AviPlatform Blog posts
«ԵՐԱՆԻ ԱՅՆ ԾԱՌԱՆԵՐԻՆ, ՈՐՈՆՑ ԱՐԹՈՒՆ ԿԳՏՆԻ ՏԵՐԸ, ԵՐԲ ԳԱ» (ՂՈՒԿ. ԺԲ 37): Յուրաքանչյուր բանական մարդ, ապրելով աշխարհիս երեսին, ինքն իրեն հարց պետք է տա ո՞վ եմ ես, որտեղից եմ եկել և ո՞ւր եմ գնում: Արդյոք այն, ինչ գոյություն ունի պատահականության արդյունք և տարերային ուժերի արգասիք է, թե՞ կա տիեզերքի Արարիչ, Որի հանճարեղ մտքով է ամեն բան իր ներդաշնակ և զարմանահրաշ սկիզբն ունեցել: Աստվածաշունչ մատյանում Հիսուս Քրիստոսի մասին գրված է. «Ամեն ինչ նրանով եղավ և առանց նրա չեղավ ոչինչ, որ եղել էր» (Հովհ. Ա 4): Ավետարանում մեկ այլ տեղ Քրիստոսն Իր մասին ասում է. «Ես եմ Ճանապարհը և ճշմարտությունը և Կյանքը» (Հովհ. ԺԴ 6): Մեր նախնիները անվերապահորեն հավատացին այս ճշմարտությանը և, զոհելով ամեն բան, նվիրյալ հետևորդը եղան քրիստոնեական հավատքի, քաջ գիտակցելով, որ դրանով իրենց պետք է շնորհվի ամենաերանելի բարիքը՝ հավիտենական կյանքը: Եվ այդ աստվածնվիրվածությունն էր, որ Հայոց երկիրը իրավ դարձրել էր քրիստոնեության անառիկ միջմաբերդը: Աշխարհակործան բռնակալներ և բարբարոս ազգեր ի զորու չեղան խարխլելու քրիստոնեկան հավատքի մեր այդ ամրակուռ տաճարը, որի հիմքերը, ինչպես սբ. Վարդան Մամիկոնյանն է ասել, երկնքում են հաստատված: Սակայն ցավոք այսօր մենք ենք մեր թշնամիները դարձել, որովհետև արհամարհում և անտեսում ենք Աստծուն և Իր սուրբ պատգամները՝ այն ամենը՝ ինչ մեզ դեպի սրբություն և փրկություն պետք է առաջնորդի: Ապրում և գործում ենք այնպես, կարծես Աստծո Որդին իսկիևեթ չի խաչվել և մեռել մեզ համար: Եվ ամենին էլ չենք գիտակցում, որ երկրային այս կարճատև կյանքի իմաստը, ոչ թե մարնավոր վայլեքներ են, այլ որպեսզի դրանում փնտրենք և գտնենք հավիտենական կյանքը, որում Քրիստոսով ամեն բան երանելի ու կատարյալ պետք է լինի: Այո՛ Ավետարանի լույսով իր ազգի փառահեղ անցյալին դիտող բարեպաշտ հայը անշուշտ պիտի ողբա իր ներկա հայրենիքի և հայրենակցի համար. ողբա ոչ թե նյութապես տկար, այլ հոգով ու հավատքով այդպիսին լինելու համար: Նա երանությամբ պետք է հիշի անցայլը, քանզի անկախ աշխարհիկ կացությունից, հոգևոր ճակատում հայր միշտ հաղթող է եղել: Եվ հայի առաքելությունն է դա, քանզի Արարիչ Աստված Հայոց Սուրբ հողին է տվել մարդկության ծննդի, վերածննդի, ինչպես և աշխարհի նորոգման օրրանը լիելու պատիվը: Երբ Տերն աշխարհիս վրա ստեղծվեց մարդուն, երկրային դրախտը Հայաստանում հիմնեց: Երբ ապականյալ աշխարհը ջրհեղեղով կործանվեց, փրկարար տապանը Արարատ լեռն ընդունեց: Երբ ետջրհեղեղային ժամանակներում մարդկությանը վերստին կռապաշտությանը տրվեց և աստվածամերժ Բելին պաշտեց, նրա դեմ հայոց Հայկ Նահապետն ապստամբեց: Եվ ի վերջո, երբ Աստված վերստին մեղքի մեջ թաղված մարդկությանը չկորցնելու համար աշխարհ ուղարկեց Իր Որդուն, երկրային թագավորների մեջ Երկրնային Թագավորին առաջինը Հայոց Տրդատ արքան ընդունեց: Հիսուսն Իր շունչը Հայոց հողում թողեց, աներևույթ ապրեց մեր մեջ, որով հայությունն ու քիստոնեությունը դարձան մեկ ամբողջություն և նույնացվեցին: Ոչ մի ազգ հանուն Քրիստոսի այդքան զոհողություններ չկրեց, որքան հայ ազգը: Եվ Աստծո կամոք էր, որ Երուսաղեմում Տերունական սրբատեղերի պահպանությունում հայն ավելի պանծալի դիրք գրավեց: Մեր նախնիները մեզ ժառանգություն կտակեցին Քրիստոսին: Եվ մենք մեր պապերին ճանաչում ենք գրականությամբ, ճարտարապետությամբ, մանրանկարչությամբ, իրավագիտությամբ, որոնք ամբողջությամբ քրիստոնեական են: Հետևաբար, այսօր Քրիստոսասեր լինելով, նրանց ճշմարիտ սերունդը կարող ենք կոչվել: Սակայն, այսօր մենք այդ ամենն ուրացել և մեր Հոր անառակ որիդիներն ենք դարձել: Որովհետև այսօրվա մեր քրիստոնեությունը լոկ արտաքին ու ձևական է և ոչ թե՝ համոզմունք ու ապրելակերպ: Ինչպե՞ս կարող ենք մեզ քրիստոնյա ազգ համարել, եթե մեր հեռուստաալիքներով ավելի շատ հակաավետարանական վարք ու բարք է սերմանվում: Աճող սերունդը ավելի շատ դրանցով է դաստիարակվում և ոչ թե ավետարանական պատգամաներով, կամ թե մեր սրբազան պատմության և աստվածաշնչյան հերոսների կյանքն ուղեցույց ունենալով: Մեր կուսակցական գործիչները ժողովրդին ցանկանում են առաջնորդել բազմապիսի ծրագրերով ու գաղափարախոսություններով, որոնք ոչ մի առնչություն չունեն հայ ժողովրդի ավանդական աշխարհընկալման և նրա կոչման հետ: Եվ այս ամենի մեջ Հայ եկեղեցու կեցվածքը ավելի շատ հարմարվողական է և ոչ թե՝ վերափոխիչ: Արդյունքում՝ աշխարհում առաջինը Քրիստոսին ճանաչած և Նրա սուրբ կամքով առաջնորդված միակամ ազգը բաժանվում է հարյուրավոր գաղափարական հոսանքներով, որոնք բոլորն էլ, ըստ էության գործում են ընդդեմ Քրիստոսի, ընդդեմ Քրիստոնյա Հայաստանի և հայ ազգի վերաքրիստոնեացման սուրբ խորհրդի: Եվ եթե անտեսենք ու արհամարհենք տիեզերքի Արարիչին և Նրա Սուրբ պատգամները, ինչպե՞ս պետք է Ահեղ դատաստանի օրը անչառ Դատավորից ողորմություն հայցենք: Ներկայիս իրողությունն այն է, որ մեր հետաքրքրություններն ու ձգտումները մեր հոգիներից դուրս են ուղղված, փոխանակ՝ ներս ուղղվելու: Աստծուն, Նրա արքայությունը տանող ճանապարհը մեր ներսում է: Իսկ մենք աշխարհիկ բազում հոգսերով ու հրապույրներով զրկել ենք մեզ ներհայեցողությունից, փակել մեր սրտի դռները Արդարության Արեգակի բուժիչ և փրկարար լույսի առաջ: Եվ վերջին ժամանակներում Աստված մեծ նեղությունների ու փորձությունների առաջ կանգնեցրեց մեր ժողովրդին, որպեսզի զգանք մեր գործած սխալները, մեղքերի ու անհավատության մեջ չխարխափենք, այլ վերագտնենք մեզ, ապաշխարհենք և ուղղենք մեր կյանքի ընթացքը դեպի Տիրոջ փրկարար ճանապարհը: Ազգովի դառնա՛նք Աստծուն, որպեսզի Նա էլ մեզ դառնա գթությամբ և ողորմածությամբ: Եվ արդ, եթե մեր երկրում քրիստոնեական սերն իշխի, որը Քրիստոսի ամենամեծ պատվիրանն է, ապա այդ դեպքում մենք ոչ միայն անհատապես հաճո կլինենք Աստծուն, այլ նաև ընկերային արդարության, տնտեսական և ներաքաղաքական հարցերը լավագույն լուծումը կստանան: Առանց աստվածավախ և բարոյական մարդկանց մենք չենք կարող առողջ հասարակարգ ստեղծել, որքան էլ, որ կատարյալ օրենքներ ունենանք: Իսկ ինչ վերաբերում է ժողովրդավարությանը, ապա դա պետք է ընդունենք ոչ որպես ամենաթողություն, այլ՝ ազատության Աստծո պատվիրանների շրջանակներում: Ներկա ժամանակները աչքի են ընկնում գլոբալիզացիոն (համաշխարհայնացում) երևույթներով, որով մարդկային հասարակության մեջ կյանքի բոլոր ոլորտներում միօրինակություն է հաստատվում: Անշուշտ վերջին ժամանակներում մեր կյանք մուտք են գործել գիտատեխնիկական նվաճումներով ձեռք բերված արժեքներ: Սակայն մեզ համար վտանգավորը այստեղ ժողովուրդների հոգևոր-մշակութային արժեքների, աշխարհընկալման և ապրելակերպի միօրինականացումն է: Հայ ժողովուրդը, որն ունի հարուստ հոգևոր ժառանգություն, որի ողջ պատմական անցյալը եղել է պայքար հանուն սեփական հոգեկերտվածքի, քրիստոնեական ապրելակերպի պահպանման, որն եղել է քրիստոնեության ջահակիրն աշխարհում, չպետք է ընդունի գլոբալիզացիայի ներկա հոգևոր ու բարոյական ոչ քրիստոնեական դրսևորումները: Այսօր ազգովի փնտրում ենք ամեն բան բացի Աստծուց, ինչպես սաղմոսերգուն է ասում. «Տերն երկնքից նայեց բոլոր մարդկանց որդիներին՝ տեսնելու, թե կա՞ մի իամստուն, որ Աստծուն փնտրի: Բոլորը խոտորվեցին միասին անպիտան դարձան»(Սաղմ. ԺԴ 2,3): Եվ ինչպե՞ս Աստված կարող է մեզ հայտնվել, եթե չորոնենք մեկ անգամ մեզ տրված կյանքի իմաստը, եթե մեր օրերն անցկացնենք աննպատակ՝ հողաբույր հաճույքներին տրվելով: Եվ արդյոք մտաբերո՞ւմ ենք, որ Տերը խոստացել է երկիր վերադառնալ աստվածային ողջ զորությամբ և փառքով՝ անաչառ կերպով դատելու բոլորիս: Այո՛, շատ շուտով մենք ականատեսը կլինենք թագավորների Թագավորի՝ Հիսուս Քրիստոսի փառահեղ երկրորդ գալստյանը, Ով, Հայոց Սուրբ հողում գահակալելով, պետք է հիմնի Իր հազարամյա թագավորությունը: Ուրեմն արթնանանք խորը քնից և ազգովի ապաշխարելով, Փրկչի գալստյան ճանապարհը, հարթենք: Սուրբ Գրքի վերջին տողերին լինենք ունկնդիր. «Ես գալիս եմ շուտով: Ամէն: Ե՛կ Տեր Հիսուս Քրիստոս» (Հայտ. ԻԲ 20,21): Նրան փառք Հոր և Սուրբ Հոգու հետ այժմ և հավիտյանս հավիտենից: Արսեն Պողոսյան
Սուրբ Գիրքն ընթերցելով՝ տեսնում ենք‚ որ Սուրբ Հոգին գործել է դեռեւս աշխարհի արարման սկզբից: Այն արարածներին ստեղծելիս շրջել է նրանց վրա ու տվել կենսատու զորություն: Սակայն առաջին մարդու՝ Ադամի ժառանգները այնքան էին հեռացել Աստծուց‚ որ Հիսուսի առաջին գալստյան ժամանակ արդեն գտնվում էին բարոյազրկված ու հոգեպես անկյալ վիճակում: Մեղքերի մեջ թաղված մարդն իր սեփական ուժերով չէր կարող դուրս գալ այդ վիճակից եւ վերածնել իրեն: Դրա համար անհրաժեշտ էր Տիրոջ փրկաբեր միջամտությունը‚ որը կատարվեց Աստծո Որդու մարդեղությամբ եւ խաչելությամբ: Քրիստոսի հրաշափառ հարությունից՝ Սուրբ Զատկից հիսուն օր հետո Սուրբ Հոգին իջավ Հիսուսի աշակերտների վրա: Նրանց մտքերը լուսավորվեցին եւ լցվեցին աստվածային իմաստությամբ ու սկսեցին խոսել մինչ այդ իրենց անծանոթ լեզուներով: Պետրոս առաքյալի առաջին քարոզն այնպիսի մեծ ազդեցություն ունեցավ հավաքվածների վրա‚ որ մարդիկ‚ հասկանալով Տիրոջ հանդեպ իրենց գործած մեղքերի ծանրությունը‚ վախով ու հույսով հարցրին. «Ի՞նչ պետք է անենք‚ եղբայրներ»: Պետրոսը նրանց պատասխանեց. «Ապաշխարեցե՛ք‚ եւ թող ձեզնից յուրաքանչյուրը Հիսուս Քրիստոսի անունով մկրտվի մեղքերի թողության համար ու կստանաք Սուրբ Հոգու պարգեւը‚ որովհետեւ ձեզ եւ ձեր որդիների համար է խոստումը»: Այդ օրը Պետրոս առաքյալի խոսքերը սիրով ընդունվեցին‚ եւ մոտ երեք հազար հոգի մկրտվեց: Սա վառ ապացույցն է այն բանի‚ թե որքան հզոր է Սուրբ Հոգու փրկարար ուժը‚ որքան մեծ արագությամբ այն ազդեց մարդկանց վրա՝ ցույց տալով փրկության ճանապարհը: Մարդկությունը ստացավ հոգեւոր արթնության հնարավորություն‚ Սուրբ Հոգին լուսավորեց մարդկանց միտքը եւ սիրտը‚ սովորեցրեց հնազանդություն եւ ցույց տվեց մեղավոր կյանքի վտանգավորությունը: Բերեմ Սուրբ Հոգու հրաշագործ ներգործության մի օրինակ‚ որը տեղի է ունեցել վերջերս: Մի մեծահարուստ մարդ ապրում էր ցոփ ու շվայտ կյանքով‚ ծաղրում էր հավատացյալներին եւ Աստծուն: Այն աստիճան էր հասել նրա պիղծ վարքը‚ որ վերցրել էր Աստվածաշունչը եւ Տիրոջն ու եկեղեցուն ուղղված ահավոր արտահայտություններով նետել գետնին: Նրան զգուշացնում էին. «Ինչո՞ւ ես պղծում սրբությունները‚ կգա մի օր‚ ու դու կզղջաս քո գործած մեղքերի համար»: Իսկ նա ի պատասխան միայն ծիծաղում էր: Եվ ահա մի օր էլ այդ մարդուն հասավ Աստծո ձեռքը... Նա հիվանդացավ՝ ունենալով ահավոր տանջալի ցավեր: Տեսնելով‚ որ ժամանակակից բժշկությունն անզոր է‚ նա դիմեց իր հարեւանուհուն՝ հավատացյալ ու մեծ հեղինակություն վայելող մի կնոջ‚ ասելով. «Ես զղջում եմ իմ գործած բոլոր չարագործությունների համար ու հիմա զգում եմ Աստծո զայրույթը: Ես ցանկանում եմ ապաշխարել‚ մեղքերի թողություն ստանալ»: Հետո նրան գիշերը տեսիլք հայտնվեց՝ երկու պատկառելի ծերունիներ լուսավորված մոտեցան իրեն եւ նրան մաքրեցին թարախակալված վերքերից: Առավոտյան նա իր երազը պատմեց հարեւանուհուն‚ որը եւ մեկնաբանեց այն որպես Աստծո ողորմածություն եւ ներում: Եվ այսպես‚ Սուրբ Հոգու շնորհիվ աստվածճանաչողության հասած մարդը ստացավ մեղքերի թողություն‚ եւ իր հետագա կյանքն ապրեց՝ միայն փառք տալով Երկնային Թագավորին: Ահա՛ թե որքան մեծ է Աստծո բարեհաճությունը եւ ողորմածությունը մարդկանց հանդեպ: Մենք պետք է ուշադիր լինենք‚ որպեսզի արձագանքենք Աստծո կանչին: Նա կանչում է բոլորին‚ բացենք մեր սրտերը‚ եւ Նա կբնակվի մեր մեջ‚ եւ մենք էլ՝ Տիրոջ մեջ: Միայն Աստծո ողորմածությամբ եւ մեր կամքով կարող ենք քաղել Սուրբ Հոգու քաղցր պտուղները ու ճանաչել դեպի հավիտենական կյանք տանող ճանապարհը՝ փառք տալով Սուրբ Երրորդությանը՝ Հորը‚ Որդուն եւ Սուրբ Հոգուն‚ այժմ եւ միշտ եւ հավիտյանս հավիտենից. ամեն: ՄԻՏՐՈՊՈԼԻՏ ԻՈՀԱՆ Ռուսերենից թարգմանեց Նաիրա Մովսիսյանը
Ի՞նչ է Երկիրը... Տիեզերքի համեմատությամբ՝ դա աննշան փոշեհատիկ է, կորած անսահման եւ անհասանելի աշխարհների մեջ: Սակայն նայեցեք, թե երկրի վրա ամեն ինչ որքա̃ն իմաստուն եւ նպատակային է հաշվարկված: Եվ դա հաստատումն է այն ճշմարտութության «թե Տիրոջ ձեռքն է ստեղծել ամեն ինչ»(Հոբ. 12. 9): Հսկայական աստղային կղզու կազմում, ինչպիսին մեր գալակտիկան է, կան մոտ 150 մլրդ աստղեր, որոնց մեջ է նաեւ Արեւը տաս մոլորակների հետ, եւ նրանց մեջ էլ՝ մեր Երկիրը: Տեսե՛ք, թե որքա̃ն աննշան տեղ է Երկրի վրա զբաղեցնում մեզանից յուրաքանչյուրը, եւ դուք կհասկանաք՝ ինչ է մարդը: Մեծ գիտնական Պասկալը գրել է. «Երբ ես խորհում եմ այն չնչին մակերեսի մասին, որը ես զբաղեցնում եմ, եւ երբ տեսնում եմ անսահման տարածությունները չհետազոտված տիեզերքում, ես ապշում եմ, տեսնելով ինձ այստեղ: Ո՞վ է ինձ այստեղ դրել: Ո՞ւմ հրամանով եւ գործունեությամբ է այդ տեղը եւ այդ ժամանակը ինձ համար նախատեսվել»: Արեգակնային համակարգության տասը մոլորակներից միայն Երկիրն է գտնվում Արեգակից այնպիսի հեռավորության եւ դիրքի վրա, որոնց պայմաններում հնարավոր է կյանքը այն դրսեւորումներով, որոնցում այսօր այն դիտարկում ենք: Որպեսզի Երկրի վրա հնարավոր լիներ կյանքը, շատ բան պետք էր ուշադրության արժանացնել, կանխատեսել, որոշել Երկրի ճշգրիտ չափերը, Արեգակից ունեցած հեռավորությունը, լույսի, ջերմության բավարարությունը, ջրի տեղաբաշխումը, տարվա ժամանակի, ցերեկվա եւ գիշերվա տեւողությունը, մթնոլորտի կազմը եւ այլն: Մենք ապրում ենք երկրի վրա՝ կարծես թե գտնվելով մի օդային օվկիանոսի հատակում: 20-25 կմ բարձրության վրա օզոնի շերտն է, որը պաշտպանում է Երկրի կենդանի օրգանիզմները կործանարար կարճալիք ճառագայթումից: 100 կմ-ից բարձր աճում է թեթեւ գազերի բաժինը, իսկ շատ ավելի մեծ բարձրություններում գերակշռում են հելիումը եւ ջրածինը: Հարց է առաջանում՝ ե՞րբ եւ որտեղի՞ց է առաջացել մթնոլորտի նման պատկառելի շերտը երկրի մակերեւույթի վրա: Այս հարցին խորհրդային բնագիտության դասագրքերը պատասխանում էին շատ պարզ. «Ինչ որ ժամանակ Երկրի շուրջ չի եղել մթնոլորտ, հետո հայտնվել է: Մթնոլորտի հետ առաջացել են ծովերը եւ օվկիանոսները...»: Իրականում Երկրի մթնոլորտի ի հայտ գալը մինչեւ օրս հանելուկային է: Առաջարկվող միակ բացատրությունը արտահայտվում է հետեւյալ ձեւակերպումով. «Ամեն բան հայտնվել է ինքն իրեն» կամ՝ «մթնոլորտը ստեղծվել է բնության կողմից»: Մթնոլորտը պահպանում է մեր մոլորակը իր մակերեւույթին ընկնող անթիվ երկնաքարերից, որոնք չեն հասնում Երկրին, քանի որ ընկնելիս նրանցից մեծամասնությունը այրվում է մթնոլորտի խիտ շերտերում: Գիտնականներն ասում են, որ եթե Երկրի մթնոլորտն պակաս խիտ լիներ, աստղակերպերը, ընկնելով մեծ արագությամբ, հասնելով Երկրին, կայրեին այն ամենը, ինչ ենթակա է այրման: Արդյո՞ք բնությունն է կանխատեսել մեր մոլորակի կյանքի համար անհրաժեշտ այդ պայմանները եւ բացառիկ ճշգրտությամբ որոշել մեր մթնոլորտի գազային համամասնությունները, որը կազմված է 78% ազոտից, 21% թթվածնից եւ մեր շնչառության համար անհրաժեշտ 1% այլ գազերից: Գիտությունը ճշտել է, որ եթե օդում թթվածին լիներ ոչ թե 21%, այլ 50% եւ ավելի, ապա Երկրի վրա ողջ վառելիքը ակնթարթորեն կբռնկվեր, իսկ կայծակը խփելով ծառին, բռնկում առաջ կբերեր, որից կայրվեր ողջ անտառը: Իսկ, եթե թթվածինը լիներ 10%, ապա մենք ոչ մի պատկերացում չէինք ունենա կրակի մասին: Թթվածնի այդպիսի փոքր պարունակության դեպքում օդում կրակի գոյությունն անհնարին է: Եվ բացի այդ, եթե Երկրի վրա թթվածին չլիներ, չէր լինի եւ կյանք, իսկ եթե մթնոլորտից վերցվեր ազոտը՝ բոլոր կենդանի օրգանիզմները կմահանային: Բնությունը, որն ընդունակ է սահմանել նման համամասնություններ եւ օրինաչափություններ, իրապես պետք է տիրապետեր աստվածային իմաստնությանը: Պատասխանելով այն հարցին, թե «որտեղի՞ց է հայտնվել մթնոլորտը եւ ո՞վ է սահմանել օդի համամասնությունները, ֆրանսիացի գիտնական Ռեյմոն Դյուբուան անկեղծորեն պատասխանում է. «Չգիտենք եւ երբեք չենք իմանա»: Ահա թե ինչպիսի անհուսալի փակուղու առջեւ են կանգնում գիտնականները մարդիկ, որոնք չեն ցանկանում վստահել Աստծո խոսքին, Աստվածաշնչին, որտեղ պարզ ասվում է. «Աստված ստեղծեց հաստատությունը, որով Աստված հաստատության ներքեւում եղած ջրերը անջրպետեց հաստատության վրա եղած ջրերից. Աստված հաստատությունը կոչեց երկինք»(Ծննդ. 1.7,8): Հատկանշական է, որ Աստված օդը կոչեց «հաստատություն», այսինքն՝ ինչ-որ մի պատկառելի, ամուր բան: Մի ժամանակ գիտնականները մտածում էին այն հարցի շուրջ, թե կշիռ ունի՞ արդյոք օդը: Շատ փորձարկումներից եւ հետազոտություններից հետո նրանք հանգեցին այն եզրակացության, որ օդը կշիռ չունի: Եւ դա նույնիսկ առիթ հանդիսացավ Աստվածաշունչը ծաղրելու համար, որը հիշեցնում է, որ «Աստված հովին (օդին) կշիռ է դրել»(Հոբ 25. 28): Օդի անկշռելիությունը նույնիսկ ընդունվել է գիտության այնպիսի լուսավորիչների կողմից, ինչպիսիք են Գալիլեյը եւ Կոպեռնիկոսը: Ցավոք, նրանք երկուսն էլ մահացել են՝ համոզված լինելով իրենց ճշմարտացիության մեջ: Օդի կշիռ ունենալը այժմ արդեն չի վիճարկվում, բայց Ով, եթե ոչ Արարիչը, կարող էր օդին «կշիռ» դնել՝ տալով մթնոլորտին հսկայական զանգված: Աստվածաշունչն այս մասին ասում է. «Գիտե ամեն ինչ, որ ստեղծվել է աշխարհի վրա՝ կշիռը հողմի, չափը ջրերի, որ Ինքն է կարգել» (Հոբ. 28.24.25): Օդում խոնավության առկայությունը եւս մատնանշում է Արարչի հոգատարության մասին: Ջուրը գոլորշիանում է ծովերի, օվկիանոսների, գետերի եւ լճերի մակերեւույթներից, իսկ հետո թափվում է երկրի վրա անձրեւի, ցողի, ձյան տեսքով: Առանց դրա մեր մոլորակը կվերածվեր անկենդան անապատի: Երկրի Արարիչը իմաստուն կերպով որոշել է մեր մոլորակի ձեւը, կշիռը եւ չափերը: Շնորհիվ երկրի՝ իր առանցքի եւ Արեգակի շուրջ պտույտի, ինչպես նաեւ երկրի առանցքի թեքության տեղի է ունենում տարվա եղանակների, ցերեկվա եւ գիշերվա հերթափոխություն: Առանց Երկրի այդպիսի որոշակի թեքության եւ առանց պտույտի կյանքը մոլորակի վրա անիմաստ կլիներ, քանի որ նրա մի մասի վրա կտիրեին հավերժական գիշերը եւ ցուրտը, իսկ մյուսին՝ հավերժական ցերեկը եւ շոգը: Ո՞վ, բացի Աստծուց, կարող էր այդ ամենը նախատեսել: Պատրաստեց Վարդուհի ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԸ
«Եվ երբ այս ասաց, մինչեւ նրանք (աշակերտները) դեռ նայում էին, վերացավ, եւ ամպը նրան ծածկեց նրանց աչքերից: Եվ մինչդեռ ակնապիշ նայում էին նրա երկինք գնալուն, ահա նրանց երեւացին սպիտակ զգեստների մեջ երկու մարդիկ, որոնք եւ ասացին. «Ո՛վ գալիլիացիներ, ինչո՞ւ կանգնել նայում եք երկնքին: Այս Հիսուսը, որ ձեր միջից երկինք վերացավ, պիտի գա նույն ձեւով, ինչպես տեսաք նրան երկինք գնալիս» (Գործք 1.9-11): Մեր Տիրոջ Համբարձումը, հրաշափառ Հարության պես, կյանքի եւ փրկության հաղթանակն է մահվան ու կորստի հանդեպ: Այն Փրկչի երեսուներեքամյա երկրային կյանքի ու գործունեության հաղթական վերջակետն էր: Բեթղեհեմի անշուք մսուրից մինչեւ Գողգոթայի խաչափայտ, մինչեւ Հարությունն ու Համբարձումը, սիրո եւ նվիրման կյանք ապրեց երկնային Վարդապետը: Ուստի զարմանալի չէ, որ երկինք համբարձվելուց հետո էլ Նա շարունակեց ապրել Իր հետեւորդների սրտերում, որոնք պաշտեցին Նրան, որպես Տեր եւ Աստված: Հիսուսը Իր աշակերտներին թողեց Իր վարդապետությունը եւ Իր կյանքը: Առաջինն արժեք չէր ունենա, եթե երկրորդը նրան չլրացներ: Մեր Տերը մարդկանց համար կատարած Իր ծառայություններով, խոնարհվելով վեր բարձրացավ եւ նույնն էլ մեզ պատգամեց: Նա երկնքի գահը թողեց, մարդացավ՝ մեղավոր մարդուն սրբելու եւ հավիտենական կյանք շնորհելու համար: Տիեզերական ձգողական օրենքն Իր աստվածային կամքին հպատակեցնելով՝ Ձիթենյաց լեռից երկինք խոյանալով, առ Աստված ճանապարհ բացեց երկրավորներիս համար: Ինչպես որ հաղթության փառապսակը ստանալով, նստեց Հոր աջ կողմում, այդպես էլ Իր երկրորդ գալստյանը հափշտակությամբ եւ համբարձմամբ Իրեն միանալու ու հավերժանալու խոստումը մահկանացուներիս տվեց: Մեր Տիրոջ աստվածային բարձրությանը հասնելու, Նրա երկնային մտերմությունը վայելելու համար պարտավոր ենք Նրա խոնարհության, անձնվիրության եւ սիրո կյանքը ապրել: Անցավոր աշխարհի գայթակղություններից եւ ունայնություններից վեր կանգնելով, բարձրանալ եւ միանալ Բարձրյալին. ահա՝ Համբարձման տոնի խորհուրդը բոլորիս համար:
Սիրելի՛ բարեկամ, քեզ ենք հաղորդում բարի լուրն այն մասին, թե Աստված այնպես սիրեց աշխարհը, որ Իր Միածին Որդուն՝ Հիսուս Քրիստոսին երկիր ուղարկեց, որպեսզի Նրան հավատացողը չկորչի, այլ հավիտենական կյանք ունենա: Հիսուս Փրկչի քարոզած փրկության ուղին կյանքի ճշմարիտ ճանապարհն է, որով քայլելով դու կզգաս, թե ինչպես է մաքրվում, թեթեւանում եւ խաղաղություն գտնում աշխարհային թոհ ու բոհում ծանրացած, դառնացած ու չարացած հոգիդ: Աստծո Որդին յուրաքանչյուրիս համար է խաչը բարձրացվել, հարություն առել: Հիսուսը սիրում է ինձ, քեզ, ամենքիս. սիրում է աստվածային աննման սիրով, որը ներարկված է բարությամբ, ներողամտությամբ: Մտերմանալով խաչյալ Փրկչին՝ դու կհամոզվես, որ Նա ամեն վայրկյան օգնում, խորհուրդներ է տալիս քեզ, պահում, պահպանում չարից, չի հեռանում, չի խռովում, չարիք չի պատճառում, այլ պարգեւում է ամենայն բարիք, սեր, միություն: Ձեր հանդիպումն անպատճառ կկայանա: Հիսուսն ասում է. «Երանի̃ նրանց, որ չեն տեսել ու հավատում են»: Հավատա եւ կգտնես Քրիստոսին: Նա սիրով քեզ է սպասում եւ ցանկանում, որ գտնես եւ նվիրվես Իրեն: Իր դուռը բախողներին Քրիստոսն ազդարարում է. «Ինձ մոտ եկողին դուրս չեմ հանի»: Բայց հավատքն առանց գործի մեռած է. «Ոչ թե ամեն ինձ Տե̃ր, Տե̃ր ասողը կմտնի երկնքի արքայությունը, այլ նա, ով կատարում է իմ Հոր կամքը, որ երկնքում է»: Կարեւորն Աստծուն տրվելն ու Նրա պատվիրաններով ապրելն է: Այս օրհնյալ ճանապարհն է մեզ տանելու դեպի կատարելություն ու հավիտենական կյանք : Հավատանք եւ ապրենք այնպես, ինչպես սովորեցնում է մեր Փրկիչը: Նա մեզ ասում է. «Իրար հետ խաղաղությամբ վարվեք: Խրատեք անկարգներին, մխիթարեք փոքրասիրտներին, օգնական եղեք տկարներին, երկայնամիտ եղեք ամենքի հետ»: Սիրելի՛ բարեկամ, սիրելով Քրիստոս Փրկչին, դու վերջ ես տալիս զուտ քո անձի մասին հոգալուն: Հավատամքդ է դառնում ծանոթ ու անծանոթ մարդկանց համար բարիք գործելը, կարոտյալներին, նեղյալներին անվարձահատույց օգնելը, խաղաղության եւ մարդասիրության սերմեր տարածելը, պահվածքովդ, գործերովդ այլոց օրինակ ծառայելով՝ նրանց մեջ Քրիստոսին նմանվելու պահանջ-ցանկություն արթնացնելը: Խաչյալ եւ հարուցյալ Հիսուսը մեզ ազատում է մեղքին ծառայելուց, հոգեկործան բնազդներին ենթարկվելուց. «Եթե դուք իմ խոսքի մեջ կենաք, ճշմարտապես իմ աշակերտներն եք: Եվ ճշմարտությունը կճանաչեք, եւ ճշմարտությունը կազատի ձեզ», որովհետեւ «նա, ով որ մեղք է գործում, մեղքի ծառա է»: Մեղքի ձեռքին գործիք դառնալուց մեզ կարող է ազատել Հիսուսը. «Եթե Որդին ազատի ձեզ, հիրավի ազատ կլինեք»: Ուրեմն, հարկավոր է պարզապես գտնել, սիրել ու նվիրվել Հիսուսին, Աստծուն հաճելի լինել մեր արարքներով, քանզի դա է Տիրոջ կամքը. «Ով որ իմ պատվիրաններն ունի եւ դրանք պահում է, նա՛ է ինձ սիրողը, եւ ինձ սիրողն իմ Հորից կսիրվի, եւ Ես կսիրեմ նրան եւ ինձ կհայտնեմ նրան»: Մարիամ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ
ՀԱՎԱՏՔ Հոգու բարձրագույն կարողությունը Քրիստոս Աստծուն հավատալն է։ Երբ մարդ հավատք չունի, նշանակում է, թե այդ մարդը իր հոգեմտավոր ողջ կարողությունները դեռ չի գործադրել դեպի այդ ավագ խորհուրդը։ Մարդկային սիրտը մի ոսկեհանք է, որը պարտավոր է պեղել ամեն մի պատվական մարդ՝ ի գյուտ այն գանձի, որի մասին խոսեց Սուրբ Փրկիչը։ Այդ գանձը Աստծո Թագավորությունն է, որի համար Նա ասաց. «Ձեր ներսում է»: Ինչպես երգում է Շնորհալին ևս. «Գանձդ ողորմութեան Գանձիդ ծածկելոյ Գտող զիս արա»: Առաքյալները ծարավ էին այդ հավատքին և մի օր աղաչագին Հիսուսին խնդրում են. «Տե՛ր, ավելացրո՛ւ մեր հավատքը»: Սակայն ինչո՞ւ էին առաքյալները աղերսում հավատք ունենալու համար։ Քանզի այդ աննման հոգիները զգում էին, թե ի̃նչ ողորմելի և նույնիսկ սարսափելի բան է Քրիստոս Աստծուն հավատալ չկարողանալը։ Աստծուն չհավատացող հոգին կարելի է ասել, թե դեռ գոյություն իսկ առած չէ, նման է ներարգանդային վիճակի մեջ գտնվող մանկիկի։ Ինչպես որ չծնված մանկիկը արգանդի մեջ անհասկանալի ու խավար վիճակով գոյություն ունի և դեռ ինքնություն չի ստացել, նույնպես և՝ անհավատ հոգին։ Այնպես որ, երբ մի հոգի մեռնում է անհավատ, կարելի է ասել, թե վիժեց, այսինքն՝ չծնված մեռավ։ Այդ պատճառով է նաև, որ անհավատ հոգին չի հավատում հոգու անմահությանը, չի կարող հավատալ, որովհետև հոգևոր և հավիտենական կյանքին հավատալու համար, նախ հոգեպես պետք է ծնված լինել։ Անմահությունը նրանց համար է, ովքեր ստացել են կյանքը աչքերը փակելուց առաջ։ Կազմավորման վիճակի մեջ եղող մանկիկից սպասվում է, որ ժամանակը լրանալուց հետո ծնվի, կյանք ստանա։ Նույնպես և մարդ էակից սպասվում է, որ իր ֆիզիկական, մտավոր և հոգևոր կազմավորումը ավարտելուն պես՝ կյանք ստանա, այսինքն բացվի ի լույս Աստվածճանաչության, մի խոսքով՝ ծնվի հոգեպես։ «Ճշմարիտ ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, եթե մարդ վերստին չծնվի, չի կարող Աստծո Թագավորությունը տեսնել»,- ասում է սիրելի Հիսուս։ Եվ քանիսը կան մեր մեջ, որոնց կյանքի արևը անցնում է Զենիթից, ու մայրամուտն է երևում աչքերի առաջ, և ոչ մի խռովք չի մղում իրենց՝ ըղձալու, տենչալու Աստծո լույսին։ Հարկ չկա ապացուցելու, թե անաստված հոգին ինչպիսի̃ խղճալի վիճակի մեջ է։ Երանի̃, թե բոլոր անհավատ և Աստծո լույսից զրկված հոգիներն անկեղծության հրեղեն լեզուներ ունենային և պատմեին այն վիճակը, որի մեջ գտնվում է իրենց տվայտող հոգին։ Առավոտյան, երբ արթնանում է անհավատը, ի՞նչն է իր հոգու հրեղեն սյունը, ո՞րն է փրկարար խորհուրդը, որին կառչի, որին հենվի, ելնի ու գործի խանդագին։ Խեղճը մի կույր մեքենա է, որի ողորմելի զսպանակներ են՝ դրամ, հաճույք և փառասիրություն, այսինքն՝ իր ողորմելի «ես»-ը։ Եվ կորստյան այս մեքենան գործում է այսպես մինչև որ մի օր շարքից դուրս գա, կործանվի ու ընկնի ճանապարհի եզրին։ Այս է մարդկանց անհուն մեծամասնությունը կազմողների որակը։ ԱՆԿԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆ Բայց կա նաև «անկեղծ» անհավատների խումբ, որոնք կարծես ադամամութն են ապրում տվայտյալ։ Բայց Տերը գիտի, թե նրանց չքնաղ արշալույսը մոտ է։ Այո՛, ոչ ոք չի կարող հավատացյալ ծնվել, բայց Աստծո լույսից զրկված այդ սկզբնական շրջանում, անկեղծ հոգու հատկանիշն այն է, որ նա չի կարող հաշտվել իրեն շրջապատող աշխարհի հետ, չի կարող և չի ուզում քայլ գցել, մինչև որ Լույսը ծագի։ Անկեղծ հոգին չի հաշտվում ոչ մի բանի հետ. գործում է պարզ, ուղիղ, բայց անսահման խռովք ունի, մի լուռ մռունչ ցնցում է հոգին. «Ճշմարիտը-Ճշմարտությունը-Բացարձակ Լույսը»: Հոգին զգում է, որ իր կյանքը մի հակասություն և կեղծիք է։ Եղծ հոգիները ջանում են խեղդել հոգու այս մռունչը, և իրենց ականջները այլ կողմ են դարձնում՝ այն չլսելու համար։ Իսկ անկեղծ հոգին, ընդհակառակը, սաստկացնում է այդ մռունչը, կարծես թե պայքարի մեջ մտնելով Աստծու հետ, Հակոբի պես պահանջելով. «Մինչև որ ինձ չօրհնես, չե՛մ թողնի քեզ»։ Այսպես և՝ երանելի Սունտար Սինկը 16 տարեկան հասակում պայման է դնում՝ Ասծուն ասելով. «Երեք օր պայմանաժամ՝ կամ թող ինձ հայտնվի ճշմարտությունը, կամ առավոտյան ինձ ճեպընթացի տակ եմ գցելու»։ Վերջին գիշերը մինչև լույս չի քնում։ Արշալույսից քիչ առաջ, երբ դեռ ծնկի եկած աղոթում էր, սենյակը լուսավորվեց՝ Հիսուսն էր։ Այո՛, ա՛յն ոսկեղեն Հիսուսը, որը ձևակերտվում է սրտի խորքում, երբ այդ սիրտը ծարավ է ճշմարտության։ Հայտնի է, որ Աստված հայտնվում է հոգուն՝ նրա անկեղծության ու տքնության վերջին կաթիլի սպառման հետ միաժամանակ։ Ի̃նչ հուզիչ և սրտագրավ պատկեր է հոգու, որն իր նյութեղեն բանտի ետևում նստած հառաչում ու արտասվում է իր Արարչի համար։ «Ինձ համար կյանք չկա՛ առանց Քեզ, որ ծածկված ու վարագուրված ես ինձանից։ Չե՞ս հայտնի սիրտդ ինձ։ Իմ սրտի ամբողջ կնդրուկը, զմուռսը և ոսկին ծրարած, սպասում եմ, որ ինձ էլ պատվես Քո աննման այցելության լույսով, բարերա՛ր Աստված»։ Եվ Տերը, իրավամբ, այսպիսի պատվական, հառաչավոր հոգիներին է հայտնվում։ Երեմիայի մարգարեության մեջ Տերն ասում է. «Ինձ պիտի փնտրեք ու գտնեք, քազի ձեր ամբողջ սրտով պիտի խնդրեք ինձ»: Ասել է, թե Տիրոջ հայտնության պայմանը՝ բոլորանվեր ձգտումն է դեպի Իրեն։ Արդարև, բնական և հիանալի բան է, որ Աստված Ինքն Իրեն հայտնում է նրանց, որոնց կյանքում անկեղծության հառաչ կա, որոնք տխուր են կյանքի բանալին չգտնելու համար։ Այո՛, այսպիսինների Աստվածն է Զորաց Տերը. ադամանդավառ անկեղծության խորհուրդը հանդերձն է Իր սրբերի բանակի։ Հիսուս շողոքորթ ու ծանծաղ հոգիներին չի հավանում։ «Տե՛ր, Տե՛ր» կանչողներից շատերին կպատասխանի. «Չեմ ճանաչում ձեզ, ո՞վ եք դուք»: Մինչ մխացող ու տափակ այս աշխարհին ընտելանալ չկարողացող հոգուն կձգի դեպի Իրեն, մի լուսավոր օր, իջնելով նրա կյանքի մեջ, օթևանելով նրա սրտի մեջ և որդեգրության խորհրդի մեջ մկրտելով Իր Սուրբ Հոգով ։ Հիսուս զատում է անկեղծ սրտերը. նայում է հայրաբար, Իր դեմ մարտնչող անկեղծ հոգուն ու կարծես ասում է նրան. «Դու իմն ես, բավական է որքան նեղեցի քեզ։ Ես Նա եմ, որով դու խոսում ես, հանուն Որի դու մարտնչում ես, ես գիտեմ քո սիրտը և Ես նրա թագավորն եմ»: Միամիտ ու նախանձահույզ Պողոսն ամեն գործ թողած գնում է Դամասկոս՝ քրիստոնյաներին ձերբակալելու, իր հայրենի կրոնին անարգանք եղող այդ աղանդը վերացնելու համար։ Կեսօրին հոգնած, վհատված և ո՞վ գիտի որքան մխրճված իր սրտի վիհերի մեջ, ձայն է լսում. «Սողո՛ս, Սողո՛ս, ինչո՞ւ ես ինձ հալածում»: Հիսուսն է, որ նրան ներկայացնում է իր մոլորվածությունը, և թե ո՞րն է Տիեզերքի լուսեղեն ու միահեծան իրականությունը։ Այսպես Քրիստոսամարտ Պողոսը Նրա ոտքերի առջև դառնում է ծնկաչոք գառնուկ։ Անկեղծ Նաթանայելը ծաղրանքով է ընդունում Մեսիայի լուրը, ասելով. «Մի՞թե Գալիլիյայից լավ բան կելնի»: Բայց Տերը ճանաչում է ամենքի սրտերը, գիտի, որ դիմացինն իրենն է. «Ահա՛ Իսրայլցի, որի մեջ նենգություն չկա»: Եվ ծաղրող Նաթանայելի աչքերը բացվում են, ու բովանդակ մարդկության մեջ առաջին անգամ իրեն է վիճակվում Տիրոջ երեսն ի վեր աղաղակելու. «Ռաբբի՛, Դո՛ւ ես Աստծու Որդին՝ Իսրայելի թագավորը»: Սունտար Սինկը քանի անգամ պատռում է Ավետարանը ու մի անգամ քրիստոնյա միսիոների ստվերն իր վրա ընկնելու համար, ժամերով լվանում է հագուստի այդ մասը, այդ «պիղծ կրոնի» արատը վրայից վերացնելու՝ որպեսզի մի օր Հիմալայների վրա գտնվող սառցադաշտները բարձրանա և այնուհետև Տիբեթ մտնի՝ նույն այդ Հիսուսին քարոզի, որ ոճրապարտների գուբը նետվի, և փտած մեռելների վրա Տեր Հիսուսի սիրուց չբաժանվի և Հնդկաստանից՝ Ճապոնիա, Չինաստան, Եվրոպա, Ամերիկա, Ավստրալիա, Եգիպտոս ու Երուսաղեմ մեկնի՝ Տեր Հիսուսի սերը պատմելու համար։ Ահա այսպես՝ Հիսուս մոտ է անկեղծ և պատվական հոգիներին։ Նրա զորքի մեջ չկա գեթ մեկ եսասեր, քծնող և ստրուկ հոգի. բոլորն էլ ամեն բանից առաջ անկեղծ են։ Կարելի է ասել, թե Քրիստոսի բանակը գրեթե ամբողջապես կազմված է Իր դեմ կռվող բանակների գերի բռնված թագավորներից. արդարև, արքունի անկեղծությամբ օժտված սրտերը զատում է Հիսուսը։ Իր բանակի հետին հետևակն իսկ թագավոր է, որով Նա իրավունք ունի կոչվելու «Թագավոր թագավորների»: Անկեղծության սիրահարն է Հիսուս, և այդ անկեղծության ստուգանիշն այն խռովքն է, որ ցույց է տալիս անկեղծ հոգին՝ դեռ չգտած Աստծուն։ Հետևաբար, երբեք պետք չէ հարցնել, թե ի՞նչ անեմ, որ հավատք ունենամ։ Խռովվի՛ր, եթե ուրիշ բան չես կարող անել գեթ ընդունիր, որ կյանքդ իր խորքով ոչնչի վրա է հիմնված, խարիսխ չունի. ողբա՛ վիճակդ, անհանգի՛ստ եղիր և գոտեմարտի՛ր Աստծու հետ՝ հոգուդ խաղաղությունը ձեռք բերելու համար։ Մի՛ վերջացրու պայքարդ, և սիրտդ իր էությամբ պիտի վկայի, թե քոնն է հաղթանակը։ Բայց, երբ բռնի խեղդում ես հոգուդ այդ խռովքը, ուզում ես չլսել այդ ներքին ձայնը, թե՝ «դեռ չես գտել ճշմարտությունը», այն ժամանակ կլինես ու կմնաս այն տափակ հոգիներից, որ երբեք չեն ծնվելու ի լույս աստվածգիտության և վիժված ու կույր պիտի խառնվեն մահվան քարավանին։ Տես՛, պաշտելի Հիսուս չի վախենում քո բռունցքներից. հոգուդ ներաշխարհում մարտնչի՛ր Իր հետ, հոգ չէ, արհամարհի՛ր Նրան, և սակայն պայքարի՛ր, հառաչի՛ր, մի՛ եղիր դասալիք։ Նա Հայր է ու չի վիրավորվի քո հարվածներից ու կխայտա, տեսնելով քո մաքառումները և, երբ արդեն ուժասպառ լինես, երերաս, շվարես, Նա կընդունի քեզ Իր գրկի մեջ, և դու քո իսկ սրտի անկեղծության մեջ կտեսնես Աստծո Որդուն։ (շարունակելի) ԲՅՈՒԶԱՆԴ ԿՅՈԶՈՒՊՈՅՈՒՔՅԱՆ
«Եթե հավատում ենք, թե Հիսուս մեռավ եւ հարություն առավ, այդպես էլ Աստված Հիսուսի միջոցով ննջեցյալներին պիտի բերի նրա հետ»(1 Թես. 4.13): Հարություն կառնե՛ս, այո՛, հարություն կառնես, ո՛վ իմ հող դառնալու մարմին, քիչ հանգստանալուց հետո. անմա̃հ կյանք կպարգեւի քեզ Նա, ով ստեղծել է քեզ, Ալելո̃ւիա: Նորից աճելու համար ենք ցանվում հողում, երկրիս Տերը կգա, կհավաքի մեզ՝ խուրձերիս, որ մեռնելով, ցանվել էինք՝ աճելու, հասունանալու համար, որ հնձվենք: Ալելո̃ւիա: Խաչյալ Քրիստոսի հարության տոնը կատարում ենք որպես ուրախալից հիշատակ մեր իսկ անմահության: Քրիստոսի հարությունը վկայությունն է այն զարմանահրաշ փոփոխությունների, որոնք պետք է տեղի ունենան նաեւ քրիստոնյա հավատացյալների հետ: Այո՛, Աստված կա, եւ ես Նրա ստեղծագործությունն եմ ու հավիտյան անապական եւ անեղծանելի̃ եմ: Ես ծնվել եմ ոչ թե անհետ կորչելու, այլ անմա̃հ լինելու համար: Կգա օրը, երբ ես այլեւս այս աշխարհի բնակիչը չեմ լինի, այլ Աստծո արքայության ժառանգորդը կլինեմ: Ես կոչված եմ հավիտենական եւ անմահ կյանքի համար: «Այս մարմինը, որն այժմ ունեմ եւ որով ապրում եմ, երկրի հողից է առնված ու դարձյալ հող պետք է դառնա, բայց հարուցյալ մարմինն անեղծ, անապական է», - ասում է Սուրբ Գիրքը: Իմ հոգին, ավելի ազնիվ հագուստով ծածկված, ավելի ազնիվ վայելքի մասնակից կլինի: Զուր կջանանք կռահել, թե ինչպիսի՞ն կարող են լինել հարության այդ զարմանահրաշ այլափոխությունները: Դա կնշանակեր մեր մարդկային տկար ու սահմանափակ խելքով փորձել հասկանալ Աստվածային անսահման զորության գաղտնիքը եւ մեր մարդկային անկատար տեսությամբ խորամուխ լինել Աստվածային անհուն իմաստության խորքը: Ինչպե՞ս կարող էր մեզ հասկանալի լինել այն, ինչի հետ երկրային որեւիցե բան չի կարող համեմատվել: Պողոս առաքյալը զուր է համարում մարդկանց անտեղի հետաքրքրությունը, անպտուղ ջանքը՝ իմանալու, թե ի՞նչ կկատարվի մեզ հետ մահից հետո: Այդ մասին նա ունի այն խոնարհասիրտ խոստովանությունը միայն, թե հավատքով ենք գնում եւ ոչ թե՝ երեւույթով: Բավական է, որ քրիստոնյան մեր սրտին անդորրություն պարգեւող ա՛յն համոզմունքն ունի, թե մեզ սպասում է հավիտենական կյանքը, որը մեզ համար սահմանված է աշխարհի սկզբից եւ որի մասին Սուրբ Գիրքն ասում է. «Եւ այլեւս մահ չկա. ո՛չ սուգ, ո՛չ աղաղակ, ո՛չ ցավ եւ ո՛չ չարչարանք, քանի որ առաջինն անցավ» (Հայտն. 21.4): Արդարեւ, ո՞վ այնքան անմիտ կլինի, որ մտքով կանցկացնի, թե հողից կազմված մեր այս մարմինն է հոգին առաջ բերել, եւ երբ դիակը մեկ օր կրկին հող դառնա, հոգին էլ հետը կոչնչանա: Միայն այն մարդը կարող է կասկածել մեր անմահության վրա, ով պատճառ ունի անմահությունից վախենալու: Ո՛վ հանցավոր մարդ, Աստված կա՛, եւ ինչպես որ տիրապես կա՛ Աստված, նույնպես եւ դու անմահ ես, եւ քո գործերը ետեւիցդ գալիս են դեպի հավիտենական կյանք: Եթե մարդկային հոգին այս երկրավոր կյանքի վաղանցիկ օրերի համար սոսկ լիներ, այլեւս անհրաժեշտ չէին լինի հոգու այն գերազանցությունները, որոնք Աստված պարգեւել է նրան: Եթե նա այլ կենդանիների նման օժտված լիներ միայն բնական գրգիռներով եւ զգայություններով, ապա նրա ամբողջ գործունեությունն այն կլիներ, որ միայն կհոգար իր սննդի եւ իրեն պահպանելու մասին: Եթե այդպես լիներ, մեզ համար էլ ի±նչ արժեք պետք է ունենային մեր հոգու փառավոր ընդունակությունները: Ինչո՞ւ մենք պետք է ջանանք կատարելագործել այդ ընդունակությունները: Ինչո՞ւ աստվածճանաչություն պետք է ունենայինք, եթե Աստված, որին մենք երկրպագում ենք, մեր հավիտենական Հայրը չլիներ: Ինչո՞ւ է Աստված մեր սրտի մեջ դրել ապրելու եւ կյանքի տեւականության ձգտման անանցանելի ցանկությունը, եթե ամենաողորմած Աստված մեր այդ իղձին չպետք է մեզ հասցներ: Մի՞թե մենք ամենաչնչին կենդանուց էլ ավելի՛ թշվառ չէինք լինի մեր ունեցած հոգեւոր ու մտավոր բարձր կարողություններով, եթե հոգու անմահությունը պատրանք եւ խաբեություն լիներ: Կենդանին չունի մահվան զգացողություն եւ անհոգ ապրում է եկող ժամի համար: Ինչո՞ւ է ամենագետ Աստված մարդուն տվել այն ձիրքը, այն միտքը, որ նա կարող է աչքն ապագային հառել, ապագայի մասին մտածել: Կասկածամիտ մա՛րդ, մի՞թե կկարողանաս Աստծուն հայհոյել եւ ասել, թե Նա ապագայի մասին մտածմունքը տվել է մեզ, որ ավելի̃ թշվառ լինենք, քանի որ մեր առջեւ մեր մահն ունենք: Հետեւապես, աշխարհում ունեցած կյանքով մենք դեռ չենք հասնում մեր կոչմանը: Սակայն փա̃ռք Աստծու, որ մենք մեր մեջ ունենք անսահման կատարելության սերմը՝ մեր անմահ հոգին, որով եւ հավիտենական կատարյալ կյանքը պետք է ժառանգենք: Եթե Աստված կա, եւ եթե Նա ամենակատարյալ եւ ամենասուրբ Էակն է, ինչպե՞ս սիրտ կանես մտքովդ անցկացնել, թե Նա արդարադատ չէ: Այն թշվառ մարդը, որ չի հավատում, թե մեր հոգին մշտակյաց է, եւ չի հավատում, թե ամեն մարդ իր գործերի համեմատ պիտի հատուցում ստանա Նրանից, որ աստղերից վեր է բնակվում, այդպիսի մոլորվածն իր համար մի անկատար Աստված է ընդունում: Այդպիսի մարդը կարծում է, որ մարդու սաստիկ զգայուն սրտի մեջ ավելի բարձր արդարասիրություն, արդարադատություն կա, քան ամենասուրբ Աստծու մոտ: Բայց Աստծու արդարության մասին խոսք չէր կարող լինել, եթե բարեպաշտ քրիստոնյաները, որոնք աշխարհիս մեջ ամենածանր նեղություններն են կրել, ի վերջո, երջանիկ օրեր չտեսնեն: Եւ ո՞վ կհամարձակվեր խոսել Աստծու ճշմարտացիության մասին, եթե չարագործները, որոնք միայն անօրինություններ են գործել, անհոգ ապրելով մինչեւ կյանքի վերջին տարիները, այդպես էլ իրենց գործերի հատուցումը չստանան: Բայց ինչպես բարեպաշտ քրիստոնյայի, այնպես էլ մեղքերի մեջ թաղված ամբարիշտի սիրտը վկայում է, թե վերեւում Նա է, որ դատում է ու հատուցում: Այո՛, վերեւում, աստղերից բարձր, Երկնային Դատավորն է՝ Իր արդար դատաստանով: Այլեւս մի՛ վհատվիր, ո՛վ Աստծու զավակ: Հաղթանակիդ օրը կգա: Քաջ սրտով տա՛ր քո խաչը, ինչպես որ Քրիստոսը տարավ մինչեւ գերեզման: Եւ դու էլ, հարություն առնելով, հավիտյան կապրես Նրա նման: Մենք անմա̃հ ենք: Հավիտենական որս չենք մահվան: Ա՛յ որբ մնացած երեխաներ, ինչո՞ւ եք անմխիթար արտասվում ձեր հոր, ձեր մոր գերեզմանի վրա: Ո՛վ հայր, ո՛վ մայր, ինչո՞ւ ես այդքան տխրում, ցավում անցավոր կյանքին հրաժեշտ տված քո զավակի համար: Նա քեզանից առաջ ընկավ եւ գնաց լավագույն աշխարհները: Բայց դու անմահ ես, նրան էլի կգտնես, նա քեզ համար մեկընդմիշտ կորած չէ: Մենք անմա̃հ ենք: Ո՛վ Աստված, ո՛վ իմ Աստվա՛ծ, որ անչափ ողորմած ես, իմաստուն եւ արդարադատ, իմ ունեցած այս հույսի մեջ է երկրային կյանքիս ամբողջ քաղցրությունը: Քո ստեղծած աշխարհի մեջ մահ չկա, այլ միայն կյանք, եւ ինչ-որ մենք մահ ենք անվանում, մի այլափոխություն է միայն: Դու ինքդ կյանք եւ կենդանություն ես, ինչպե՞ս կարող է, որ քո մեջ բնակվեմ եւ կյանքս դադարի: Դու ինձ նրա՛ համար չես աշխարհ բերել, որ ես մի երազի նման անցկացնեմ կյանքս, եւ ամեն բան վերջանա, մի ժամանակ աշխարհիս վրա ապրած լինեմ եւ հետո չեղածների հաշվում համարվեմ: Ինչպիսի̃ անպատմելի ցնծությամբ է լցվում հոգիս, ինչպիսի̃ հանգստություն, ինչպիսի̃ անվրդով խաղաղություն է բերում սրտիս հավիտենական կյանք վայելելու մտածմունքս: Կյանքիս մեջ տեսած ցավե՛ր եւ նեղություննե՛ր, իմ քաշած սեւ օրե՛ր, իմ անցկացրած տխո՛ւր ժամեր, ի՞նչ եք դուք իմ ապագա երջանիկ կյանքի առջեւ: Այն ստվերն եք, որ շուտ անցնում, գնում եք եւ իմ մեջ ոչ մի հետք չեք թողնում: Աստծու այն դրդումներն եք, որ խրատում եք ամուր պահել Իր պատվիրանները եւ հիշեցնում հավիտենական կյանք ունենալու կոչմանս մասին: Ո՛վ իմ Աստված, ամո՛ւր կփարվեմ Քեզ: Սուրբ Հոգուդ ներշնչմամբ այնպե՛ս կապրեմ այս անցավոր աշխարհում, որ հավիտենական Թագավորությանդ արժանի լինեմ: Հավիտենական Հա՛յր, Քո փառքի մեջ ընդունիր բոլոր նրանց, ովքեր Քեզ մոտ գալ են սրտանց փափագում:
Հաղթեցի՛ր, ո՛վ Նազովրեցի, խոստմանդ համաձայն երեք օրից գերեզմանից հարություն առար: Կնքված գերեզմանի քարը գլորվեց, եւ օձի գլուխը ջախջախեց. փշրվեց դարերի մեղքի եւ խավարի կուռ շղթան, եւ վերացվեց մահվան խայթոցը: Հիսուսի գերեզմանի պահապանների իրարանցումը եւ լուսապայծառ հրեշտակների՝ «Ողջին ինչո՞ւ եք մեռելների մեջ փնտրում» հանդիմանությունը մեզ վստահեցնում են, թե Քեզնով «Մահը հաղթության մեջ ընկղմվեց»: Եվ մենք, հանդիսատես հրաշափառ հարությանդ վեհ տեսարանին, եւ ունկնդիր դատարկ գերեզմանդ հսկող ու «Քրիստոս հարյավ ի մեռելոց» կրկնող սուրբ հրեշտակներին, ցնծությամբ պատասխանում ենք. «Օրհնեա̃լ է հարությունն Քրիստոսի»: Դավթի Առյո՛ւծ, Գեթսեմանի տառապանքներիդ, Գողգոթայի չարչարանքներիդ, երեքօրյա գերեզմանային լռությանդ վշտով նայեցինք, անհավատությամբ հուսահատվեցինք, ցրվեցինք: Տե՛ր, որպեսզի մեր հավատքը հաստատվի, որպեսզի մեր պաղած սերը եւ թմրած հույսը զորանա, ժամանակն է ասելու. «Ես եմ հարությունը եւ կյանքը»: Միայն Մարիամը եւ մյուս յուղաբեր կանայք չեն, որ արցունքներն աչքերին գերեզմանդ են վազում. մեր հոգիները նույնպես հարուցյալ Քրիստոսիդ կփնտրեն, քանզի ծարավ են կյանքի. մեր հառաչանքը դառը գանգատ է մահվան դեմ: Որպեսզի այլեւս չտրտմենք, զորավոր շեշտով ասում ես. «Ես կենդանի եմ եւ դուք էլ կենդանի պիտի լինեք»: Հաղթապանծ հարությունդ՝ լույսի, կյանքի, հույսի, սիրո եւ հավատքի գերահրաշ հաղթանակն է հազարավոր տարիների խավարի, մահվան, անհուսության եւ անհավատության դեմ: Եվ ամենեւին էլ զարմանալի չէ հրեա քահանայապետների իրարանցումը, եւ նրանց կողմից սուտ լուրերի տարածումը, թե՝ մարմինդ աշակերտներդ են գողացել... այս ամենը զարմանալի չէ, որովհետեւ սատանայի, մեղքի եւ մահվան աշխարհը փորձեց Հավիտենական Արեգակի Կենտրոնական Ճառագայթը մարել, բայց պարտություն կրեց: Ուրեմն այդ անապական ոտքերիդ տակ թո՛ղ սոսկա սատանան եւ իր զորախումբը, իսկ մենք Պողոս առաքյալի հետ անվախորեն գոչենք. «Ո՞ւր է, ո՛վ մահ, քո խայթոցդ, ո՞ւր է, գերեզման, քո հաղթությունդ»: Սակայն այսօր էլ շատ են թերահավատ թովմասները, որոնք հարությանդ հավատալու համար շոշափելի փաստեր են պահանջում: Տե՛ր, ուղարկի՛ր սուրբ հարությանդ առավոտյան ճառագայթները այդպիսիներին, բա՛ց նրանց աչքերը տեսնելու Քեզ, ինչպես եղավ Էմմավուսի ճանապարհին Քեզ հանդիպած երկու աշակերտներիդ հետ: Տե՛ր, եթե Դու հարություն չառնեիր, եւ անմահության խոստումը մեզ չտայիր, աննպատակ բան պետք է լիներ մեր սիրելիների գերեզմանները հարդարելը, նրանց վրա ծաղիկներ սփռելը, կամ կաթոգին արցունքներով նրանց տապանաքարերը թրջելը: Եվ ոչնչով չէինք կարող մխիթարել այն մորը, որն իր միակ զավակին հողին է հանձնել: Այո՛, Տե՛ր, առանց հարության հույսի, կյանքը իր նշանակություը կկորցներ, կատարյալին ձգտելու մղումը կիմաստազրկվեր, ամբողջ տիեզերքը խոր խավարի եւ խարխափումի կմատնվեր: Փա̃ռք Քեզ, Հարուցյալ, որ հարությունովդ մահվան սուր եւ սարսափեցուցիչ խայթոցը փշրեցիր, գերեզմանից այն կողմ հավիտենական կյանքի լույսը ճառագայթեցիր, ասելով. «Ով որ ինձ հավատա, թեեւ մեռնի, բայց պիտի կենդանանա»: Տե՛ր, մենք չենք կարող հաշտվել մահվան հետ: Օ̃, լո՛ւյս կուզենք, լո՛ւյս, որ վերջալույսի չի փոխվի, որին չի հաջորդի գիշերը, մենք հարության հույսի եւ անմահության լույսի կարիքն ունենք: Աշխարհի վաղանցիկ հաճույքների լույսը որքան էլ պայծառ փայլի, մեկ օր պետք է մարի: Հարության հույսն է միայն անվախճան կյանքի լույսը, որն անշեջ է: Ո՛վ հավիտենականության Արեգակ, լուսավորի՛ր հուսաբեկ, սգապատ սրտերը, թափանցի՛ր իրենց սիրելիներին անհուսորեն մռայլ շիրիմի մեջ դնող սգավորների մտքի եւ հոգու մեջ, որպեսզի նրանք հավատան Պողոս առաքյալի քարոզած նոր, «անապականացու» մարմնի գոյությանը: Տե՛ր, խնդրում ենք, որ զորացնես Բանիդ քարոզիչներին, որ պետք եղածին պես «գնացե՛ք, քարոզեցե՛ք ...՚ պատգամդ կատարեն, որպեսզի ամենուր վշտաբեկ սրտերին եւ հուսահատ մեղավորներին ասեն. «Քրիստոս հարյա̃վ ի մեռելոց»: Տո՛ւր, Տե՛ր, մեզ էլ հարություն՝ հարություն՝ մեր հավատքին, հույսին եւ սիրուն, հարություն՝ մեր եկեղեցուն եւ մեր ազգին. ամեն:
«Եւ վեցերորդ ժամից սկսած ամբողջ երկրի վրա խավար եղավ մինչեւ իններորդ ժամը... Եւ ահա տաճարի վարագույրը վերեւից մինչեւ ներքեւ երկուսի պատռվեց, եւ երկիրը շարժվեց, եւ ժայռեր ճեղքվեցին, եւ գերեզմանները բացվեցին, եւ ննջեցյալ սրբերի բազում մարմիններ հարություն առան» Մատթ. 27. 45-53: *** Չարչարանքների բաժակը մինչեւ վերջին կաթիլը խմելով, Փրկիչը մեռնում է: Սուրբ արյունով ներկված բլրի վրա խորին լռություն էր տիրում. խստասիրտ հրեաների բերանը սարսափից գոցվել էր: Կատաղի ամբոխը սարսափով եւ լռությամբ էր նայում այս անժամանակյա գիշերին: Մարդիկ կարեկից չեն խաչյալ Փրկչին, սակայն բնությունն է ողբում: Արդարության Արեգակը մայր է մտնում, եւ երկրավոր արեւն էլ թաքցնում է իր փայլը, կարծես թե այդ րոպեին չի համարձակվում իր լույսը երեւացնել: Մարդկային սրտի դեմ զարհուրելի մեղադրանք է կարդացվում, որի համար Հիսուսը տանջվում է եւ մեռնում: Նրա մահը ամբողջ բնությանը ներշնչեց սարսափ եւ վհատում, այնինչ մարդը՝ բնության ամենագեղեցիկ զարդը, այդ ամենի մոտով անզգայաբար է անցնում, իր ցանկություններին հետեւում եւ մեղքին ծառայում, ապրում եւ գործում է այնպես, կարծես թե Աստծու Որդին իսկիեւեթ չի խաչվել եւ մեռել մեզ համար: Գողգոթան շրջապատող այս համատարած խավարի մեջ ի̃նչ մեծ խորհուրդ է թաքնված: Այս խավարն այն խավարի խորհրդապատկերն է, որ շրջապատում էր եւ այժմ էլ շրջապատում է մարդկանց, որ խավարեցնում է մեր աչքերը եւ այն ճանապարհը, որ տանում է դեպի փրկություն, դեպի Աստծու արքայություն եւ հավիտենական կյանք: Այդ այն խավարն է, որ մեր սրտերը լցնում է մահվան երկյուղով եւ հուսահատական տանջանքներով. այդ այն խավարն է, որ Կենաց Իշխանին խաչի վրա մեխեց. այն խավարն է, որի մեջ դատապարտվածները հառաչելով լաց են լինում եւ ատամները կրճտում: Բայց միեւնույն ժամանակ Քրիստոսի մահվան ժամանակ պատահած խավարն իբրեւ փրկարար նշան է երեւում այն բոլոր մարդկանց համար, ովքեր հավատում են, թե Քրիստոս մեր մեղքերի համար խաչվեց, եւ այդ մեղքերը Նրա հետ միասին խաչի վրա մեխվեցին: Ինչպես որ խավարը ողջ երկրի վրա տարածվեց, այնպես էլ ողորմությունը Քրիստոսի մահվան ժամանակ ամբողջ աշխարհը պատեց: Երբ Փրկիչը մեռնում էր, այն ժամանակ հրեաների աղոթելու ժամը հասավ, քահանայապետները եւ ժողովուրդը տաճարում հավաքվեցին, եւ հանկարծ աստվածպաշտության ժամանակ երեսուն կանգուն երկարություն ունեցող տաճարի վարաույրը վերից վար երկու մասի բաժանվեց: Այս վարագույրով Սրբություն Սրբոցը բաժանվում էր Տաճարի մյուս մասից: Մինչ այդ անտեղ միայն քահանայապետն էր համարձակվում տարին մեկ անգամ մտնել զոհ մատուցելու համար. եւ այսպես, հրեաներն ինչ որ մինչ այժմ չէին տեսել, այժմ նրանց առջեւ բացվեց: Զոհերը վերջացան մի զոհով, որ մեզ Աստծու հետ հաշտեցրեց. Քրիստոս՝ հավիտենական Քահանայապետը, Իր արյունով մտավ Սրբություն Սրբոց եւ կատարեց հավիտենական փրկագործություն. Նա եղավ պաշտպանս, փրկիչս եւ միջնորդս: Այդ օրը Աստված Իր ողորմությունը եւ Իր արդար բարկությունը մեծ նշաններով հայտնեց՝ բացատրելով մարդկանց Իր միակ եւ սիրելի Որդու մահվան նշանակությունը: Երկրաշարժը խորհրդապատկերն է այն զորեղ ցնցման, որ մեղավորի սրտի խորքում է կատարվում, երբ նա նայում է խաչված եւ մեռնող Փրկչին: Մեղքերի եւ անիրավությունների մեջ սնված սիրտը շատ անգամ համառում է եւ Աստծու կամքին ընդդիմանում, բայց այս տեսարանի առջեւ ամենաանգութ սիրտն էլ զղջում է: Այստեղ հաղթվում է մեղավորի համառությունը, այստեղ նա իր մեղքերի համար զղջման արցունքներ է թափում, այստեղ նա սովորում է Աստծուն ջերմ աղոթել, այստեղ սովորում է սիրել եւ ներել: Մարդը հասկանում է, թե մեղքն իրեն ուր է տանում, թե ինչ ահավոր կորստյան է մատնում, եւ թե ինչ դժոխային տանջանքներ է վաստակում դրանով: Այստեղ նա հասկանում է, թե որքան սարսափելի եւ սպառնալի է Աստծու բարկությունը, որ մեզ պատժում է անօրենությունների համար: Այստեղ տեսնում ենք, թե որքան մեծ են այդ անօրենությունները, որոնց ծանր բեռը դրված է, չարչարանքներով մեռնող, սուրբ եւ անմեղ զոհի մեջքին: Այստեղ ամեն բան մեղավորի հոգուն ասում է. «Դո՛ւ, դու ի՛նքդ Տիրոջը խաչեցիր, որ սիրուդ համար մահն հանձն առավ»: Մեղավորն այստեղ տեսնում է, որ ինքն Աստծու կամքին երկար ժամանակ հակառակվել է. տեսնում, թե որքա̃ն մեծ է Քրիստոսի սերը, որ ծածկում է նրա անթիվ մեղքերը: Չարչարվողի Աստվածային հայացքը ուղղված է նրա զղջացող հոգուն. Ինքը՝ Փրկիչն Իր ողորմած ձեռքն է մեկնում նրան: Այդ սերը եւ ողորմությունը ընդդիմացող հոգուն հաղթում են, եւ վերջապես հոգին սկսում է զղջալ, արցունքներ թափելով եւ պաղատելով՝ խոնարհվում է խաչի առջեւ, գրկում Քրիստոսի արյունոտված ոտքերը, մեռնում Նրա հետ, որպեսզի Նրա հետ հարություն առնի, որովհետեւ Նրա մահով մեր մահը ոչնչացավ, ոչ թե երկրավոր, այլ՝ հավիտենական հոգեւոր մահը: Այդ մասին Ավետարանը վկայում է. «…եւ գերեզմանները բացվեցին, եւ նընջեցյալ սրբերի բազում մարմիններ հարություն առան ու նրա հարությունից հետո, գերեզմաններից ելնելով, մտան սուրբ քաղաքը եւ շատերին երեւացին»: Հայտնի չէ, թե հարություն առած սրբերը ովքեր էին: Մենք միայն տեսնում ենք, որ Քրիստոսի մահվան գործողությունը հասնում է գերեզմաններ, բացում դրանք եւ մահից որսը խլում: Օ̃հ, Փրկչի մահվան զորությո̃ւն, դու ոչ միայն խավարեցնում ես արեւը, մեղավորի առջեւ բացում Տաճարի սրբությունը, երկիրը շարժում, ժայռերը ճեղքում եւ գերեզմանների միջով անցնում, այլեւ մեղավորին արդար ես դարձնում՝ նրան վերածնելով նոր կյանքի համար: *** Ամենակարող, անհաղթելի Տե՛ր, ողորմած եւ մարդասեր Աստվա՛ծ, Դու ինքդ ինձ Քեզ մոտ կանչեցիր: Ահա բեկյալ սրտովս առջեւդ եմ կանգնած եւ պատրաստ եմ հրավերիդ պատասխանել: Մեղավոր սիրտս Երուսաղեմի ժայռերի պես դողում է. կրած տանջանքներդ հոգիս խորն են խոցում, որ բացականչում է. «Խնայի̃ր եւ ողորմի̃ր ինձ: Տե՛ր, մահվանդ զորությամբ սրբերը գերեզմանից դուրս ելան: Թո՛ղ այդ զորությունը թմրած եւ քնած հոգիս զարթնեցնի եւ ինձ վերածնի նոր կյանքի համար: Դու բացեցիր այն վարագույրը, որով ինձանից ծածկված էիր, իսկ այժմ հոգիս ուրախությունից դողում է՝ տեսնելով որ ողորմության կենտրոն տանող ճանապարհը բացված է: Դո՛ւ ինքդ, ուղեկիցս եղի̃ր այդ ճանապարհին: Տե՛ր, հոգուս փրկության փափագը հարատեւ պահի̃ր միչեւ մահվանս օրը: Օգնի̃ր ինձ, ով Սուրբ Երրորդություն. մի̃ լքիր, այլ խնայի̃ր եւ ողորմի̃ր ինձ Քո մեծ ողորմածությամբ:
«Օվսաննա̃ Բարձրյալին, օրհնյալ է նա, որ գալիս է Տիրոջ անունով» (Մարկ. 11.9): Ինչպես որ թագավորական փառքով Երուսաղեմ մտար, ո՛վ Տեր Հիսուս, այնպես էլ ամեն տարի կամենում ես սրտիս դռներից ներս մտնել, բայց միշտ փակված ես տեսնում քարացած հոգուս մեծ պարսպադուռը: Փակ է հպարտ դուռը իմ հոգու, որից այն կողմ սով, հիվանդություն, մահ եւ նեխում է տիրում: Սակայն, ո՛վ Տեր, այս տարի մեծ ճիգերով կոտրել եմ այդ դուռը՝ բաց է սրտիս մուտքը Քո առջեւդ, Տե՛ր գթության եւ Աստվա՛ծ ողորմության: Եվ երուսաղեմցիները «իրենց զգեստները փռում էին ճանապարհին, եւ ուրիշներ ծառերից ճյուղեր էին կտրում եւ գցում ճանապարհի վրա» (Մարկ. 11.8): Իսկ ես, ո՛վ Տեր, ինչպե՞ս սրտիս դռների առջեւ ելնեմ քեզ դիմավորելու: Մերկացած ու խայտառակված եմ, հանդերձ չունեմ ոտքերիդ առջեւ փռելու եւ դալար ոստ չունեմ Քեզ ողջունելու: Թեեւ Դու բժշկեցիր կաղերին, կույրերին, բորոտներին, բայց արդյոք կարո՞ղ ես բժշկել մեկին, որ ե՛ւ կաղ է, ե՛ւ կույր, բորոտ եւ լուսնորդ, համր եւ անդամալույծ: Տե՛ր, առանց Քեզ ապրած տարիներին ամեն տեսակի հիվանդություն կրեցի՝ միտքս աղտոտ է, նայվածքս՝ արատավոր, լեզուս՝ ինքնագով, ջղերս՝ ցասկոտ, մի խոսքով մարմինս, որ Քո տաղավարդ է, ծախված է թշնամիներիդ: Եվ հիմա կասեն, թե Ծաղկազարդ է, Հիսուս՝ Բարի Մարգարեն եւ Խաղաղության Իշխանը, Երուսաղեմ է գալիս: Շտապում է հեգ բնակիչը սրտիս: Աղքատ եւ շվարած երուսաղեմցին իր վերջին ուժերով խորտակում է քաղաքի պարսպադուռը եւ մի տերեւ ձեռքին ելնում է դռան առջեւ՝ դիմավորելու թագավորների Թագավորին: Տարիների ամայությունից ամեն մի կենդանություն ներսումս չորացել է, ո՛վ Տեր, բայց երբ գալստյանդ լուրը լսեցի, ելա շվարած ու միայն մեկ տերեւ գտա հոգուս անապատներում, որ դեռ մնացել էր կանաչ... Հավատքիս տերեւն էր այն: Այո՛, հավատում եմ, որ անպարփակելի սիրովդ եւ անսահման ողորմածությամբդ կարող ես մեղավորիս բժշկել եւ կյանքի կոչել, ո՛վ Տեր: Այդ հավատքովս կանգնած եմ Երուսաղեմի առաջ՝ սրտիս պարսպադռների առաջ: Եվ ահա հեռվից լսվում են ցնծության ձայներ՝ Հիսուս Նազովրեցին է գալիս: Ո՛վ Տեր, որքան մոտենում ես, սիրտս այնքան ավելի է սիրովդ լցվում: Նայի՛ր այդ բազմության միջի անկյալ մեղավորին, որի կողպված շրթունքները եւս բացվել ու աղաղակում են. «Օվսաննա̃ Բարձրյալին, օրհնյալ է Նա, որ գալիս է Տիրոջ անունով»: Օ̃, ինչ երջանկություն է ողջագուրումը հեգ մեղավորի եւ Հիսուսի՝ Երուսաղեմի հրապարակներում, սրտիս անդաստանում:
«Ինձ մոտ եկե՛ք, բոլոր հոգնածներ և բեռնավորվածներ, և ես հանգիստ կտամ ձեզ»(Մատթ. 11.28): Չինաստանի լեռնային շրջաններից մեկում բուդդայական մի վանք (ուխտատեղի) կա, որտեղ և դրված է կուռքի մի արձան, որն իբր թե հրաշագործ զորություն ունի: Պատմում են, թե այդ արձանը, որն անձև մի քար է միայն, երկնքից է ընկել: Այն կանգնեցված է տաճարի ընդարձակ գավթի մեջտեղում: Վանքի կանոնադրությունը պահանջում է, որ քահանաները անդադար աղաղակելով և երգելով պար բռնեն կուռքի շուրջը: Երբ այդ քրմերը հոգնում են, նրանց փոխարինում է մեկ այլ խումբ, և այդպես՝ շարունակ: Դարեր շարունակ հարյուրավոր կիլոմետր հեռուներից բազում ուխտավորներ են եկել՝ այդ քարի մոտ փրկություն, երջանկություն, առողջություն և օրհնություն գտնելու համար: Բայց ոչ ոք այդ ամենը չի գտել երբևիցե այնտեղ: Այդ ժամանակներից ի վեր հազարավոր մարդիկ են մտել գերեզման՝ հուսահատ, անխաղաղ, առանց գտնելու այն, ինչին ձգտել են: Ասա՛, սիրելի հայորդի, դու գտե՞լ ես այդ խաղաղությունը: Դու ծնվել ես ոչ թե հեթանոսական ու կռապաշտ երկրում, այլ այնտեղ, որտեղ առաջինն են ճշմարտությունն ընդունել: Դու բազմիցս լսել ես Աստծո սիրո մասին, որը հայտնվեց Քրիստոսում՝ կորած մեղավորներին փրկելու համար: Աստված մի անշունչ քար չցեց այս երկիրը՝ ո՛չ, Նա ուղարկեց իր շատ սիրելի Միածին Որդուն: Որքա̃ն մեծ էր մեր երկնավոր Հոր սրտի մեջ եղած գթությունը, որ աշխարհ ուղարկեց Նրան, «որ Նրա փառքի լույսը և Նրա էության նկարագիրն է» (Եբր. 13): Այո՛, աշխարհ եկավ փառաց Տերը, եավ սիրով և գթությամբ: Նա Իր վրա վերցրեց այս մեղավոր և դեպի կորուստը ընթացող աշխարհի բեռը, որպեսզի սուրբ Աստծո հետ հաշտեցնի հանցավորներին, այդ թվում և քեզ: Նա բերեց մխիթարություն և ողորմություն, ինչին ձտում են մարդկային բոլոր սրտերը: Եւ Նա մինչ այսօր բոլորին կանչում է Իր մոտ. «Ինձ մոտ եկե՛ք, բոլոր հոգնածներ և բեռնավորվածներ, և ես հանգիստ կտամ ձեզ» (Մատթ. 11.28): Երբ հույն գիտնականը գտավ իրեն հուզող խնդրի պատասխանը, նա մեծ ուրախությամբ աղաղակեց. «Էվրիկա՛» էվրիկա՛», այսինքն ես գտել եմ: Կարո՞ղ եսդու ևս այդպես աղաղակել և ասել. «Ես գտել եմ խաղաղություն՝ Հիսուս Քրիստոսով»: Ով սիրելի բարեկա՛մ, միգուցե դու նեղսրտել ես քո կյանքում ունեցած անհաջողություններից, միգուցե գերեզմանի մեջ ես դրել քո սիրեցյալին. այդժամ դու նայի՛ր Գողգոթայի բլրին, ուր Աստծո Որդին չարչարվեց և մեռավ բոլորիս համար: Ի̃նչ հրաշալի ճշմարտություն է, որ փայլում է խաչից դեպի մեղավոր այս աշխարհը: Երկնքից Աստծո սերը մեկնում է Իր բազուկները հանցավորներին, որ նրանց ողորմի և փրկի: Ով էլ որ լինես, որքա̃ն էլ որ ընկած լինես, քեզ համար խաչով փրկություն կա: Ավետարանի այդ մեծ ճշմարտությունը բոլոր մարդկանց համար է՝ քեզ և ինձ համար: Ինչպիսի̃ մեծ ողորմություն. հույս կա ամենից ավելի հուսահատվածի համար, մխիթարություն կա ամենից դժբախտի համար: Ո՛վ մարդ, ամենաազնիվ մարդու մարտիրոսական մահը և ոչ էլ որևիցե մի զոհ չէր կարող քեզ փրկել: Գողգոթայում խաչվածը Տե՛րն է, Նա, որի համար գրված է. «Ամեն ինչ Նրանով եղավ, և առանց Նրա ոչինչ չեղավ, ինչ որ եղավ» (Հովհ. 1.3): Օ̃, նայի՛ր Նրան, քո կյանքի մեղքն ու անեծքը դրված է Նրա վրա, Նա ելավ խաչը՝ քո պատիժը կրելու համար: Գիտե՞ս ինչն էր, որ Նա գլխին փշե պսակ դրեց և Նրա ձեռքերն ու ոտքերը բևեռեց խաչափայտին. քո երկար տարիների գործած մեղքերը, քո խաբեությունները, քո անժուժկալությունը, քո չար մտածմունքները: «Նա մեր մեղքերի համար վիրաւորուեցաւ. և մեր անօրէնութիւնների համար հարուածուեցաւ, մեր խաղաղութեան պատիժը Նրա վրայ եղաւ, և Նրա վէրքերով մենք բժշկուեցանք»(Ես. 53.5): Քո փրկիչը ենթարկվեց սուրբ Աստծո դատաստանին, որպեսզի քո հանցանքի արդար պատիժը ընդունի Իր վրա: Արեգակն իր լույսը կորցրեց, որովհետև չհամարձակվեց լուսավորել իր ստեղծողի չարչարանքն ու մահը: «Աստուած Նրան, որ մեղք չգիտէր, մեզ համար մեղք արաւ, որ մենք Աստուծոյ արդարութիւնը լինենք նրանում» (Բ Կորնթ. 5.21): Ուրեմն. անտարբեր չլինենք Տիրոջ այդ մեծ ողորմության հանդեպ. «Մենք ինչպէ՞ս կազատուենք, եթէ անհոգ լինենք այդպիսի մեծ փրկութեան համար» (Եբր. 2.3): Օ̃, անհոգ մի՛ եղիր, ո՛վ Աստծո սիրելի զավակ, Գողգոթայի խաչի մոտ փրկություն գտի՛ր և սրտիդ ամեն մի բաբախումով հիշի՛ր, որ Նա «խաղաղութիւն արաւ իր արիւնովը» (Կողոս. 1.20):.
Հայ Առաքելական Եկեղեցու կողմից սահմանված պահքի օրերի մեջ իր տեւողությամբ ամենաերկարը քառասնօրյա Մեծ պահքն է, որին հաջորդում են Ս. Զատիկի Ավա շաբաթվա պահքի օրերը: Եկեղեցու հայրերը Մեծ պահքը սահմանել են որպես ինքնամաքրման, ինքնաքննության մի ժամանակահատված: Պահք բռնել, առհասարակ, նշանակում է հրաժարվել կենդանական կերակուրներից: Այդ ինքնազրկողությունը մի միջոց է մեր մարմինը տկարացնելու եւ հոգին զորացնելու: Պահեցողությունը հավատացյալին հոգեպես միշտ արթուն է պահում եւ սերտացնում նրա հարաբերությունները Աստծո հետ: Մովսեսը քառասնօրյա ծոմապահությունից հետո է միայն Սինա լեռան վրա Աստծուն ներկայանում: Հիսուս Քրիստոսը եւս քառասնօրյա ծոմապահությամբ հաստատեց, որ պահեցողությունը անհրաժեշտ է հոգեպես զորանալու եւ սատանայի որոգայթներից խուսափելու համար: Հովհաննես Մկրտիչը պահեցողությամբ հոգով այնպես զորացավ, որ դարձավ Իսրայելի մեծագույն մարգարեն՝ կարապետելով Քրոստոսի աշխարհ գալը: Եկեղեցու հայրերը իրենց խրատական պատգամներում անդրադարձել են պահքի կարեւորությանը: Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչն ասում է. «Պահքը դաստիարակ է մարդուն, զորացուցիչ է հոգեւոր վարքի…մարմի մեջ թաքնված հիվանդությունները դուրս է հանում… մարում է ցանկության բորբոքված կրակը… մաքրում է մարմինը մեղքերից եւ այն դարձնում է սրբության բնակարան»: Սբ. Հովհան Մանդակունին գրել է. «Նրանք, որ ստամոքսին են ծառայում, անհնար է, որ լինեն Աստծո ծառաներ: Ովքեր որ պահեցողությամբ սրբվում են, ոչ միայն անօրենության պղծությունն են մաքրում, այլ նաեւ Սուրբ Աստծուն իրենց մեջ են բնակեցնում»: Պահքի մասին Եկեղեցու մյուս հայրերն ասել են. -«Զգուշացի՛ր պահքը համարել լոկ ժուժկալություն: Նրանք, որոնք իրենց զսպում են ուտեստեղենից, բայց անկարգ են պահում, նմանվում են սատանային, որը չնայած ոչինչ չի ուտում, բայց չի դադարում մեղք գործել»: -«Պահեցողությունը մաքրում է հոգին, վեհացնում է միտքը, ցրում ցանկության ամպերը»: -«Ոմանք չափազանց զգույշ են ուտելիքի հանդեպ, սակայն այնքան էլ զգույշ չեն այն խոսքերի նկատմամբ, որոնք դուրս են գալիս իրենց շրթունքներից»: -«Մարմնի պահքը հոգու սնունդն է»: -«Եթե մարդը չարհամարհի իր մարմինը, աստվածային լույսին անհաղորդ կլինի»: -«Կերակուրով գերհագեցածությունը շնության մայրն է, իսկ ճնշված որովայնը՝ մաքրության»: -«Մարմինը անշնորհակալ ընկեր է, որքան շատ ես սիրաշահում, այնքան աշխատում է քեզ վնասել»: -«Դեւերի գլուխը սատանան է, իսկ մոլորություններինը՝ շատակերությունը»: -«Մի՛ սիրիր կերակուրների կամ ըմպելիքների հագուրդը, ապա թե ոչ մարմինդ պոռնկության քաղաք ու սատանայի ամրոց կդարձնես»: -«Մարմնիդ տուր այն, ինչ որ պետք է, ոչ թե ինչ որ ուզում է»: