագելու են երկնքի արքայության մեջ» (Մատթ. ԺԳ 43): Յոթերորդ պատճառ պետք է համարել այն, որ փոխանակ իմաստության ու հանճարի, մենք՝ ուսումնատյացներս, ինքնահավան համառությամբ օրեցօր ձեռք բերեցինք չափից ավելի տգիտություն, որ կորստյան է տանում, և մտքի կուրություն, «ինչպես ուրիշ հեթանոսներն են ընթանում իրենց մտքի ունայնությամբ,- ասում է առաքյալը և ավելացնում,- որոնց սրտերը խավարած են, և նրանք օտարացած են Աստծու կյանքից՝ իրենց տգիտության և իրենց սրտերի կուրության պատճառով» (Եփես Դ 17,18): Ուրեմն, այսուհետև պարտավոր ենք, որքան կարողություն ունենք՝ ատել տգիտությունը, ինքնահաճությունն ու մտքի կուրությունը և սիրել իմաստությունն ու հանճարը և սրանց բոլոր հետևորդներին։ Դրանով կարող ենք վերստին բարգավաճել ու ծաղկել, ազատվել այսքան հոգնատանջ վշտերից և խաղաղվել թշվառությունից ու նեղություններից։ Քանի որ իմաստությունը, ըստ մարգարեի, ամենամեծ և անկողոպտելի գանձն է, ուստի և իմաստասերներն ասում են, թե ավելի լավ է ստանալ իմաստություն, քան ոսկի և արծաթ, որովհետև սրանք ձեռք են բերվում իմաստությամբ, բայց իմաստությունը նրանցով ձեռք չի բերվի։ Ահա թե ինչու մի ուրիշ տեղ էլ ասում է.«Խրա՛տ ընդունեցեք և ոչ թե արծաթ, և ավելի շատ՝ գիտություն, քան թե ընտիր ոսկի» (Առակ. Ը 10)։ Նախընտրելի է հանճարը, քան թե մաքուր ոսկին։ Այն արդարև հանճար է կոչվում, այսինքն՝ հանել կամ գտնել ճարը։ Չկա որևէ բան, որ ստեղծված չլինի իմաստությամբ ու գիտությամբ։ Առանց սրանց մի՞թե որևէ մեկը կարող է երբևէ հնարել, կերտել կամ ստեղծել ինչ-որ բան։ Ինչպե՞ս կարող է մեկը ստեղծել ինչ-որ բան, եթե նախ և առաջ չտիրապետի տվյալ առարկան իմաստությամբ հնարակերտելու գիտությանը։ Քանզի ասված է, որ ամենարվեստ ճարտարապետ Աստված ևս իմաստությամբ արարչագործեց երկինքն ու երկիրն և այնտեղ գոյություն ունեցող ամեն ինչ։ Այդպես բոլոր գոյություններն ընդհանրապես առաջ են եկել ու առաջ են գալու իմաստությունից։ Քրիստոսը, ըստ առաքյալի, Աստծու իմաստությունն է ու զորությունը։ Այսպիսով, ինչպես որոշ չափով պարզ դարձավ, մենք պետք է ջանանք և իմաստություն ձեռք բերենք բազում բարիքների համար։ Մանավանդ իշխանները պարտավոր են հասնել իմաստության, ինչպես գերիմաստ և աստվածախրատ Սողոմոն Իմաստունը, որը թագավորելիս Աստծուց ոչինչ չխնդրեց, բացի իմաստությունից՝ ասելով. «Տո՛ւր ինձ իմաստություն ու հանճար, որպեսզի նրանցով արդարությամբ կառավարեմ քո ժողովրդին» (Բ Մնացորդ Ա 10), «և որպեսզի իմանամ, թե ինչն է քեզ հաճելի» (Իմաստ. Թ 10)։ Ահա թե ինչու մեկ այլ տեղ ասում է. «Արդ, ժողովրդի տիրակալներ, եթե տենչում եք գահի և իշխանության, ապա մեծացրեք իմաստությունը, որպեսզի մշտապես թագավորեք» (Իմաստ. Զ 22) : Ըստ ամենայնի բոլորից ավելի նախընտրելի են իշխանները և կառավարիչները, քանի որ նրանց միջոցով է աշխարհը շինվում ու ավերվում. «Իմաստունների բազմությունը փրկություն է աշխարհի համար, և հանճարեղ թագավորը ժողովուրդների ամրությունն է» (Իմաստ. Զ 26) ։ Նաև ավելացնում է «Վա՛յ քեզ, քաղաք, որ թագավորդ մանուկ է, և իշխաններդ վաղ առավոտից ուտում են» (Ժող. Ժ 16), ապա թե՝ «Երանի է քեզ, երկիր, որ թագավորդ ազատի որդի է» (Ժողով. Ժ 17)։ Քանզի ազատ կոչվում է նա, որն իմաստության շնորհիվ փրկվել է տգիտությունից ու մեղքի մոլորություններից, իսկ ծառա՝ հիմարն ու անմիտը, որ, իբրև գերի, բռնված է հիմարությամբ և ենթարկված մոլություններին ու մեղքերին։ * * * Ահավասիկ հայտնի դարձան այն գլխավոր պատճառները, որոնք առիթ եղան ոչ միայն մեր իշխանության անկման, այլև դրդապատճառ դարձան, որ ամեն ինչ շրջվի, որ մեր ազատությունը թշվառության փոխարկվի, տերությունը՝ օտարներին հպատակության, մեր հաջողությունը՝ ձախորդության, մեր լույսը՝ խավարի։ Թեև «Տերը մեզ շատ խրատեց, բայց մահվան չմատնեց» (Սաղմ. ՃԺԷ 18)։ Եվ մենք դրա համար ուրախ ենք, որովհետև դրանից երևում է, որ տակավին Մարդասերի հոգատարությունը, սերն ու գթությունը մեզ վրա են, որ մեզ իսպառ չի մոռացել, ինչպես մի ժամանակ՝ Իսրայելին, այլ փոքր-ինչ խրատել է, որպեսզի այդպիսով մեծ բարօրություն ձեռք բերենք. «Եվ ում որ Տերը սիրում է՝ խրատում է, տանջում է յուրաքանչյուր որդու՝ ում ընդունում է» (Իմաստ. Գ 5)։ Ահա թե ինչու մեծ հավատով մենք հույս ենք տածում և հուսադրում մեր ողջ հայ ազգին, որ եթե իմաստության ճանապարհով մեր մեջ անխախտելի օրենք հաստատենք, ու որևէ իշխան հար ու հավետ առաջնորդվի նրանով, ապա այդպիսով վերստին կտեսնենք աստվածահաճո մեր բարձրագույն իշխանությունը, այն էլ ոչ այնպես, ինչպես առաջներում էր, այլ անշուշտ, ավելի հզոր։ Չէ որ մեր հին իշխանները նույնպես չէին ղեկավարվում իմաստությամբ, ինչպես պարտավոր էին, որպեսզի նրանով ճոխացած՝ էլ ավելի շողշողային և, ինչպես վերևում ասվեց, հաստատուն մնային։ Այս կապակցությամբ բավարարվենք այսքանով։ Իսկ նրա Տվողին, Որին մշտապես փափագով տենչում ու ծարավում ենք, փառք ու պատիվ և ապագայում և ամենայն հավիտյանս հավիտենից։ Ամեն։ ՄՈՎՍԵՍ ԲԱՂՐԱՄՅԱՆ 1772 թ. Մադրաս, Հնդկաստան
- Որպես ապացույց, որ մարդն Աստծուն եւ Նրա Քրիստոսին չի սիրում, այն է, որ նա չի պահում Նրա պատվիրանները (Անտոն Անապատկան): - Քո մեղքերի համար անդադար վշտացիր, որպես թե քո տանը հանգուցյալ ունես (Անտոն Անապատական): - Եկեղեցում մի զբաղվիր քո մեռելի թաղմամբ, այսինքն՝ մի զբաղվիր քո կենցաղային գործերի մասին խորհելով (Անտոն Անապատական): - Հոգին կարող է հակառակվել մեղքին, բայց առանց Աստծո չի կարող հաղթել կամ արմատախիլ անել այն (Մակար Մեծ): - Մերկ ենք եկել աշխարհ, օ̃, եթե միայն այս կյանքից էլ դուրս ելնենք մեղքերից մերկացած (Բարսեղ Մեծ): - Տեւական հիվանդությունները բժշկվում են մեծ ջանքերով միայն, հարատեւ ջանք գործադրելով, նույն բանը կարելի է ասել նաեւ մեղավոր սովորությունների համար (Բարսեղ Մեծ): - Պետք է ապրեք այնպես, որ անցյալը երբեք ավելի լավ չլինի ապագայից կամ ներկայից՝ (Բարսեղ Մեծ): - Բարի խրատներն ու քարոզը անօգուտ են, եթե Սուրբ Հոգին չդիպչի լսողի սրտին (Հովհան Ոսկեբերան): - Աստծուն այնքան չեն բարկացնում մեր կատարած մեղքերը, որքան մեր չուղղվելու ցանկությունը: - Ովքեր մեղք գործելով այստեղ չեն պատժվում, ամենադժբախտ մարդիկ են (Հովհան Ոսկեբերան): - Չգիտե՞ք արդյոք, որ մենք ճյուղերն ենք ճշմարիտ Որթատունկի, որը մեր Տերն է: Տեսեք, որ մեզանից որեւէ մեկն անպտուղ չգտնվի: Ճշմարտության Հայրը մշակելով խաղողի այգին՝ սիրով խնամում է նրանց, ովքեր պտղաբերում են, որպեսզի էլ ավելի պտղաբեր դառնան, իսկ ով չի պտղաբերում, նրանց կտրում եւ դուրս է նետում այգուց դեպի անշեջ հուրը: ՈՒշադիր եղեք ձեր հանդեպ, չլինի անպտուղ գտնվելով կտրվեք եւ կրակը գցվեք (Եփրեմ Ասորի): -Տիրոջ շնորհներն իրենք իրենց են գալիս, եթե նրանց տեղը՝ այսինքն սիրտը, մաքուր է ամեն տեսակի պղծություններից (Աբբա Եսայի): -Այնպես ապրիր, կարծես թե ապրածդ օրը վերջինն է, ու Աստծո առջեւ մեղք չես գործի (Աբբա Եսայի): - Չնչին մոլությունը կարող է քանդել ամբողջ առաքինության շենքը (Աբբա Եսայի): -Ամեն առավոտ, երբ արթնանում ես քնից, խորհիր այն մասին, որ Աստծո առջեւ պատասխան պետք է տաս բոլոր քո արարքների համար եւ էլ մեղք չես գործի Նրա առջեւ, ու Աստծո վախը կբնակվի քո մեջ (Աբբա Եսայի): - Մի՛ կարծիր, թե առաքինութուն կստանաս, եթե մարմնով եւ արյամբ Նրա համար չճակատամարտես: Քանզի ըստ Աստվածային Առաքյալի, պետք է մինչ ի մահ փութով հակառակվել մեղքերին (Նեղոս Սինայեցի): - Հեռու չէ հունձքի ժամը, մաքրենք որոմից մեր հոգու արտը (Նեղոս Սինայեցի): - Երբ մեկն ընկնի որեւէ մեղքի մեջ եւ չտրտմի դրան համապատասխան, ապա նորից հեշտությամբ կընկնի նույն ցանցի մեջ (Մարկոս Ճգնավոր): - Ոչ ոք այնքան ողորմած ու բարի չէ, ինչպես Աստված, բայց չզղջացողին Նա չի ներում (Մարկոս Ճգնավոր): - Չափազանց արագահոս է մեր կյանքը, բայց նրանում կամ կորցնում կամ ձեռք են բերում Հավիտենական Կյանքը (Բարդուղիմեոս Մեծ): - Ինչպես սոված մարդը չի կարող չհիշել հացի մասին, այնպես էլ հնարավոր չէ փրկվել առանց հիշելու դժոխքը, մահը եւ վերջին դատաստանը (Հովհաննես Սանդուղք): - Վախեցի՛ր այն ահավոր օրից ու ժամից, երբ քեզ ոչ ոք չի կարող պաշտպանել՝ ո՛չ եղբայրդ, ո՛չ հարազատդ, ո՛չ փառքդ, ո՛չ հարստությունդ ու իշխանությունդ, այլ կլինի միայն մարդը ու իր կատարած գործերը (Հովհաննես Սանդուղք):
Երբ Հիսուս Երեքովին էր մոտենում, ճանապարհին նստած մի կույր մուրացկան լսելով, որ մոտակայքով ժողովուրդ է անցնում, հարցրեց՝ թե ի՞նչ է պատահել եւ նրան պատասխանեցին. «Հիսուս Նազովրեցին է անցնում»(Ղուկ. 18.36): Այս աղքատը կույր էր, երբ Հիսուս անցնում էր իր կողքով, բայց հոգեւոր կուրության մեջ են այն մարդիկ, որոնք չեն դիմել Հիսուսին՝ հոգու տեսողություն ստանալու համար: Պողոս առաքյալն ասում է. «Եթե մեր Ավետարանը ծածկված իսկ է, ծածկված է կորստյան մատնվածների համար, որոնց՝ այդ անհավատների մտքերը այս աշխարհի աստվածը կուրացրեց, որպեսզի նրանց մեջ չծագի Քրիստոսի Ավետարանի փառքի լույսը»(Բ Կորնթ. 4.3,4): Այսպիսին է այն մարդը, որի հոգու աչքերը դեռեւս փակ են: Որքան ցավալի է, երբ կույրը չի տեսնում աշխարհի գեղեցկությունը, չի կարողանում զանազանել նրանում եղած գույների բազմերանգությունը. նույնպես էլ հոգով կույր մարդը անհաղորդ է աստվածային հրաշալի լույսին: Կույրը, երբ մոտենում է զարհուրելի վիհի ծայրին, չի զգում կործանարար վտանգը: Այսպես էլ անհավատ մարդը չի զգում, որ իր ամբարիշտ ընթացքով մոտենում է հավիտենական տանջանքի անդունդին: Դառնալով կույրի պատմությանը, նկատում ենք, որ նա, նստած լինելով ճանապարհի եզրին, բարեբախտաբար Հիսուս նրա մոտով է անցնում: Վերջինս, զգալով իր հուսահատ դրությունն, աղաղակեց. «Հիսուս, Դավթի՛ Որդի, ողորմի՛ր ինձ» (Ղուկ. 18.38): Մի՞թե սա չի կարող լինել աղաղակը այն մարդու, որն այսօր զգում է Աստծո ողորմության կարիքը: Առջեւից գնացողները ստիպում էին կույրին լռել. այդպես էլ մեր կյանքում է պատահում, երբ շատերը փորձում են արգելք հանդիսանալ փրկություն փնտրողների ճանապարհին: Բայց նրանք չկարողացան լռեցնել կույրի աղաղակը: «Հիսուս հրամայեց բերել կույրին Իր մոտ, եւ երբ նա մոտեցավ Նրան, հարցրեց. «Ի՞նչ ես կամենում ինձանից»: Մի՞թե սա հարցում չէ՝ ուղղված ցանկացած մարդկային հոգու: Կույրն ասաց. «Տե՛ր, ցանկանում եմ, որ բացվեն իմ աչքերը» (Ղուկ. 18.41): Հիսուս ասաց. «Թող բացվեն քո աչքերը, քո հավատը քեզ փրկեց» (Ղուկ. 18.42): Կույրը հավատաց եւ «իսկույն բացվեցին նրա աչքերը»: Իսկ ի՞նչ պետք է խնդրի մեզանից յուրաքանչյուրը: Պետք է Տիրոջից խնդրենք, որ բացի մեր հոգու աչքերը: Եթե հավատում ենք, որ Աստված ուղարկեց Իր միակ Որդուն մեռնելու խաչի վրա մեր փրկության համար եւ հարություն տվեց Նրան մեզ արդարացնելու համար, ուրեմն մեր աչքերը բացված են եւ կարող ենք ասել. «Ուրեմն, հավատով արդարացված, խաղաղություն ունենք Աստծո հետ, մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսով» (Հռոմ. 5.1): Երբ կույրի աչքերը բացվցին, նա գնաց Հիսուսի ետեւից, փառք տալով Աստծուն: Սա է այն ճանապարհը, որը մեղքի խավարից դեպի Աստծո հրաշալի լույսն է տանում: «Եվ ամբողջ ժողովուրդը այս տեսնելով, Աստծուն գոհություն էր տալիս» (Ղուկ. 17.45): Շնորհ տո՛ւր մեզ Տե՛ր Հիսուս, որ այնպես հետեւենք Քեզ, որ բոլոր այս տեսնողները փառաբանեն Քո անունը՝ մեզ համար արած մեծ ողորմության համար: